Rozliczenie VAT od kar umownych i płatności odszkodowawczych

Przyjmuje się zwykle, że kary umowne oraz inne płatności o charakterze odszkodowawczym nie podlegają VAT. Nierzadko jednak pojawiają się wyjątki od tej reguły. Ostatnio można zetknąć się z tendencją do rozszerzania opodatkowania na sytuacje, w których występują tego typu płatności. Coraz większy nacisk kładzie się bowiem na to, że sposób nazewnictwa przyjęty przez strony w umowie nie przesądza automatycznie o sposobie opodatkowania czynności VAT.

Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 483 § 1 k.c.).

Co do zasady, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Ewentualnie, jeśli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana (art. 484 k.c.).

Z kolei biorąc pod uwagę ogólne reguły odpowiedzialności odszkodowawczej, należy stwierdzić, że zasadniczo naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 k.c.). Naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego - przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednak gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Definicje

Kara umowna to dodatkowe zastrzeżenie zawarte w umowie, które zabezpiecza wykonanie zobowiązania. U jej podstaw tkwi pewne uzasadnione przeświadczenie, że kontrahent obawiający się tej kary, będzie bardziej zmobilizowany do należytego wykonania świadczenia.

Szkoda to z kolei pewien uszczerbek, jakiego doznaje poszkodowany. Tu przedmiotem zobowiązania jest świadczenie odszkodowawcze.