Firmy niszczące środowisko już nie uchronią się przed karami

Dotychczas odpowiadały dopiero, gdy udowodniono winę osobom fizycznym, które je reprezentują. Dziś postępowanie z tytułu popełnionego przestępstwa można prowadzić przeciwko nim od razu, żądając nawet 5 mln zł kary. Zmiana ta nie ma jednak przełożenia na katastrofę odrzańską

Takie zaostrzenie podejścia to efekt zmian, które od 1 września wprowadziła ustawa z 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (Dz.U. z 2022 poz. 1726). Jej przepisy znacząco zaostrzają sankcje za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku oraz ułatwiają pociągnięcie firm do odpowiedzialności karnej. Warto przy tym wspomnieć, że przykładem wspomnianego przestępstwa może być choćby nieużywanie urządzeń zabezpieczających wodę czy powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem.

Podmiot zbiorowy odpowie

Skuteczna ochrona środowiska wymaga stosowania w praktyce różnych reżimów odpowiedzialności - poczynając od cywilnej, przez administracyjną, a na karnej kończąc. Ten ostatni reżim charakteryzuje się tym, że odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia ponoszą co do zasady jedynie osoby fizyczne. W związku z tym w każdym przypadku zachodzi konieczność wskazania konkretnej osoby, która w sposób zawiniony dopuściła się naruszenia standardów korzystania ze środowiska. Jeszcze do końca sierpnia tego roku to jej była wymierzana kara. W efekcie firmy nie zawsze ponosiły odpowiedzialność. Zmieniło się to jednak od 1 września za sprawą zmian w ustawie z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 358; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1726; dalej: u.o.p.z.c.z.g.r.). Dotychczas przewidywała ona, że „podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności, jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego, wymienionego w art. 16 przez osobę, o której mowa w art. 3, został potwierdzony prawomocnym wyrokiem skazującym tę osobę, wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy”. W związku z tym ponoszenie odpowiedzialności przez podmioty zbiorowe miało charakter wtórny do odpowiedzialności osób fizycznych, a do jej ponoszenia niezbędna była prawomocność wyroku wydanego w stosunku do osoby fizycznej. Tak więc odpowiedzialność podmiotów zbiorowych była mocno odsunięta w czasie, jeśli w ogóle była ponoszona.