(1)

Republika Vanuatu jest wymieniona w załączniku II do rozporządzenia (UE) 2018/1806 wśród państw trzecich, których obywatele są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania zewnętrznych granic państw członkowskich na pobyt nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni. Zwolnienie obywateli Vanuatu z obowiązku wizowego ma zastosowanie od 28 maja 2015 r. Tego dnia podpisano Umowę między Unią Europejską a Republiką Vanuatu dotyczącą zniesienia wiz krótkoterminowych (2) ("Umowa") i rozpoczęto jej tymczasowe stosowanie zgodnie z art. 8 ust. 1 Umowy. Umowa weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2017 r.

(2)

3 marca 2022 r. Rada przyjęła decyzję 2022/366 (3) w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Vanuatu dotyczącej zniesienia wiz krótkoterminowych, zgodnie z art. 8 ust. 4 Umowy. Zawieszenie stosowania Umowy ogranicza się do paszportów zwykłych wydanych począwszy od dnia 25 maja 2015 r., czyli od kiedy zaczęła znacząco rosnąć liczba osób, których wnioski składane w ramach prowadzonych przez Vanuatu programów obywatelstwa dla inwestorów są rozpatrywane pozytywnie.

(3)

Zawieszenia Umowy między Unią Europejską a Republiką Vanuatu w sprawie zniesienia wiz krótkoterminowych dokonano decyzją 2022/366, należy jednak dokonać zawieszenia Umowy również na szczeblu prawa Unii.

(4)

Zgodnie z art. 8 ust. 3 i 6 rozporządzenia (UE) 2018/1806, jeżeli Komisja dysponuje konkretnymi i wiarygodnymi informacjami o wystąpieniu okoliczności, o których mowa w art. 8 ust. 2 lit. d), a mianowicie "wzrostu zagrożenia lub bezpośredniej groźby dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich […], co znajduje poparcie w obiektywnych, konkretnych i stosownych informacjach i danych przedstawionych przez właściwe organy", Komisja musi przyjąć akt wykonawczy tymczasowo i częściowo zawieszający zwolnienie z obowiązku wizowego na okres dziewięciu miesięcy.

(5)

Za pośrednictwem programów obywatelstwa dla inwestorów, które Vanuatu realizuje od dnia 25 maja 2015 r., obywatele państw trzecich, którzy w przeciwnym razie podlegaliby obowiązkowi wizowemu, mają możliwość uzyskania - w zamian za inwestycje - obywatelstwa Vanuatu, a tym samym bezwizowego dostępu do Unii.

(6)

Wspomniane programy nie wiążą się z żadnym wymogiem rzeczywistego pobytu lub fizycznej obecności wnioskodawców w Vanuatu. Procesem składania wniosków zarządzają wyspecjalizowane agencje znajdujące się poza Vanuatu (np. w Dubaju, Tajlandii i Malezji), dzięki czemu wnioskodawca nie musi nawiązywać bezpośredniego kontaktu z władzami Vanuatu. Brak wymogu przeprowadzenia bezpośredniej rozmowy ogranicza możliwości organów Vanuatu, jeżeli chodzi o dokonanie właściwej oceny wnioskodawcy lub potwierdzenie informacji zawartych we wniosku, w tym ich prawdziwości i wiarygodności. Programy te są powszechnie reklamowane jako sposób obejścia procedury wizowej Schengen i łatwe uzyskanie bezwizowego dostępu do UE (4). Komercyjna atrakcyjność programów realizowanych przez Vanuatu opiera się na przyspieszonych procedurach kontroli i łagodnych kontrolach pochodzenia funduszy.

(7)

Jak potwierdziły władze Vanuatu, wnioski są rozpatrywane bardzo szybko (5). Takie krótkie okresy rozpatrywania wniosków nie pozwalają, by przed nadaniem obywatelstwa przeprowadzić odpowiednie postępowanie sprawdzające i dokonać wymiany informacji z państwem pochodzenia wnioskodawcy lub państwem, które wcześniej było jego głównym miejscem zamieszkania. Ze względu na tak krótki okres rozpatrywania wniosków oraz brak systematycznej wymiany informacji z państwami pochodzenia wnioskodawców, Vanuatu przyznało obywatelstwo osobom, wobec których prowadzone są postępowania przygotowawcze, w tym osobom umieszczonym w bazach danych Interpolu.

(8)

Odsetek odrzuconych wniosków jest niezwykle niski, co potwierdza ocenę Komisji dotyczącą uchybień w zakresie bezpieczeństwa oraz niskiej wiarygodności postępowania sprawdzającego. Zgodnie z informacjami przekazanymi 14 czerwca 2021 r. przez Biuro Paszportowe Vanuatu, do marca 2021 r. Vanuatu wydało ponad 10 500 paszportów w zamian za inwestycje w ramach wspomnianych programów. Do końca 2020 r. władze Vanuatu odrzuciły tylko jeden wniosek.

(9)

Co więcej, wśród państw pochodzenia osób, których wnioski rozpatrzono pozytywnie, znalazły się kraje, które są zazwyczaj wyłączone z innych programów obywatelstwa, takie jak Iran i Afganistan, oraz inne kraje, od których obywateli wymagane są wizy na pobyt krótkoterminowy w UE, w tym Nigeria, Jemen, Syria, Pakistan i Libia.

(10)

Zagrożenia dla bezpieczeństwa są dodatkowo spotęgowane łagodnymi przepisami dotyczącymi zmiany nazwiska. Jak potwierdziły władze Vanuatu podczas spotkania technicznego, które odbyło się 15 kwietnia 2021 r., osoby ubiegające się o obywatelstwo w zamian za inwestycje mogą również ubiegać się o zmianę tożsamości.

(11)

Z powyższych okoliczności można wywnioskować, że realizowane przez Vanuatu programy nadawania obywatelstwa w zamian za inwestycje są w obecnej formie i na obecnych zasadach funkcjonowania sprzeczne z celami unijnej polityki wizowej, która wymaga przeprowadzenia wobec obywateli państw trzecich objętych obowiązkiem wizowym postępowania sprawdzającego pod kątem kryteriów wymienionych w art. 21 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 (6) oraz w równoważnych przepisach krajowych tych państw członkowskich, w których rozporządzenie (WE) nr 810/2009 nie jest jeszcze w pełni stosowane. Stosownej weryfikacji poszczególnych przypadków dokonuje się w świetle kryteriów dotyczących m.in. porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego. Sposób, w jaki wspomniane programy są wdrażane, stanowi obejście unijnej procedury wydawania wiz krótkoterminowych oraz wiążącej się z nią oceny ryzyka dla bezpieczeństwa i ryzyka migracyjnego.

(12)

W ramach kontaktów Komisji z władzami Vanuatu w październiku 2017 r., listopadzie 2019 r., czerwcu 2020 r. i marcu 2021 r. Komisja wyrażała poważne obawy dotyczące przyznawania obywatelstwa osobom wymienionym w bazach danych Interpolu, braku wymogów fizycznej obecności lub pobytu, krótkich okresów rozpatrywania wniosków przewidzianych w programach oraz braku systematycznej wymiany informacji z państwami pochodzenia wnioskodawców lub państwami, które wcześniej były ich głównymi miejscami zamieszkania; Komisja powiadomiła rząd Vanuatu o możliwości przywrócenia obowiązku wizowego. Wyjaśnienia przedstawione przez Vanuatu nie były wystarczające, aby wyeliminować te zastrzeżenia.

(13)

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione informacje i dane, sprawozdania i statystyki, a także zgodnie z art. 8 ust. 2 lit. d), art. 8 ust. 3 i art. 8 ust. 6 rozporządzenia (UE) 2018/1806, Komisja stwierdziła, że nadawanie przez Vanuatu obywatelstwa w ramach programów obywatelstwa dla inwestorów stanowi zwiększone ryzyko dla bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego państw członkowskich, i postanowiła, że konieczne jest podjęcie działań.

(14)

Zwiększone ryzyko dla porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego związane z obywatelami Vanuatu, którzy uzyskali obywatelstwo w ramach programów obywatelstwa dla inwestorów, można ograniczyć jedynie poprzez częściowe zawieszenie zwolnienia z obowiązku wizowego.

(15)

Zgodnie z art. 8 ust. 6 rozporządzenia (UE) 2018/1806 Komisja powinna, na podstawie dostępnych informacji, uwzględnić kategorie dostatecznie szerokie, by skutecznie przyczyniły się do zaradzenia okolicznościom; Komisja respektuje przy tym zasadę proporcjonalności. W związku z powyższym i ze względu na fakt, że Vanuatu nie stosuje rozróżnienia między paszportami wydawanymi w ramach programów obywatelstwa dla inwestorów a innymi paszportami, zawieszenie powinno mieć zastosowanie do wszystkich paszportów zwykłych wydanych począwszy od 25 maja 2015 r., tj. od dnia, w którym Vanuatu rozpoczęło wydawanie znacznej liczby paszportów w zamian za inwestycje.

(16)

Obywatele Vanuatu, którzy wjechali na terytorium UE przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, powinni mieć możliwość kontynuowania pobytu w UE i opuszczenia jej terytorium bez wizy. Nie powinno to mieć zastosowania do przekraczania tymczasowych granic zewnętrznych między państwami członkowskimi, które zdefiniowano w art. 2 lit. c) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 515/2014 (7).

(17)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen, które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B decyzji Rady 1999/437/WE (8).

(18)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen, które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (9).

(19)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen, które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (10).

(20)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (11); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w jego przyjęciu i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(21)

Niniejsze rozporządzenie jest aktem stanowiącym rozwinięcie dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2011 r.

(22)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu są zgodne z opinią komitetu ustanowionego na mocy art. 11 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2018/1806,