(1)

Republika Vanuatu jest wymieniona w załączniku II do rozporządzenia (UE) 2018/1806 wśród państw trzecich, których obywatele są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich na pobyt nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni. Zwolnienie obywateli Vanuatu z obowiązku wizowego ma zastosowanie od dnia 28 maja 2015 r., kiedy to podpisano Umowę między Unią Europejską a Republiką Vanuatu dotyczącą zniesienia wiz krótkoterminowych (2) („Umowa”) i rozpoczęto jej tymczasowe stosowanie zgodnie z art. 8 ust. 1 Umowy. Umowa weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2017 r.

(2)

Od dnia 25 maja 2015 r. Vanuatu prowadzi programy obywatelstwa dla inwestorów, za pośrednictwem których obywatele państw trzecich, którzy w przeciwnym razie podlegaliby obowiązkowi wizowemu, mają możliwość uzyskania - w zamian za inwestycje - obywatelstwa Vanuatu, a tym samym bezwizowego dostępu do Unii.

(3)

Zgodnie z art. 8 ust. 2 lit. d), art. 8 ust. 3 i art. 8 ust. 6 lit. a) rozporządzenia (UE) 2018/1806 Komisja stwierdziła, że przyznanie obywatelstwa przez Vanuatu w ramach programów obywatelstwa dla inwestorów stanowi wzrost zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego państw członkowskich, i przyjęła rozporządzenie wykonawcze (UE) 2022/693 (3) w sprawie tymczasowego zawieszenia zwolnienia obywateli Vanuatu z obowiązku wizowego. Zawieszenie miało zastosowanie od dnia 4 maja 2022 r. do dnia 3 lutego 2023 r.

(4)

Po rozpoczęciu stosowania tego rozporządzenia wykonawczego, zgodnie z art. 8 ust. 6 lit. a) akapit trzeci rozporządzenia (UE) 2018/1806, Komisja prowadziła pogłębiony dialog z Vanuatu w celu zaradzenia okolicznościom, które doprowadziły do tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego. Vanuatu nie zaangażowało się jednak w znaczący sposób na tym etapie dialogu. W związku z tym, ponieważ okoliczności, które doprowadziły do zawieszenia, utrzymywały się, zgodnie z art. 8 ust. 6 lit. b) rozporządzenia (UE) 2018/1806, w dniu 1 grudnia 2022 r., Komisja przyjęła rozporządzenie delegowane (UE) 2023/222 (4) tymczasowo zawieszające stosowanie załącznika II na okres 18 miesięcy w odniesieniu do wszystkich obywateli Vanuatu. Zawieszenie ma zastosowanie od dnia 4 lutego 2023 r. do dnia 3 sierpnia 2024 r.

(5)

W wyniku wejścia w życie tego rozporządzenia delegowanego Komisja kontynuowała dialog z Vanuatu; odbyto cztery spotkania w okresie od lutego 2023 r. do kwietnia 2024 r. oraz wymieniono liczne informacje na piśmie.

(6)

Większość zastrzeżeń związanych z programami obywatelstwa dla inwestorów prowadzonymi przez Vanuatu, przedstawionych przez Komisję w rozporządzeniu wykonawczym (UE) 2022/693, utrzymuje się. Chociaż Vanuatu przyjęło w 2023 r. szereg zmian ustawodawczych mających na celu zaradzenie tym zastrzeżeniom, nie przedstawiło zadowalającego dowodu na to, że zmiany te są wdrażane i są wystarczające do ograniczenia zagrożeń dla bezpieczeństwa wynikających z jego programów obywatelstwa dla inwestorów.

(7)

Programy obywatelstwa dla inwestorów prowadzone przez Vanuatu wciąż nie wiążą się z żadnym wymogiem rzeczywistego pobytu lub fizycznej obecności wnioskodawców w Vanuatu. Procesem składania wniosków nadal zarządzają wyspecjalizowane agencje znajdujące się poza Vanuatu, dzięki czemu wnioskodawca nie musi nawiązywać bezpośredniego kontaktu z władzami Vanuatu. W trakcie procedury składania wniosku nie odbywają się rozmowy z wnioskodawcą. Brak wymogu przeprowadzenia bezpośredniej rozmowy ogranicza możliwości władz Vanuatu, jeżeli chodzi o dokonanie właściwej oceny wnioskodawcy lub potwierdzenie informacji zawartych we wniosku, w tym ich prawdziwości i wiarygodności.

(8)

Wnioski są nadal rozpatrywane bardzo szybko. W szczególności proces kontroli i dokładania należytej staranności w odniesieniu do wniosku trwa maksymalnie 14 dni, z możliwością przedłużenia do 30 dni. Odsetek odrzuconych wniosków jest nadal niezwykle niski, co potwierdza ocenę Komisji dotyczącą niskiej wiarygodności postępowania sprawdzającego. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Vanuatu w 2022 r. i 2023 r. Vanuatu otrzymało 1988 wniosków o przyznanie obywatelstwa w zamian za inwestycje, z których tylko 27 odrzucono.

(9)

W marcu 2023 r. Vanuatu zmieniło ustawę o obywatelstwie, zastępując instytucje i procedury, którym podlega postępowanie sprawdzające i kontrola należytej staranności w odniesieniu do wniosków. W szczególności poprzednia Komisja Kontroli Wewnętrznej powołana przez Premiera została zastąpiona przez trzy instytucje: Policję Vanuatu, Jednostkę Analityki Finansowej i Służby Imigracyjne Vanuatu. Instytucje te przeprowadzają kontrole, w tym w bazach danych Interpolu, i składają sprawozdania Sekretarzowi Generalnemu Komisji ds. Obywatelstwa. Chociaż z jednej strony ta nowa procedura wydaje się zmniejszać ryzyko przyznania obywatelstwa osobom umieszczonym w bazach danych Interpolu, z drugiej strony nie zawiera ona innych elementów niezbędnych do właściwej oceny braku zagrożenia dla bezpieczeństwa ze strony wnioskodawców. W szczególności brak jest wystarczających środków umożliwiających władzom Vanuatu weryfikację prawdziwości dokumentów wydanych przez państwo pochodzenia lub zamieszkania wnioskodawcy, w tym dokumentów tożsamości i informacji z rejestrów karnych, ponieważ władze te nie wymieniają informacji z państwem pochodzenia lub zamieszkania wnioskodawców.

(10)

W latach 2022 i 2023 państwa pochodzenia osób, których wnioski rozpatrzono pozytywnie, obejmują w większości kraje, których obywatele muszą posiadać wizę na pobyt krótkoterminowy w Unii. W 2023 r. większość wniosków pochodziła od obywateli Chin (519) i Rosji (237). W przeciwieństwie do innych państw trzecich prowadzących programy obywatelstwa dla inwestorów Vanuatu nadal akceptuje i rozpatruje wnioski obywateli rosyjskich, mimo rozpoczęcia rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie.

(11)

Przed 2021 r. osoby, które nabyły obywatelstwo Vanuatu w ramach programu obywatelstwa dla inwestorów, mogły następnie ubiegać się o zmianę nazwiska w Vanuatu. Podczas dialogu Vanuatu poinformowało Komisję, że w 2021 r. zmieniono odpowiednie przepisy, w wyniku czego osoby posiadające podwójne obywatelstwo nie mogą dokonać zmiany nazwiska w Vanuatu. Vanuatu poinformowało jednak również Komisję, że nie prowadzi żadnych rejestrów zmian nazwisk od 2019 r., w związku z czym nie może podać żadnych informacji na temat liczby osób, które nabyły obywatelstwo w drodze inwestycji, a następnie zmieniły swoje imię i nazwisko, ani na temat jakichkolwiek kontroli następczych tych osób.

(12)

Vanuatu poinformowało Komisję, że zgodnie z jego orzecznictwem możliwe jest cofnięcie obywatelstwa, jeżeli zostało ono uzyskane w wyniku oszustwa lub z naruszeniem prawa, ale nie przedstawiło informacji na temat faktycznych przypadków cofnięcia obywatelstwa uzyskanego w ramach programów dla inwestorów. Vanuatu nie wdrożyło ponadto żadnego strukturalnego mechanizmu monitorowania ex post, aby wyeliminować potencjalne luki w zakresie bezpieczeństwa związane z ponad 10 000 paszportów wydanych przed zmianą przepisów, ani rzekomo solidniejszej procedury kontroli. W lutym 2023 r. Vanuatu powołało komisję dochodzeniową, której zadaniem było zbadanie wszelkich domniemanych nadużyć popełnionych podczas prowadzenia programów od czasu ich ustanowienia. W kwietniu 2024 r. Vanuatu poinformowało, że dochodzenie prowadzone przez komisję dochodzeniową jest nadal w toku i że nie może podać konkretnej daty przekazania jej ustaleń.

(13)

Zgodnie z art. 8 ust. 7 rozporządzenia (UE) 2018/1806, przed końcem obowiązywania rozporządzenia delegowanego (UE) 2023/222, Komisja przedłożyła Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie (5), w którym szczegółowo opisała dialog z Vanuatu i stwierdziła, że Vanuatu nie zaradziło okolicznościom, które doprowadziły do zawieszenia. Sprawozdaniu temu towarzyszy wniosek ustawodawczy (6) dotyczący zmiany rozporządzenia (UE) 2018/1806 w celu przeniesienia odniesienia do Vanuatu z załącznika II do załącznika I do rozporządzenia (UE) 2018/1806, ponownie wprowadzając tym samym na stałe obowiązek wizowy wobec obywateli Vanuatu.

(14)

Zgodnie z art. 8 ust. 6 akapit drugi rozporządzenia (UE) 2018/1806, jeżeli Komisja przedłożyła taki wniosek ustawodawczy, okres zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego w odniesieniu do Vanuatu należy przedłużyć o sześć miesięcy, a przypis odpowiednio zmienić.

(15)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (7), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B decyzji Rady 1999/437/WE (8).

(16)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy podpisanej między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (9), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (10).

(17)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (11), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (12).

(18)

Niniejsze rozporządzenie nie stanowi rozwinięcia przepisów dorobku Schengen, które mają zastosowanie wobec Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (13). Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w jego przyjęciu i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(19)

W odniesieniu do Cypru niniejsze rozporządzenie jest aktem opartym na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu art. 3 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2003 r.,