Zasady udzielania uczniom świadczeń określone zostały w rozdziale 8a ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: ustawa o systemie oświaty). Pomoc materialna jest udzielana uczniom w celu zmniejszenia różnic w dostępie do edukacji, umożliwienia pokonywania barier dostępu do edukacji wynikających z trudnej sytuacji materialnej ucznia. To wsparcie ma charakter socjalny. Przewidziana jest także pomoc o charakterze motywacyjnym, której celem jest wspieranie edukacji uczniów zdolnych. Wymienione rodzaje wsparcia mogą być łączone. Oznacza to, że uczeń może korzystać jednocześnie z pomocy o charakterze socjalnym i motywacyjnym.

Ustawa o systemie oświaty wyróżnia następujące rodzaje świadczeń pomocy materialnej dla uczniów o charakterze socjalnym:

● stypendia szkolne,

● zasiłek szkolny.

Do świadczeń pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym należą natomiast:

● stypendia za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe,

● stypendium prezesa Rady Ministrów,

● stypendium ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

● stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 23 lutego 2010 r. (sygn. akt III SA/Kr 1337/10), bezpośrednim celem udzielania pomocy materialnej uczniom nie jest zwiększenie indywidualnej konsumpcji, lecz zapewnienie sprawiedliwego dostępu do edukacji. Dlatego przyznanie stypendium szkolnego w formie pieniężnej może nastąpić jedynie w przypadku, jeżeli organ przyznający stypendium uzna, że udzielenie stypendium w innej formie (m.in. całkowitego lub częściowego pokrycia kosztów udziału uczniów w zajęciach edukacyjnych wykraczających poza program nauczania) nie jest możliwe. Forma pieniężna stypendium szkolnego nie daje gwarancji wykorzystania środków budżetowych na rzeczywiste potrzeby dziecka związane z dostępem do edukacji.

1. Beneficjenci pomocy

Pomoc materialna o charakterze socjalnym przysługuje dzieciom i młodzieży od chwili rozpoczęcia przez dziecko realizacji obowiązku szkolnego. Zasadniczo jest ona zarezerwowana dla uczniów szkół publicznych lub niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, a także słuchaczom publicznych zakładów kształcenia nauczycieli i kolegiów pracowników służb społecznych. Pomoc przysługuje do czasu zakończenia kształcenia, jednakże nie dłużej niż do ukończenia 24 roku życia.