Plan działań w zakresie pomocy państwa: mniejsza i lepiej ukierunkowana pomoc, test bilansujący na potrzeby oceny pomocy

1. Czy środek pomocy ukierunkowany jest na jasno określony cel będący przedmiotem wspólnego zainteresowania (na przykład wzrost gospodarczy, zatrudnienie, spójność lub środowisko naturalne)?

2. Czy pomoc została dobrze opracowana, aby zapewnić osiągnięcie celu będącego przedmiotem wspólnego zainteresowania, tzn. czy planowana pomoc jest ukierunkowana na nieprawidłowość w funkcjonowaniu rynku lub inny cel?

(i) Czy pomoc państwa jest stosownym instrumentem polityki?

(ii) Czy istnieje efekt zachęty, tzn. czy pomoc powoduje zmianę zachowania firm?

(iii) Czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy tę samą zmianę można by uzyskać przy mniejszej pomocy?

Cel stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania będący tematem niniejszego rozdziału

— pozytywne efekty zewnętrzne/transfer wiedzy: działalność B+R+I często przynosi korzyści dla społeczeństwa w formie transferu wiedzy. Jednakże jeśli pewne projekty zostaną pozostawione na łasce rynku, stopa zwrotu może okazać się mało atrakcyjna z punktu widzenia inwestora prywatnego – nawet jeśli projekt będzie korzystny dla społeczeństwa – ponieważ przedsiębiorstwa zorientowane na zysk nie uwzględniają zewnętrznych skutków swoich działań przy podejmowaniu decyzji o tym, w jakim zakresie powinny podejmować działalność B+R+I. W efekcie może się zdarzyć, że projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania nie będą realizowane, o ile do sytuacji nie wkroczy rząd,

— dobro publiczne/transfer wiedzy: w przypadku tworzenia wiedzy ogólnej – jak to się dzieje w przypadku badań podstawowych – nie można zapobiec wykorzystywaniu tej wiedzy przez innych (dobro publiczne), natomiast bardziej szczegółowa wiedza związana z produkcją może podlegać ochronie, na przykład poprzez patenty pozwalające wynalazcy uzyskać wyższy zysk z własnego wynalazku. Przy formułowaniu właściwej polityki, która ma służyć wspieraniu B+R+I, należy rozróżniać tworzenie wiedzy ogólnej oraz wiedzy, która może podlegać ochronie. Przedsiębiorstwa zazwyczaj nieodpłatnie wykorzystują wiedzę ogólną tworzoną przez innych, co sprawia, że niechętnie tworzą wiedzę same. Może się więc okazać, że rynek jest nie tyle nieefektywny, co całkowicie nieistniejący. Gdyby tworzono więcej wiedzy o charakterze bardziej ogólnym, na transferach wiedzy zachodzących w całej gospodarce mogłoby zyskać całe społeczeństwo. W tym celu rządy będą być może musiały wspierać tworzenie wiedzy przez przedsiębiorstwa. W przypadku badań podstawowych będą być może musiały w całości pokrywać koszty prowadzenia przez przedsiębiorstwa badań podstawowych,

— niedoskonałe i asymetryczne informacje: działalność B+R+I charakteryzuje się wysokim stopniem ryzyka i niepewności. Ze względu na niedoskonałość i/lub asymetryczność informacji inwestorzy prywatni mogą z niechęcią odnosić się do finansowania projektów o wysokiej wartości; wysoko wykwalifikowany personel może z kolei nie zdawać sobie sprawy z możliwości rekrutacyjnych innowacyjnych przedsiębiorstw. W efekcie alokacja zasobów ludzkich i finansowych na tych rynkach może okazać się nieodpowiednia, a cenne dla gospodarki projekty nie będą realizowane,

— problemy z koordynacją i tworzeniem sieci: zdolność przedsiębiorstw do wzajemnej koordynacji działań, a przynajmniej do wchodzenia w interakcje, a tym samym do realizacji B+R+I, może zostać osłabiona. Problemy takie mogą wynikać z rozmaitych przyczyn, w tym także z trudności z koordynacją działalności B+R oraz znajdowaniem odpowiednich partnerów.

Stosowny instrument

Efekt zachęty oraz konieczność pomocy

Proporcjonalność pomocy

Konieczność ograniczenia negatywnych skutków pomocy na rzecz B+R+I w celu zapewnienia dodatniego bilansu ogólnego

— zaburzenie dynamicznej motywacji przedsiębiorstw oraz wypieranie konkurencji z rynku,

— wspieranie nieefektywnej produkcji,

— praktyki wykluczające oraz wzmacnianie siły rynkowej danego podmiotu,

— wpływ na rozmieszczanie działalności gospodarczej w różnych państwach EOG,

— wpływ na przepływy handlowe na rynku wewnętrznym.

— pomoc na realizację projektów i studiów wykonalności w przypadkach, gdy beneficjentem pomocy jest MŚP oraz gdy kwota pomocy wynosi poniżej 7,5 miliona EUR dla projektu (pomoc na realizację projektu plus pomoc na realizację studium wykonalności) dla jednego MŚP,

— pomoc na poczet kosztów praw własności przemysłowej dla MŚP,

— pomoc dla młodych innowacyjnych przedsiębiorstw,

— pomoc na innowacyjne usługi doradcze; pomoc na usługi wspierające innowacje,

— pomoc na wypożyczenie wysoko wykwalifikowanych pracowników.

— Pomoc na realizację projektów obejmujących badania podstawowe i przemysłowe oraz rozwój eksperymentalny jest ukierunkowana głównie na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku dotyczące pozytywnych efektów zewnętrznych (transfer wiedzy), w tym dóbr publicznych. Urząd uważa, że użyteczne jest utrzymanie różnych kategorii działalności B+R+I niezależnie od tego, czy działalność ta prowadzona jest według interaktywnego czy według linearnego modelu innowacji. Różne poziomy intensywności pomocy odzwierciedlają różne zakresy nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku oraz bliskość komercjalizacji. Ponadto w porównaniu z poprzednio obowiązującymi zasadami dotyczącymi pomocy państwa w tym obszarze do prac w zakresie rozwoju eksperymentalnego zaliczono niektóre działania innowacyjne. Dodatkowo system premii został uproszczony. Ze względu na oczekiwane silniejsze konsekwencje nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku oraz spodziewane większe pozytywne efekty zewnętrzne wydaje się, że premie są uzasadnione w przypadku MŚP, współpracy między MŚP oraz współpracy z MŚP, współpracy transgranicznej oraz partnerstw publicznoprywatnych (współpracy przedsiębiorstw z publicznymi organizacjami badawczymi).

— Pomoc przeznaczona na techniczne studia wykonalności związane z projektami B+R+I ma na celu zniwelowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku związanej z niedoskonałością i asymetrycznością informacji. Uznaje się, że studia wykonalności są bardziej oddalone od rynku niż sam projekt, stąd też można tu zaakceptować stosunkowo wysoką intensywność pomocy.

— Pomoc na poczet kosztów praw własności przemysłowej dla MŚP jest ukierunkowana na nieprawidłowość w funkcjonowaniu rynku związaną z pozytywnymi efektami zewnętrznymi (transfer wiedzy). Jej celem jest zwiększenie możliwości odpowiedniego przeznaczenia zysków przez MŚP, a tym samym silniejsze zachęcenie go do podejmowania działalności B+R+I.

— Pomoc dla młodych innowacyjnych przedsiębiorstw została wprowadzona w celu zniwelowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku związanych z niedoskonałością i asymetrycznością informacji, co szkodzi tym przedsiębiorstwom w szczególnie dotkliwy sposób, niszcząc ich zdolność do pozyskiwania odpowiednich środków na innowacyjne przedsięwzięcia.

— Pomoc przeznaczona na innowacje w obrębie procesów i innowacje organizacyjne w sektorze usług jest ukierunkowana na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku związane z niedoskonałością informacji i pozytywnymi efektami zewnętrznymi. Ma na celu zniwelowanie problemu braku powiązania między innowacjami w działalności usługowej a kategoriami w sektorze B+R. Innowacje w sektorze usług są często wynikiem raczej interakcji z klientami i konfrontacji z rynkiem niż wykorzystania istniejącej wiedzy naukowej, technologicznej lub biznesowej. Ponadto innowacje w działalności usługowej opierają się zwykle na nowych procesach i rozwiązaniach organizacyjnych, a nie na rozwoju technologii. W tym zakresie innowacje dotyczące procesów i rozwiązań organizacyjnych nie są w wystarczającym stopniu objęte pomocą na projekty B+R i wymagają dodatkowego i szczegółowego środka pomocy ukierunkowanego na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, które te innowacje wstrzymują.

— Pomoc na usługi doradcze i usługi wsparcia innowacji, realizowana przez pośredników innowacyjnych, ukierunkowana jest na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku związane z niedostatecznym rozpowszechnianiem informacji, efektami zewnętrznymi oraz brakiem koordynacji. Pomoc państwa jest tu stosownym rozwiązaniem służącym zmianie motywacji MŚP do zakupu takich usług oraz zwiększenia podaży i popytu na usługi świadczone przez pośredników innowacyjnych.

— Pomoc na wypożyczenie wysoko wykwalifikowanego personelu jest ukierunkowana na niwelowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku wywołanych niedoskonałością informacji na rynku pracy w EOG. Wysoko wykwalifikowani pracownicy w EOG częściej zatrudniają się w dużych przedsiębiorstwach, gdyż zwykle postrzegają duże firmy jako pracodawców oferujących lepsze warunki pracy, większe bezpieczeństwo i atrakcyjniejsze możliwości kształtowania kariery zawodowej. Z kolei MŚP mogłyby odnosić korzyści z ważnych transferów wiedzy oraz zwiększonego potencjału innowacyjnego, gdyby były w stanie zatrudnić wysoko wykwalifikowany personel do prowadzenia działalności B+R+I. Tworzenie pomostów między dużymi przedsięwzięciami lub uczelniami a MŚP również może przyczynić się do pokonywania nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku oraz wspierać proces tworzenia klastrów.

— Pomoc dla klastrów innowacyjnych ma na celu niwelowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku związanych z problemami koordynacyjnymi utrudniającymi rozwój klastrów lub ograniczającymi wzajemne kontakty i przepływ wiedzy w ramach klastrów. Pomoc państwa może przyczyniać się do rozwiązywania tego problemu w dwojaki sposób: po pierwsze, poprzez wspieranie inwestycji w otwartą infrastrukturę współdzieloną przez klastry innowacyjne, a po drugie, przez wspieranie kontaktów pomiędzy klastrami celem zacieśniania współpracy, tworzenia sieci powiązań oraz wspierania procesu uczenia się.

a) »małe i średnie przedsiębiorstwa« lub »MŚP«, »małe przedsiębiorstwa« oraz »średnie przedsiębiorstwa« oznaczają tego rodzaju przedsiębiorstwa w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 70/2001, włączonego do Porozumienia EOG poprzez załącznik XV pkt 1.f, lub dowolnego aktu prawnego zastępującego powyższy akt to rozporządzenie;

b) »duże przedsiębiorstwa« oznaczają przedsiębiorstwa niemieszczące się w definicji małych i średnich przedsiębiorstw;

c) »intensywność pomocy« oznacza kwotę pomocy brutto wyrażoną jako procent kwalifikowalnych kosztów projektu. Wszystkie zastosowane wartości liczbowe rozpatrywane są przed potrąceniem podatku lub innych opłat. W przypadku gdy pomoc przyznawana jest w formie innej niż dotacja, kwotą pomocy jest ekwiwalent tej pomocy w postaci dotacji. Pomoc wypłacana w kilku ratach jest dyskontowana do swojej wartości w momencie udzielenia pomocy. Stopa procentowa stosowana do celów dyskontowania oraz do obliczenia kwoty pomocy w ramach pożyczki uprzywilejowanej jest stawką referencyjną mającą zastosowanie w czasie przyznania dotacji. Intensywność pomocy oblicza się dla każdego beneficjenta;

d) »organizacja badawcza« oznacza podmiot taki jak wyższa uczelnia czy instytut badawczy, niezależnie od jego statusu prawnego (ustanowienia na mocy prawa publicznego lub prywatnego) ani sposobu finansowania, którego głównym celem jest prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub rozwoju eksperymentalnego oraz rozpowszechnianie jej wyników poprzez działalność dydaktyczną, publikacje lub transfer technologii; wszystkie zyski są reinwestowane w tę działalność, rozpowszechnianie jej wyników lub dydaktykę; przedsiębiorstwa mogące wywierać wpływ na taki podmiot, w roli na przykładna przykład udziałowców czy członków, nie mają uprzywilejowanego dostępu do potencjału badawczego takiego podmiotu ani do wyników badań przezeń uzyskanych;

e) »badania podstawowe« oznaczają prace eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na żadne praktyczne zastosowania ani użytkowanie;

f) »badania przemysłowe« oznaczają badania planowane lub badania krytyczne mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności celem opracowywania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzenia znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów czy usług. Uwzględnia się tu tworzenie elementów składowych systemów złożonych, co jest niezbędne do badań przemysłowych, szczególnie do walidacji technologii generycznych, z wyjątkiem prototypów objętych zakresem lit. g);

g) »eksperymentalne prace rozwojowe« oznaczają nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie istniejącej wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i biznesu oraz innej stosownej wiedzy i umiejętności na potrzeby planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów czy usług. Mogą one także obejmować na przykład inne czynności mające na celu pojęciowe definiowanie, planowanie oraz dokumentowanie nowych produktów, procesów i usług. Czynności te mogą obejmować tworzenie projektów, rysunków, planów oraz innej dokumentacji, pod warunkiem że nie są one przeznaczone do celów komercyjnych.

1.1.1. Uwzględnia się także opracowywanie prototypów o wykorzystaniu komercyjnym oraz projektów pilotażowych, w przypadkach gdy prototyp stanowi końcowy produkt komercyjny, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna. W przypadku gdy projekty pilotażowe lub demonstracyjne mają być następnie wykorzystywanie do celów komercyjnych, wszelkie przychody uzyskane z tego tytułu należy odjąć od kwoty kosztów kwalifikowalnych.

1.1.2. Do pomocy kwalifikuje się także działalność związana z produkcją eksperymentalną oraz testowaniem produktów, procesów i usług, pod warunkiem że nie są one wykorzystywane ani przekształcane z myślą o zastosowaniach przemysłowych lub komercyjnych.

1.1.3. Eksperymentalne prace rozwojowe nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeśli takie zmiany stanowią ulepszenia;

h) »zaliczka zwrotna« oznacza pożyczkę na realizację projektu, która jest wypłacana w jednej lub kilku ratach, a warunki spłaty zależą od wyników realizacji projektu B+R+I;

i) »innowacja w obrębie procesu« (²¹) oznacza wdrożenie nowej lub znacząco udoskonalonej metody produkcji lub dostarczania towarów i usług (w tym znaczące zmiany w obrębie technik, sprzętu i/lub oprogramowania). Za innowację nie uważa się niewielkich zmian lub ulepszeń, zwiększenia mocy produkcyjnych lub usługowych poprzez dodanie systemów produkcyjnych lub logistycznych bardzo podobnych do obecnie stosowanych, zaprzestania stosowania danego procesu, prostego odtworzenia lub podwyższenia majątku, zmian wynikających jedynie ze zmian cen czynników produkcji, dostosowania do potrzeb użytkownika, regularnych zmian sezonowych i innych zmian cyklicznych, obrotu nowymi lub znacząco udoskonalonymi produktami;

j) »innowacja organizacyjna« (²²) oznacza wdrożenie nowej metody organizacyjnej w praktykach prowadzenia działalności w danym przedsiębiorstwie, w organizacji pracy lub w relacjach z podmiotami zewnętrznymi. Za innowację nie uważa się zmian w praktykach prowadzenia działalności, organizacji pracy lub w relacjach z podmiotami zewnętrznymi, które opierają się na metodach organizacyjnych już stosowanych przez przedsiębiorstwo, zmian w zakresie strategii zarządzania, połączeń i przejęć, zaprzestania stosowania danego procesu, prostego odtworzenia lub podwyższenia majątku, zmian wynikających wyłącznie ze zmian cen czynników produkcji, dostosowania do potrzeb użytkownika, regularnych zmian sezonowych lub innych zmian cyklicznych, obrotu nowymi lub znacząco udoskonalonymi produktami;

k) »wysoko wykwalifikowany personel« oznacza badaczy, inżynierów, konstruktorów i menedżerów ds. marketingu posiadających wyższe wykształcenie oraz co najmniej pięć lat odpowiedniego doświadczenia zawodowego. Za odpowiednie doświadczenie zawodowe można uznać studia doktoranckie;

l) »oddelegowanie« oznacza tymczasowe zatrudnienie personelu przez beneficjenta pomocy na pewien okres, po którym członkowie personelu mają prawo wrócić do swojego poprzedniego pracodawcy;

m) »klastry innowacyjne« oznaczają skupiska niezależnych przedsiębiorstw – nowopowstałych firm innowacyjnych, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw oraz organizacji badawczych – działających w określonym sektorze i regionie oraz mających na celu stymulowanie działalności innowacyjnej przez promowanie intensywnych kontaktów, współdzielenie zaplecza technicznego oraz wymianę wiedzy i doświadczeń oraz poprzez skuteczne przyczynianie się do transferu technologii, tworzenia sieci powiązań oraz rozpowszechniania informacji wśród przedsiębiorstw wchodzących w skład danego klastra. Najlepiej byłoby, aby państwo EFTA dążyło do uzyskania właściwej równowagi między MŚP i dużymi przedsiębiorstwami w ramach klastra, aby uzyskać określoną masę krytyczną, szczególnie poprzez specjalizację w określonym obszarze działalności B+R+I oraz biorąc pod uwagę istniejące klastry w danym państwie EFTA i na poziomie EOG.

Finansowanie działalności niegospodarczej ze środków publicznych

— kształcenie mające na celu zwiększanie coraz lepiej wyszkolonych zasobów ludzkich,

— prowadzenie niezależnej działalności B+R mającej na celu powiększanie zasobów wiedzy i lepsze zrozumienie, w tym działalności B+R prowadzonej we współpracy,

— upowszechnianie wyników badań.

Finansowanie działalności gospodarczej ze środków publicznych

Działalność badawcza prowadzona w imieniu przedsiębiorstw (badania na zlecenie lub usługi badawcze)

1) organizacja badawcza świadczy swoje usługi po cenach rynkowych; lub

2) jeśli nie istnieją ceny rynkowe, organizacja badawcza świadczy swoje usługi po cenach odzwierciedlających jej pełne koszty powiększone o rozsądną marżę.

Współpraca przedsiębiorstw oraz organizacji badawczych

1) uczestniczące w projekcie przedsiębiorstwa całkowicie ponoszą koszty projektu;

2) wyniki, które nie skutkują powstaniem praw własności intelektualnej, mogą być szeroko rozpowszechniane, a prawa własności intelektualnej do wyników działalności B+R+I, będących efektem działalności prowadzonej przez organizację badawczą, są w całości przekazywane (²⁸) na rzecz organizacji badawczej;

3) organizacja badawcza otrzymuje od przedsiębiorstw uczestniczących w projekcie wynagrodzenie będące odpowiednikiem ceny rynkowej za prawa własności intelektualnej (²⁹) wynikające z działalności tej organizacji badawczej prowadzonej w ramach projektu i przekazywane przedsiębiorstwom uczestniczącym w projekcie. Wszelki wkład ze strony uczestniczących przedsiębiorstw na poczet kosztów ponoszonych przez organizację badawczą jest odejmowany od kwoty tego wynagrodzenia.

1) wniosek w sprawie pomocy dotyczy projektu, który został jasno opisany pod względem warunków realizacji, w tym uczestników oraz celów. Urząd może również uznać, że grupa projektów współtworzy projekt;

2) projekt musi stanowić przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania: projekt musi służyć interesowi Wspólnoty w sposób konkretny, jasny i identyfikowalny. Korzyść uzyskana dzięki osiągnięciu celu projektu nie może ograniczać się do jednego państwa EFTA lub państw EFTA realizujących projekt, lecz musi rozciągać się na całe terytorium objęte Porozumieniem EOG. Projekt musi stanowić znaczący postęp pod względem osiągania celów europejskich, na przykład mieć duże znaczenie dla Europejskiej Przestrzeni Badawczej albo być wiodącym projektem dla przemysłu europejskiego. Fakt realizowania projektu przez przedsiębiorstwa w różnych krajach nie jest wystarczający. Pozytywne skutki pomocy można wykazać na przykład poprzez wskazanie ważnych przykładów rozprzestrzeniania wiedzy w społeczeństwie czy wskazanie, że dany środek pomocy przyczynia się do poprawy sytuacji Europy w zakresie B+R+I w kontekście międzynarodowym, poprzez stworzenie nowych rynków lub opracowanie nowych technologii. Korzyści płynące z projektu nie powinny ograniczać się do branży bezpośrednio nim zainteresowanej, ale powinny mieć większe znaczenie i zastosowanie dla gospodarki w ramach EOG (rynki stanowiące poprzednie i następne ogniwo działań handlowych, alternatywne wykorzystanie w innych sektorach itp.);

3) pomoc jest konieczna, aby osiągnąć cel stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania i stanowi bodziec do realizacji projektu, który wiąże się również z wysokim stopniem ryzyka. Można to wykazać, analizując poziom rentowności projektu, kwotę inwestycji oraz zmiany przepływów środków pieniężnych w czasie oraz studia wykonalności, oceny ryzyka i ekspertyzy;

4) projekt ma bardzo duże znaczenie pod względem charakteru i rozmiarów: musi to być projekt znaczący pod względem celu i o znacznej wielkości.

Kategorie badań

Podstawowe poziomy intensywności pomocy

a) 100 % w przypadku badań podstawowych;

b) 50 % w przypadku badań przemysłowych;

c) 25 % w przypadku eksperymentalnych prac rozwojowych.

a) jeśli pomoc ma zostać udzielona dla MŚP, intensywność pomocy można zwiększyć o 10 punktów procentowych w przypadku przedsiębiorstw średnich i o 20 punktów procentowych w przypadku przedsiębiorstw małych;

b) w przypadku intensywności pomocy nieprzekraczającej 80 % można zastosować premię wynoszącą 15 punktów procentowych, jeżeli (³²):

(i) projekt obejmuje skuteczną współpracę między co najmniej dwoma niepowiązanymi ze sobą przedsiębiorstwami oraz spełnione są następujące warunki:

— żadne pojedyncze przedsiębiorstwo nie może ponosić ponad 70 % kosztów kwalifikowalnych projektu współpracy,

— projekt musi obejmować współpracę z co najmniej jednym MŚP lub mieć charakter transgraniczny, to znaczy działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona w co najmniej w dwóch różnych państwach EOG;

(ii) projekt obejmuje skuteczną współpracę między przedsiębiorstwem a organizacją badawczą, szczególnie w kontekście koordynacji krajowej polityki w zakresie B+R w różnych dziedzinach i spełnione są następujące warunki:

— organizacja badawcza ponosi co najmniej 10 % kosztów kwalifikowalnych projektu,

— organizacja badawcza ma prawo do publikowania wyników projektów badawczych w zakresie, w jakim pochodzą one z badań prowadzonych przez tę organizację;

(iii) tylko w przypadku badań przemysłowych – jeśli wyniki projektu są szeroko rozpowszechniane za pośrednictwem konferencji technicznych i naukowych lub publikowane w czasopismach naukowych lub technicznych lub w powszechnie dostępnych bazach (bazy danych zapewniające swobodny dostęp do nieprzetworzonych danych badawczych) lub za pośrednictwem oprogramowania bezpłatnego lub oprogramowania typu open source. Dla celów ppkt (i) i (ii) podwykonawstwa nie uważa się za skuteczną formę współpracy. W przypadku współpracy między przedsiębiorstwem a organizacją badawczą, maksymalne poziomy intensywności pomocy oraz premii określone w niniejszym rozdziale nie mają zastosowania do organizacji badawczej.

Koszty kwalifikowalne

a) koszty personelu (badacze, pracownicy techniczni oraz pozostali pracownicy pomocniczy w zakresie, w jakim są zatrudnieni przy danym projekcie badawczym);

b) koszty aparatury i sprzętu w zakresie i przez okres, w jakim są one wykorzystywane na potrzeby projektu badawczego. Jeśli taka aparatura i sprzęt nie są wykorzystywane na potrzeby projektu badawczego przez ich całkowity okres użytkowania, za koszty kwalifikowalne uznaje się tylko koszty amortyzacji odpowiadające okresowi realizacji projektu badawczego, obliczone na podstawie dobrych praktyk księgowych;

c) koszty budynków i gruntów, w zakresie i przez okres, w jakim są one wykorzystywane na potrzeby projektu badawczego. Jeżeli chodzi o budynki, za koszty kwalifikowalne uznaje się tylko koszty amortyzacji odpowiadające okresowi realizacji projektu badawczego, obliczone na podstawie dobrych praktyk księgowych. W przypadku gruntów kosztami kwalifikowalnymi są koszty przekazania na zasadach handlowych lub faktycznie poniesione koszty kapitałowe;

d) koszty badań wykonywanych na podstawie umowy, wiedzy technicznej i patentów zakupionych lub użytkowanych na podstawie licencji udzielonej przez źródła zewnętrzne po cenach rynkowych, jeśli transakcja została przeprowadzona na warunkach rynkowych i nie ma w niej elementu zmowy, jak również koszty doradztwa i usług równorzędnych wykorzystywanych wyłącznie na potrzeby działalności badawczej;

e) dodatkowe koszty ogólne ponoszone bezpośrednio w wyniku projektu badawczego;

f) pozostałe koszty operacyjne, w tym koszty materiałów, środków eksploatacyjnych i podobnych produktów ponoszone bezpośrednio w wyniku realizowania działalności badawczej.

Zaliczka zwrotna

Środki fiskalne

Klauzula dostosowawcza

a) w przypadku MŚP – 75 % na studia przygotowawcze na potrzeby badań przemysłowych oraz 50 % na studia przygotowawcze na potrzeby eksperymentalnych prac rozwojowych;

b) w przypadku dużych przedsiębiorstw – 65 % na studia przygotowawcze na potrzeby badań przemysłowych oraz 40 % na studia przygotowawcze na potrzeby eksperymentalnych prac rozwojowych.

a) wszystkie koszty poprzedzające udzielenie prawa przez pierwszą uprawnioną prawnie instytucję, w tym koszty związane z przygotowaniem, złożeniem wniosku i postępowaniem wnioskowym oraz koszty poniesione w związku ze wznowieniem wniosku, zanim prawo to zostało udzielone;

b) koszty tłumaczenia oraz inne koszty poniesione w celu uzyskania lub zatwierdzenia prawa przez inną uprawnioną prawnie instytucję;

c) koszty poniesione w obronie ważności prawa w trakcie oficjalnego postępowania wnioskowego oraz ewentualnego postępowania w związku z wniesieniem sprzeciwu, nawet jeśli takie koszty wystąpiły po udzieleniu prawa.

a) beneficjentem jest małe przedsiębiorstwo, które w chwili przyznania pomocy istnieje krócej niż sześć lat; oraz

b) beneficjentem jest przedsiębiorstwo innowacyjne, co można wykazać na następującej podstawie:

(i) państwo EFTA może wykazać, na podstawie oceny przeprowadzonej przez eksperta zewnętrznego, a przede wszystkim na podstawie biznesplanu, że beneficjent w przewidywalnej przyszłości opracuje produkty, usługi lub procesy, które są technologicznie nowe lub znacząco ulepszone w porównaniu z aktualną sytuacją w swojej branży na terytorium objętym Porozumieniem EOG i które wiążą się z ryzykiem porażki technologicznej lub przemysłowej; lub

(ii) wydatki beneficjenta na B+R wynoszą co najmniej 15 % jego całkowitych kosztów operacyjnych w co najmniej jednym roku z trzech lat poprzedzających przyznanie pomocy, lub w przypadku nowej firmy bez żadnej historii finansowej – w bieżącym okresie fiskalnym, zgodnie z poświadczeniem zewnętrznego audytora.

c) wysokość pomocy nie przekracza 1 miliona EUR. Pomoc nie może przekroczyć 1,25 miliona EUR w regionach kwalifikujących się do derogacji na podstawie art. 61 ust. 3 lit c) Porozumienia EOG.

a) innowacje organizacyjne muszą być zawsze związane z wykorzystaniem i eksploatacją technologii teleinformatycznych (ICT) w celu dokonania zmiany organizacyjnej;

b) innowacja musi mieć postać projektu, dla którego wyznaczony jest wykwalifikowany kierownik projektu i dla którego określone zostały koszty;

c) wynikiem projektu objętego pomocą musi być opracowanie standardu, modelu biznesowego, metodologii lub koncepcji, które mogą być systematycznie odtwarzane, ewentualnie certyfikowane i ewentualnie nadające się do opatentowania;

d) innowacje w obrębie procesów lub innowacje organizacyjne muszą mieć charakter elementu nowego lub znacząco udoskonalonego w porównaniu z aktualną sytuacją w sektorze terytorium objętym Porozumieniem EOG. Państwa EFTA mogą wykazać walor nowości na przykład na podstawie precyzyjnego opisu danej innowacji, porównując ją z najnowocześniejszymi technikami w obrębie procesów lub organizacji stosowanymi aktualnie przez inne przedsiębiorstwa w tej samej branży;

e) projekt dotyczący innowacji w obrębie procesów lub innowacji organizacyjnych musi wiązać się z wyraźnym ryzykiem. Państwo EFTA powinno wykazać to ryzyko na przykład w kategoriach: kosztów projektu w stosunku do obrotów firmy, czasu wymaganego do opracowania nowego procesu, spodziewanych zysków płynących z innowacji w obrębie procesu w porównaniu z kosztami projektu, prawdopodobieństwa porażki.

1) beneficjentem jest MŚP;

2) pomoc nie przekracza maksymalnej kwoty 200 000 EUR na beneficjenta w ciągu trzech lat (³⁷);

3) dostawca usług posiada certyfikat krajowy lub europejski. Jeśli dostawca usług nie posiada certyfikatu krajowego lub europejskiego, pomoc nie może objąć więcej niż 75 % kosztów kwalifikowanych;

4) beneficjent musi wykorzystywać pomoc państwa na zakup usług po cenie rynkowej (lub, jeśli dostawca usług jest podmiotem o celu niezarobkowym, po cenie odzwierciedlającej pełne koszty powiększone o rozsądną marżę).

— w odniesieniu do usług doradczych w zakresie innowacji: doradztwo w zakresie zarządzania; wsparcie technologiczne; usługi dotyczące transferu technologii; szkolenia; doradztwo w zakresie nabywania i ochrony praw własności intelektualnej oraz obrotu tymi prawami, a także doradztwo w zakresie umów licencyjnych; doradztwo w zakresie stosowania norm,

— w odniesieniu do usług wparcia innowacji: powierzchnia biurowa; banki danych; biblioteki techniczne; badania rynku; korzystanie z laboratorium; usługi w zakresie oznaczania jakości, badań i certyfikacji.

— obiekty szkoleniowe i centrum badawcze,

— ogólnodostępna infrastruktura badawcza: laboratorium, miejsce do przeprowadzania testów,

— infrastruktura sieci szerokopasmowych.

— działania marketingowe klastra w celu pozyskania nowych firm do udziału w klastrze,

— zarządzanie ogólnodostępnymi obiektami klastra,

— organizacja programów szkoleniowych, warsztatów i konferencji celem wspierania procesu dzielenia się wiedzą oraz tworzenia sieci powiązań między członkami klastra.

— pomocy na realizację projektów i studiów wykonalności w przypadkach, gdy beneficjentem pomocy jest MŚP oraz gdy kwota pomocy wynosi poniżej 7,5 miliona EUR dla projektu dla jednego MŚP,

— pomoc na pokrycie kosztów praw własności przemysłowej dla MŚP,

— pomoc dla młodych innowacyjnych przedsiębiorstw,

— pomoc na usługi doradcze w zakresie innowacji i usługi wsparcia innowacji,

— pomoc na wypożyczenie wysoko wykwalifikowanego personelu.

— zwiększenie rozmiarów projektu: zwiększenie całkowitych kosztów projektu (bez zmniejszenia wydatków przypadających na beneficjenta w porównaniu z sytuacją nieudzielenia pomocy); zwiększenie liczby osób skierowanych do działalności B+R+I,

— zwiększenie zakresu projektu: zwiększenie liczby oczekiwanych wyników projektu; bardziej ambitny projekt, na co wskazuje prawdopodobieństwo osiągnięcia przełomu naukowego lub technicznego albo wyższe ryzyko niepowodzenia (powiązane z wyższym ryzykiem dotyczącym projektu badawczego i z długofalowością projektu oraz niepewnością co do jego wyników),

— zwiększenie tempa: krótszy czas do ukończenia projektu w porównaniu z tym samym projektem realizowanym bez wsparcia,

— zwiększenie całkowitej kwoty wydatkowanej na B+R+I: zwiększenie całkowitych nakładów na B+R+I przypadających na beneficjenta; zmiany w budżecie przeznaczonym na projekt (bez odpowiadającego im obniżania budżetów innych projektów); zwiększenie nakładów beneficjenta na B+R+I, wyrażonych procentowo jako część całkowitych obrotów.

— dla wszystkich przypadków zgłoszonych do Urzędu w następstwie obowiązku zgłaszania pomocy indywidualnie zgodnie z zasadami rozporządzenia o wyłączeniu grupowym.

— na potrzeby pomocy dla projektów (⁴¹ ) oraz realizację studiów wykonalności:

— jeżeli na projekt składają się głównie badania podstawowe (⁴²), 20 milionów EUR na jedno przedsiębiorstwo, na projekt/studium wykonalności,

— jeżeli na projekt składają się głównie badania przemysłowe (⁴³), 10 milionów EUR na jedno przedsiębiorstwo, na projekt/studium wykonalności,

— dla wszystkich innych projektów: 7,5 miliona EUR na jedno przedsiębiorstwo, na projekt/studium wykonalności,

— na potrzeby innowacji w obrębie procesów i innowacji organizacyjnych w działalności usługowej: 5 milionów EUR na projekt na jedno przedsiębiorstwo,

— dla klastrów innowacyjnych (dla klastra): 5 milionów EUR.

— wzrost netto działalności B+R+I prowadzonej przez dane przedsiębiorstwo,

— czy dany środek przyczynia się do ogólnej poprawy sytuacji w danym sektorze pod względem poziomu B+R+I,

— czy dany środek przyczynia się do poprawy sytuacji na terytorium objętym Porozumieniem EOG w zakresie B+R+I w kontekście międzynarodowym.

Istnienie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku

— rozprzestrzenianie wiedzy: przewidywany poziom rozpowszechnienia informacji; specyfika tworzonej wiedzy; dostępność ochrony praw własności intelektualnej,

— niedoskonałość i asymetryczność informacji: poziom ryzyka i złożoność badań; potrzeba finansowania zewnętrznego; cechy beneficjenta pomocy mającego otrzymać finansowanie zewnętrzne,

— niepowodzenia w zakresie koordynacji: liczba współpracujących przedsiębiorstw; intensywność współpracy; rozbieżność interesów współpracujących partnerów; problemy w konstruowaniu umów; problemy stron trzecich z koordynacją współpracy.

Stosowny instrument

Efekt zachęty oraz konieczność pomocy

— wskazanie zamierzonej zmiany: zamierzona zmiana w zachowaniu, którą ma na celu pomoc państwa w zgłoszonym przypadku, musi być dobrze określona (uruchomienie nowego projektu, zwiększenie rozmiarów, zakresu lub tempa projektu),

— analiza przeciwstawna: zmiana zachowania musi być określona poprzez analizę przeciwstawną: jaki byłby poziom zamierzonej działalności przy udzieleniu pomocy oraz bez jej udzielenia? Uznaje się, że różnica między dwoma scenariuszami odzwierciedla wpływ środka pomocy i wskazuje efekt zachęty,

— poziom rentowności: jeśli projekt sam w sobie nie byłby na tyle rentowny, aby mogło go podjąć przedsiębiorstwo prywatne, lecz mógłby przynieść korzyści dla społeczeństwa, zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia efektu zachęty wskutek udzielenia pomocy. Aby ocenić ogólną rentowność projektu (lub jej brak), można zastosować metodologie oceny standardowo stosowane w danej branży (⁴⁴),

— kwota inwestycji oraz zmiany przepływów pieniężnych w czasie: duża inwestycja w nową firmę, niski poziom przepływów dostępnych środków pieniężnych oraz znacząca część przepływów środków pieniężnych powstających w bardzo odległej przyszłości to elementy, które będą uznawane za pozytywne oznaki przy ocenie efektu zachęty,

— poziom ryzyka związany z projektem badawczym: na podstawie na przykład studiów wykonalności, ocen ryzyka czy ekspertyz, przy ocenie ryzyka bierze się pod uwagę w szczególności m.in. nieodwracalność inwestycji, prawdopodobieństwo porażki handlowej, ryzyko mniejszej niż zakładana produktywności projektu, ryzyko, że realizacja projektu mogłaby osłabić inne działania oraz ryzyko, że koszty projektu mogą naruszyć stabilność finansową przedsiębiorstwa. W przypadku pomocy państwa przeznaczonej na projekty B+R+I lub działalność prowadzoną w obszarach objętych pomocą Urząd uwzględni utrudnienia spowodowane peryferyjnym położeniem i innymi czynnikami regionalnymi, które wpływają negatywnie na poziom ryzyka projektu badawczego,

— ocena ciągła: środki, w przypadku, których przewidziano projekty pilotażowe (na małą skalę) lub które mają dobrze określone cele pośrednie prowadzące do zakończenia projektu w przypadku niepowodzenia oraz w których przewidziano publicznie dostępny monitoring ex-post, będą oceniane bardziej pozytywnie przy ocenie efektu zachęty.

Proporcjonalność pomocy

— proces otwartej selekcji: w sytuacji, gdy istnieje wielu (potencjalnych) kandydatów do podjęcia projektu B+R+I w państwie EFTA, istnieje większe prawdopodobieństwo spełnienia wymogu proporcjonalności, jeśli projekt został przyznany do realizacji na podstawie przejrzystych, obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów,

— minimalny wymiar pomocy: państwa EFTA muszą wyjaśnić, w jaki sposób została obliczona przekazana kwota, co ma zapewnić ograniczenie jej do niezbędnego minimum.

1) pomoc na rzecz B+R+I może zniekształcić dynamiczną motywację uczestników rynku do inwestowania (efekt wypierania konkurencji);

2) pomoc na rzecz B+R+I może przyczynić się do stworzenia lub utrzymania silnej pozycji rynkowej danego podmiotu;

3) pomoc na rzecz B+R+I może przyczyniać się do utrzymywania nieefektywnej struktury rynku.

Zniekształcenie dynamicznej motywacji

— kwotę pomocy: środki pomocy obejmujące znaczące kwoty z większym prawdopodobieństwem mogą powodować efekt wypierania konkurencji. Znaczenie wysokości kwoty będzie mierzone w odniesieniu do całkowitych nakładów na B+R ponoszonych przez podmioty prywatne w danym sektorze oraz kwot wydatkowanych przez głównych uczestników rynku,

— bliskość wobec rynku/kategorię pomocy: im bardziej dany środek pomocy ukierunkowany jest na działalność B+R+I blisko rynku, w tym większym stopniu może on powodować efekt wypierania konkurencji,

— proces otwartej selekcji: w przypadku gdy dotacja udzielana jest na podstawie obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów, Urząd będzie zajmował bardziej przychylne stanowisko,

— bariery wyjścia: konkurenci z większym prawdopodobieństwem utrzymają (lub nawet zwiększą) swoje plany inwestycyjne, gdy bariery wyjścia z procesu innowacyjnego są wysokie. Może się tak zdarzyć w sytuacji, gdy wiele inwestycji podejmowanych przez konkurentów w przeszłości jest ograniczonych do określonego przebiegu działań B+R+I,

— zachęty do konkurowania o przyszły rynek: pomoc na rzecz B+R+I może prowadzić do sytuacji, w której konkurenci beneficjenta pomocy rezygnują z konkurowania o przyszły rynek, ponieważ przewaga zapewniona dzięki pomocy (pod względem stopnia technologicznego zaawansowania lub pod względem ram czasowych) obniża prawdopodobieństwo osiągnięcia przez konkurentów zysków przy wejściu na przyszły rynek.

— zróżnicowanie produktów oraz intensywność konkurencji: jeśli innowacja w obrębie produktu polega na opracowywaniu zróżnicowanych produktów (związanych na przykład z różnymi markami handlowymi, standardami, technologiami, grupami konsumentów), prawdopodobieństwo niekorzystnego wpływu tej sytuacji na konkurentów jest mniejsze. To samo dotyczy sytuacji, gdy na rynku działa wielu skutecznych konkurentów.

Tworzenie siły rynkowej

— siłę rynkową beneficjenta pomocy oraz strukturę rynku: w sytuacji, gdy odbiorca pomocy już posiada dominującą pozycję na rynku produktowym, środek pomocy może wzmocnić jego dominację poprzez dalsze osłabienie ograniczeń związanych z istnieniem konkurencji. Analogicznie środki pomocy państwa mogą wywrzeć znaczący wpływ na rynki oligopolistyczne, na których działa niewielu liczba uczestników,

— poziom barier wejścia na rynek: w dziedzinie B+R+I mogą istnieć znaczące bariery wejścia na rynek dla potencjalnych nowych uczestników. Mogą to być bariery prawne (w szczególności związane z prawami własności intelektualnej), bariery związane z efektami skali i zakresu, dostępem do sieci i infrastruktury, a także inne bariery strategiczne utrudniającymi wejście na rynek lub ekspansję,

— siłę nabywczą: siła rynkowa przedsiębiorstwa może być również ograniczana ze względu na pozycję rynkową nabywców. Obecność silnych nabywców może równoważyć stwierdzenie silnej pozycji rynkowej, jeśli można zakładać, że nabywcy będą dążyli do zachowania wystarczającego poziomu konkurencji na rynku,

— proces selekcji: zastrzeżenia Urzędu mogą budzić środki pomocy, które pozwalają przedsiębiorstwom o silnej pozycji rynkowej wpływać na proces selekcji na przykład poprzez posiadanie prawa do rekomendowania przedsiębiorstw w procesie selekcji lub wpływanie na ścieżkę badawczą w sposób, który z nieuzasadnionych powodów dyskryminuje alternatywne ścieżki.

Utrzymywanie nieefektywnych struktur rynkowych

— niższa intensywność pomocy niż maksymalne poziomy intensywności dopuszczone w sekcji 5, w tym mechanizmy odzyskiwania środków oraz różne warunki spłaty zaliczek zwrotnych,

— dyfuzja wyników, współpraca oraz inne zobowiązania do określonych zachowań,

— rozdzielenie rachunków celem uniknięcia subsydiowania krzyżowego pomiędzy dwoma rynkami, w przypadku gdy beneficjent działa na wielu rynkach,

— brak dyskryminacji wobec innych potencjalnych beneficjentów (zmniejszenie selektywności).

Sprawozdania roczne

— nazwę beneficjenta,

— kwotę pomocy przypadające na beneficjenta,

— intensywność pomocy,

— sektory działalności, w których podejmowane są projekty objęte pomocą.

Arkusze informacyjne

— państwa EFTA mają 24 miesiące na wprowadzenie zmian dotyczących postanowień, o których mowa w pkt 3.1.1 niniejszego rozdziału,

— nowy próg dla dużych projektów indywidualnych będzie miał zastosowanie od daty wejścia w życie niniejszego rozdziału,

— obowiązek przedstawiania szczegółowych sprawozdań rocznych zgodnie z pkt 9.1.1 oraz obowiązek przekazania informacji zgodnie z pkt 9.1.3 będą miały zastosowanie do istniejących programów pomocy sześć miesięcy po wejściu w życie niniejszego rozdziału.

Zgodnie z zawiadomieniem Komisji w sprawie zasad oceny pomocy państwa przyznanej bezprawnie (⁴⁹) w przypadku pomocy niezgłoszonej Urząd będzie stosować:

— niniejszy rozdział, jeśli pomoc została przyznana po jego wejściu w życie,

— rozdział obowiązujący w chwili przyznania pomocy – we wszystkich pozostałych przypadkach.