RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 203,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego,

stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Niniejsza decyzja zastępuje decyzję Rady 2001/822/WE (¹ ), którą stosuje się do dnia 31 grudnia 2013 r. Zgodnie z art. 62 decyzji 2001/822/WE Rada ma ustanowić przepisy, które należy przyjąć w celu późniejszego stosowania zasad określonych w art. 198–202 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(2) W swoich konkluzjach z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie stosunków UE z krajami i terytoriami zamorskimi (KTZ) Rada zwróciła się do Komisji o przedstawienie wniosku ustawodawczego w sprawie zmiany decyzji o stowarzyszeniu zamorskim przed lipcem 2012 r. Rada poparła propozycję Komisji, by oprzeć przyszłe partnerstwo UE z KTZ na trzech filarach: 1) zwiększeniu konkurencyjności, 2) wzmocnieniu odporności i zmniejszeniu podatności na zagrożenia oraz 3) wspieraniu współpracy i integracji KTZ z innymi partnerami i regionami sąsiadującymi.

(3) W okresie od czerwca do października 2008 r. Komisja prowadziła konsultacje społeczne i zaproponowała szereg wskazówek dotyczących nowej decyzji o stowarzyszeniu. Wyniki tych konsultacji zostały streszczone w komunikacie z dnia 6 listopada 2009 r. zatytułowanym „Elementy nowego partnerstwa UE z krajami i terytoriami zamorskimi (KTZ)”.

(4) TFUE i opartego na nim ustawodawstwa wtórnego nie stosuje się automatycznie do KTZ, z wyjątkiem niektórych postanowień jednoznacznie stwierdzających inaczej. Pomimo że KTZ nie są państwami trzecimi, nie należą one do jednolitego rynku i muszą przestrzegać zobowiązań nałożonych na państwa trzecie w odniesieniu do handlu, w szczególności reguł pochodzenia, norm sanitarnych i fitosanitarnych oraz środków ochronnych.

(5) Szczególne stosunki między UE a KTZ powinny odejść od klasycznego podejścia, opartego na współpracy na rzecz rozwoju, i pójść w kierunku wzajemnego partnerstwa, co posłuży wsparciu zrównoważonego rozwoju KTZ. Ponadto solidarność UE z KTZ powinna opierać się na ich szczególnych stosunkach i przynależności do tej samej „rodziny europejskiej”.

(6) Rola społeczeństwa obywatelskiego w przyczynianiu się do rozwoju KTZ może zostać zwiększona przez umacnianie organizacji społeczeństwa obywatelskiego we wszystkich sferach współpracy.

(7) Biorąc pod uwagę położenie geograficzne KTZ, współpraca między partnerami i ich sąsiadami, pomimo różnego statusu względem prawa Unii poszczególnych podmiotów w danym obszarze geograficznym, powinna być prowadzona w interesie wszystkich stron, ze szczególnym naciskiem na obszary wspólnego zainteresowania oraz promowanie wartości i norm Unii. Ponadto KTZ mogłyby działać jako węzły regionalne lub centra doskonałości w swoich regionach.

(8) Unia powinna wspierać polityki i strategie KTZ w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w oparciu o szczególne potrzeby, możliwości i wybory danego KTZ.

(9) Stowarzyszenie powinno zmierzać do zapewnienia zachowania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych oraz ich przywrócenia i zrównoważonego wykorzystania jako jednego z kluczowych elementów osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.

(10) KTZ charakteryzują się dużą różnorodnością biologiczną środowiska morskiego i lądowego. Zmiana klimatu może mieć wpływ na środowisko naturalne KTZ i stanowić zagrożenie dla ich zrównoważonego rozwoju. Działania w dziedzinie: zachowania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, zmniejszania ryzyka wystąpienia katastrof naturalnych, zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi oraz promowania energii odnawialnej przyczyniłyby się do przystosowania się do zmiany klimatu i jej łagodzenia w KTZ.

(11) W stosunkach między UE a KTZ należy uznać znaczącą rolę, jaką KTZ mogą odegrać w przyczynianiu się do realizacji zobowiązań Unii w ramach wielostronnych umów środowiskowych.

(12) Należy wspierać KTZ w ich dążeniach do ograniczenia zależności od paliw kopalnych w celu zmniejszenia ich wrażliwości na dostępność paliwa i jego zmienność cenową, dzięki czemu ich gospodarka stanie się bardziej odporna i mniej podatna na wstrząsy zewnętrzne.

(13) Unia mogłaby pomagać KTZ w zmniejszaniu podatności na klęski żywiołowe i wspierać działania i środki podejmowane przez nie w tym celu.

(14) Oddalenie KTZ stanowi barierę dla konkurencyjności, a zatem ważna jest poprawa dostępu do KTZ.

(15) Unia i KTZ uznają znaczenie kształcenia i szkolenia zawodowego jako dźwigni zrównoważonego rozwoju KTZ.

(16) Dalszy rozwój gospodarczy i społeczny KTZ powinien wzajemnie się uzupełniać i dążyć do wzmocnienia konkurencyjności gospodarki KTZ, jak również zapewnienia ochrony socjalnej i włączenia społecznego, w szczególności w odniesieniu do słabszych grup społecznych i osób niepełnosprawnych. W tym celu współpraca między Unią a KTZ powinna obejmować wymianę informacji i najlepszych praktyk w odnośnych dziedzinach, w tym w dziedzinie rozwoju umiejętności i ochrony socjalnej oraz promowania praw osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem zasad Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Ponadto stowarzyszenie między Unią a KTZ powinno przyczyniać się do promowania godnej pracy, w tym najlepszych praktyk w zakresie dialogu społecznego, jak również przestrzegania w KTZ i regionach, w których są położone, podstawowych norm pracy i zasad równości szans, niedyskryminacji i dostępności.

(17) Jednym z obszarów współpracy Unii z KTZ mogłaby być turystyka. Celem tej współpracy powinno być wspieranie dążenia władz KTZ do uzyskania jak największych korzyści z sektora turystyki lokalnej, regionalnej i międzynarodowej oraz stymulowanie przepływu z Unii i innych źródeł do KTZ prywatnego kapitału, który zasili rozwój turystyki. Szczególną uwagę należy zwrócić na potrzebę zintegrowania turystyki z życiem społecznym, kulturalnym i gospodarczym, jak również na konieczność poszanowania środowiska.

(18) Występowanie w KTZ chorób zakaźnych, takich jak denga w regionie Karaibów i Pacyfiku lub gorączka chikungunya w regionie Oceanu Indyjskiego, może mieć wysoce negatywne skutki zdrowotne i ekonomiczne. Poza zmniejszeniem wydajności ludności dotkniętej omawianym problemem, epidemie w KTZ mogą poważnie wpływać na turystykę, która stanowi cenny wkład w gospodarkę wielu krajów i terytoriów zamorskich. Liczba turystów i pracowników migrujących przemieszczających się do KTZ jest wysoka, co sprawia, że KTZ są podatne na przywóz chorób zakaźnych. Odwrotnie rzecz ujmując, duży przepływ osób powracających z KTZ mógłby przyczyniać się do wprowadzenia chorób zakaźnych w Europie. Zapewnienie „bezpiecznej turystyki” jest zatem jednym kluczowych czynników zrównoważonego rozwoju gospodarek KTZ w znacznym stopniu zależnych od turystyki.

(19) Stowarzyszenie między Unią a KTZ powinno brać pod uwagę różnorodność i tożsamość kulturową KTZ i przyczyniać się do ich zachowania.

(20) Unia uznaje znaczenie rozwijania bardziej aktywnego partnerstwa z KTZ w odniesieniu do zasad dobrych rządów i walki z przestępczością zorganizowaną, handlem ludźmi, terroryzmem i korupcją.

(21) Współpraca w zakresie handlu i kwestii związanych z handlem między Unią a KTZ powinna przyczyniać się do osiągnięcia celu polegającego na zrównoważonym rozwoju gospodarczym, rozwoju społecznym i ochronie środowiska.

(22) Globalne zmiany, odzwierciedlone w trwającym procesie liberalizacji handlu, mają szerokie implikacje dla Unii, głównego partnera handlowego KTZ, jak też dla ich sąsiadów z AKP i innych partnerów gospodarczych.

(23) KTZ są wrażliwymi środowiskami wyspiarskimi wymagającymi właściwej ochrony, włączając w to gospodarowanie odpadami. Kwestia odpadów radioaktywnych uregulowana jest w art. 198 traktatu Euratom i związanym z nim prawodawstwie wtórnym; przepisy te nie obejmują jedynie Grenlandii, do której traktat Euratom nie ma zastosowania. W przypadku pozostałych odpadów należy określić, które z unijnych zasad mają być stosowane w odniesieniu do KTZ.

(24) Niniejsza decyzja powinna przewidywać większą elastyczność reguł pochodzenia, w tym nowych możliwości kumulacji pochodzenia. Kumulacja powinna być możliwa nie tylko z państwami KTZ i państwami uczestniczącymi w umowie o partnerstwie gospodarczym, ale pod pewnymi warunkami obejmować również produkty pochodzące z krajów, z którymi Unia stosuje umowę o wolnym handlu, i, również zależnie od spełnienia określonych warunków, produkty wprowadzane do Unii bezkontyngentowo i bezcłowo w ramach ogólnego systemu preferencji taryfowych Unii (² ). Warunki te są niezbędne, by zapobiec obchodzeniu przepisów handlowych i zapewnić właściwe funkcjonowanie przepisów dotyczących kumulacji.

(25) Procedury certyfikacji pochodzenia z KTZ powinny zostać uaktualnione w interesie odnośnych podmiotów gospodarczych i administracji w KTZ. Przepisy dotyczące współpracy administracyjnej między Unią a KTZ powinny również zostać odpowiednio uaktualnione.

(26) Należy określić metody współpracy administracyjnej oraz przewidzieć możliwość tymczasowego zawieszenia preferencyjnego traktowania w odniesieniu do wszystkich lub niektórych produktów pochodzących z KTZ w przypadku nadużyć, nieprawidłowości lub systematycznego braku zgodności z zasadami dotyczącymi pochodzenia produktów lub braku współpracy administracyjnej. Ponadto należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące środków ochronnych i nadzoru. Dzięki temu właściwe organy KTZ i Unii, jak również podmioty gospodarcze, mogłyby korzystać z precyzyjnych i przejrzystych reguł i procedur. We wspólnym interesie leży zapewnienie właściwego stosowania procedur i uzgodnień, które umożliwiają KTZ bezcłowy i bezkontyngentowy wywóz towarów do Unii.

(27) Biorąc pod uwagę cele integracji i rozwoju globalnego handlu w dziedzinie usług i przedsiębiorczości, należy wspierać rozwój rynków usługowych i możliwości inwestycyjne poprzez poprawę dostępu usług i inwestycji z KTZ do rynku unijnego. W tym zakresie Unia powinna zaproponować KTZ możliwie jak najbardziej uprzywilejowane traktowanie, jakie oferuje wszystkim innym partnerom handlowym poprzez kompleksowe klauzule najwyższego uprzywilejowania, przy jednoczesnym zapewnieniu bardziej elastycznych możliwości stosunków handlowych dla KTZ poprzez ograniczenie traktowania Unii przez KTZ do tego, co oferują one innym największym gospodarkom handlowym.

(28) Prawa własności intelektualnej to jeden z istotnych elementów pobudzania innowacji i narzędzie wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego. Państwa wykorzystują je do ochrony twórczości intelektualnej i dóbr intelektualnych. Ich ochrona i egzekwowanie przyczyniają się do ułatwiania handlu, wzrostu gospodarczego i inwestycji zagranicznych, a także do zwalczania zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa powodowanych przez produkty podrabiane. KTZ mogą korzystać z polityki w zakresie praw własności intelektualnej, w szczególności w kontekście zachowania różnorodności biologicznej i rozwoju technologii.

(29) Środki sanitarne i fitosanitarne oraz bariery techniczne w handlu mogą mieć wpływ na wymianę handlową i wymagają współpracy. W ramach współpracy dotyczącej handlu i spraw związanych z handlem należy również uwzględnić politykę konkurencji oraz prawa własności intelektualnej, które mają wpływ na sprawiedliwy podział korzyści z handlu.

(30) Aby zapewnić KTZ możliwość uczestnictwa w unijnym rynku wewnętrznym, a także w rynkach regionalnych, lokalnych i międzynarodowych na jak najlepszych warunkach, ważne jest rozwijanie zdolności KTZ w odnośnych dziedzinach. Obejmuje to rozwój zasobów ludzkich i umiejętności, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, dywersyfikację sektorów gospodarki oraz wdrożenie odpowiednich ram prawnych w celu zapewniania klimatu biznesowego sprzyjającego inwestycjom.

(31) Współpraca między Unią a KTZ w obszarze usług finansowych powinna przyczyniać się do stworzenia bezpieczniejszego, solidniejszego i przejrzystszego systemu finansowego, który jest niezbędny do zwiększenia globalnej stabilności finansowej i stworzenia podstaw dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Wysiłki w tym obszarze powinny skupiać się na dążeniu do osiągnięcia konwergencji z normami międzynarodowymi i zbliżenia ustawodawstwa KTZ do dorobku Unii w dziedzinie usług finansowych. Należy zwrócić odpowiednią uwagę na wzmacnianie zdolności administracyjnych władz KTZ, w tym w dziedzinie nadzoru.

(32) Pomoc finansowa dla KTZ powinna być przyznawana na podstawie jednolitych, przejrzystych i skutecznych kryteriów, uwzględniających potrzeby i osiągnięcia KTZ. Takie kryteria powinny uwzględniać liczbę ludności, poziom produktu krajowego brutto (PKB), wykorzystanie poprzednich środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR) i ograniczenia wynikające z odizolowania geograficznego KTZ.

(33) W interesie efektywności, uproszczenia i uznania zdolności władz KTZ do zarządzania, zasoby finansowe przyznane KTZ powinny być rozdysponowywane na podstawie wzajemnego partnerstwa. Ponadto władze KTZ powinny przyjąć odpowiedzialność za opracowanie i wdrażanie polityk uznanych przez strony za strategie w zakresie współpracy.

(34) Procedury dotyczące pomocy finansowej powinny przenosić na KTZ główną odpowiedzialność za programowanie i realizację współpracy w ramach 11. EFR. Współpraca powinna być prowadzona przede wszystkim zgodnie z rozporządzeniami terytorialnymi KTZ i powinna stanowić wsparcie dla monitorowania, oceny i audytu zaprogramowanych działań. Podczas programowania i realizacji współpracy należy wziąć pod uwagę fakt, że zasoby administracyjne i ludzkie KZT są ograniczone. Ponadto konieczne jest doprecyzowanie, że KTZ kwalifikują się do różnych źródeł finansowania.

(35) KTZ mogą należeć do europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT), zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1082/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (³ ). Współpraca regionalna KTZ może zatem polegać na ich udziale w tym EUWT na podstawie ustaleń mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którymi KTZ jest powiązane. KTZ będące członkami EUWT mogą kwalifikować się do uzyskania finansowania regionalnego.

(36) W celu uwzględnienia rozwoju technologicznego i zmian w przepisach prawa celnego, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zmieniających dodatki do załącznika VI, zgodnie z art. 290 TFUE. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Radzie.

(37) Na mocy niniejszej decyzji, Rada powinna być w stanie w innowacyjny sposób reagować na wszystkie czynniki wymienione powyżej, i będzie to reakcja spójna, jak i dopasowana do wielu różnych sytuacji,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

CZĘŚĆ PIERWSZA

PRZEPISY OGÓLNE DOTYCZĄCE STOWARZYSZENIA KRAJÓW I TERYTORIÓW ZAMORSKICH Z UNIĄ

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Artykuł 1

Cel

1. Niniejsza decyzja ustanawia stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich (KTZ) z Unią („stowarzyszenie” ), które stanowi partnerstwo oparte na art. 198 TFUE, mające na celu wsparcie zrównoważonego rozwoju KTZ oraz szerzenie wartości i standardów Unii na świecie.

2. Partnerami w stowarzyszeniu są Unia, KTZ i państwa członkowskie, z którymi są one powiązane.

Artykuł 2

Terytorialny zakres stosowania

Stowarzyszenie ma zastosowanie do KTZ wymienionych w załączniku II do TFUE.

Artykuł 3

Cele, zasady i wartości

1. Stowarzyszenie Unii z KTZ opiera się na celach, zasadach i wartościach podzielanych przez KTZ, państwa członkowskie, z którymi są one powiązane, oraz Unię.

2. Stowarzyszenie realizuje ogólne cele ustanowione w art. 199 TFUE poprzez wzmocnienie konkurencyjności i odporności KTZ, zmniejszenie ich podatności na zagrożenia w dziedzinie gospodarki i środowiska oraz wspieranie współpracy między nimi a innymi partnerami.

3. Realizując te cele, stowarzyszenie szanuje podstawowe zasady wolności, demokracji, praw człowieka i podstawowych wolności, praworządności, dobrych rządów i zrównoważonego rozwoju, podzielane przez KTZ i państwa członkowskie, z którymi są one powiązane.

4. W dziedzinach współpracy określonych w niniejszej decyzji nie ma dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

5. Partnerzy uznają wzajemne prawa do określenia polityk i priorytetów zrównoważonego rozwoju, ustanowienia własnych krajowych poziomów w zakresie ochrony środowiska i ochrony pracy oraz do przyjęcia lub zmiany w związku z tym odpowiednich przepisów ustawowych i polityk, zgodnie z zobowiązaniem na rzecz przestrzegania norm i porozumień uznanych na poziomie międzynarodowym. W ten sposób dążą do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska i ochrony pracy.

6. Wprowadzając w życie niniejszą decyzję, partnerzy kierują się zasadami przejrzystości, pomocniczości i potrzebą efektywności i uwzględniają trzy filary zrównoważonego rozwoju KTZ: rozwój gospodarczy, rozwój społeczny i ochronę środowiska.

Artykuł 4

Zarządzanie stowarzyszeniem

Zarządzanie stowarzyszeniem należy do Komisji i władz KTZ oraz, w razie potrzeby, państw członkowskich, z którymi KTZ są powiązane, zgodnie z odpowiednimi uprawnieniami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi.

Artykuł 5

Wzajemne interesy, komplementarność i priorytety

1. Stowarzyszenie stanowi ramy umożliwiające dialog polityczny i współpracę w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

2. Pierwszeństwa udziela się współpracy w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak:

a) dywersyfikacja gospodarcza KTZ, w tym ich dalsza integracja z gospodarkami światowymi i regionalnymi;

b) promowanie ekologicznego wzrostu gospodarczego;

c) zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi, w tym zachowanie i zrównoważone wykorzystywanie różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych;

d) przystosowanie się do zmiany klimatu i łagodzenie jej skutków;

e) wspieranie działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi;

f) promowanie działań w zakresie badań naukowych, innowacji i współpracy naukowej;

g) promowanie wymian społecznych, kulturalnych i gospodarczych między KTZ oraz między KTZ a krajami sąsiadującymi i innymi partnerami.

3. Współpraca w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania ma na celu wspieranie samowystarczalności KTZ i rozwoju zdolności KTZ do opracowywania, wdrażania i monitorowania strategii i polityk, o których mowa w ust. 2.

Artykuł 6

Promowanie stowarzyszenia

1. W celu zacieśnienia wzajemnych stosunków Unia i KTZ dokładają starań, aby rozpropagować stowarzyszenie wśród swoich obywateli, w szczególności poprzez promowanie rozwoju kontaktów i współpracy między władzami, środowiskiem naukowym, społeczeństwem obywatelskim i przedsiębiorstwami z KTZ, z jednej strony, a ich odpowiednikami w Unii, z drugiej strony.

2. KZT dokładają starań, by wzmocnić i promować swoje stosunki z Unią jako całością. Państwa członkowskie popierają te starania.

Artykuł 7

Współpraca regionalna, integracja regionalna i współpraca z innymi partnerami

1. Z zastrzeżeniem przepisów art. 3 niniejszej decyzji, stowarzyszenie ma na celu wspieranie KTZ w ich wysiłkach zmierzających do wzięcia udziału w odpowiednich międzynarodowych, regionalnych lub lokalnych inicjatywach w zakresie współpracy, jak również regionalnych lub lokalnych procesach integracyjnych, zgodnie z ich własnymi aspiracjami i zgodnie z celami i priorytetami określonymi przez odpowiednie władze KTZ.

2. W tym celu Unia i KTZ mogą prowadzić wymianę informacji i najlepszych praktyk lub ustanowić inne formy bliskiej współpracy i koordynacji z innymi partnerami w kontekście udziału KTZ w organizacjach regionalnych i międzynarodowych, w stosownych przypadkach w drodze umów międzynarodowych.

3. Stowarzyszenie ma służyć wspieraniu współpracy między KTZ a innymi partnerami w dziedzinach współpracy określonych w częściach drugiej i trzeciej niniejszej decyzji. W tym zakresie, celem stowarzyszenia jest promowanie współpracy między KTZ a regionami najbardziej oddalonymi, o których mowa w art. 349 TFUE, sąsiadującymi z nimi państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) i państwami nienależącymi do grupy państw AKP. Aby zrealizować ten cel, Unia usprawnia koordynację i synergię programów współpracy wspieranych przez różne instrumenty finansowe UE. W stosownych przypadkach Unia stara się także włączać KTZ w prace swoich organów dialogu prowadzonego z sąsiadującymi państwami członkowskimi, zarówno państwami należącymi do grupy państw AKP, jak i państwami spoza tej grupy, oraz z regionami najbardziej oddalonymi.

4. Wspieranie udziału KTZ w odpowiednich organizacjach integracji regionalnej koncentruje się w szczególności na:

a) budowaniu potencjału odpowiednich regionalnych organizacji i instytucji, których członkami są KTZ;

b) inicjatywach regionalnych lub lokalnych, takich jak realizacja reform polityki sektorowej odnoszących się do obszarów współpracy określonych w części drugiej i trzeciej niniejszej decyzji;

c) świadomości i wiedzy na temat KTZ w kontekście skutków procesów integracji regionalnej w różnych dziedzinach;

d) udziale KTZ w rozwoju rynków regionalnych w ramach organizacji integracji regionalnej;

e) inwestycjach transgranicznych pomiędzy KTZ a ich sąsiadami.

Artykuł 8

Uczestnictwo w europejskich ugrupowaniach współpracy terytorialnej

Przy stosowaniu art. 7 ust. 1–3 niniejszej decyzji, inicjatywy w zakresie współpracy lub inne formy współpracy oznaczają również, że organy rządowe, organizacje regionalne i lokalne, organy lokalne i w stosownych przypadkach inne publiczne lub prywatne organy i instytucje (w tym dostawcy usług publicznych) z KZT mogą uczestniczyć w europejskim ugrupowaniu współpracy terytorialnej, z zastrzeżeniem zasad i celów działań w ramach współpracy przewidzianych w niniejszej decyzji i w rozporządzeniu (WE) nr 1082/2006 i zgodnie z ustaleniami mającymi zastosowanie do państw członkowskich, z którymi KZT są powiązane.

Artykuł 9

Szczególne traktowanie

1. Stowarzyszenie bierze pod uwagę różnorodność KTZ pod względem rozwoju gospodarczego i zdolności do pełnego czerpania korzyści ze współpracy i integracji regionalnej, o których mowa w art. 7.

2. W odniesieniu do odizolowanych KTZ należy ustanowić szczególne traktowanie.

3. W celu umożliwienia odizolowanym KTZ przezwyciężenia strukturalnych i innych przeszkód w rozwoju, to szczególne traktowanie uwzględnia, między innymi przy ustalaniu wielkości pomocy finansowej i jej warunków, napotykane przez te KTZ szczególne trudności.

4. KTZ, które uznaje się za odizolowane, wymieniono w załączniku I.

Rozdział 2

Podmioty współpracy

Artykuł 10

Ogólne podejście

1. Stowarzyszenie opiera się na szerokim dialogu i konsultacji w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania między KTZ, państwami członkowskimi, z którymi są powiązane, oraz Komisją i, w stosownych przypadkach, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI).

2. KTZ organizują, w stosowanych przypadkach, dialog i konsultacje z władzami i podmiotami, takimi jak:

a) właściwe władze lokalne i inne organy publiczne;

b) partnerzy gospodarczy i społeczni;

c) inne odpowiednie podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, partnerzy zajmujący się zagadnieniami z zakresu środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za wspieranie równości mężczyzn i kobiet.

Artykuł 11

Podmioty współpracy

1. Podmioty współpracy KTZ obejmują:

a) organy rządowe KTZ;

b) władze lokalne w KTZ;

c) dostawców usług publicznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, takie jak stowarzyszenia społeczne, gospodarcze, stowarzyszenia pracodawców i związki zawodowe, oraz lokalne, krajowe lub międzynarodowe organizacje pozarządowe;

d) organizacje regionalne i działające na szczeblu lokalnym.

2. Państwa członkowskie, z którymi KTZ są powiązane, w terminie trzech miesięcy od daty wejścia w życie niniejszej decyzji przekazują Komisji informacje o organach rządowych i władzach lokalnych, o których mowa w ust. 1 lit. a) i b).

Artykuł 12

Obowiązki podmiotów pozarządowych

1. Podmioty pozarządowe mogą odgrywać rolę w wymianie informacji i konsultacjach dotyczących współpracy, w szczególności tych, które dotyczą przygotowania i wdrażania pomocy, projektów lub programów, odnoszących się do współpracy. Mogą im być przekazywane kompetencje do zarządzania finansami w ramach realizacji takich projektów lub programów na potrzeby wspierania inicjatyw lokalnych w zakresie rozwoju.

2. Podmioty pozarządowe uprawnione do zarządzania zdecentralizowanego projektami lub programami identyfikuje się w drodze porozumienia między władzami danego KTZ, Komisją i państwem członkowskim, z którym ten KTZ jest powiązany, biorąc pod uwagę dany podmiot, jego doświadczenie i dziedzinę działalności. Identyfikację przeprowadza się w każdym KTZ jako element szerszego dialogu i konsultacji, o których mowa w art. 10.

3. Stowarzyszenie ma na celu przyczynienie się do działań KTZ na rzecz wzmocnienia organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności w zakresie ich tworzenia i rozwoju, oraz do rozwoju środowiska niezbędnego do otwarcia ich zaangażowania w planowanie, realizację oraz ocenę strategii i programów na rzecz rozwoju.

Rozdział 3

Ramy instytucjonalne stowarzyszenia

Artykuł 13

Zasady przewodnie dialogu

1. Unia, KTZ i państwa członkowskie, z którymi są one powiązane, regularnie prowadzą dialog ogólny i polityczny.

2. Dialog prowadzony jest w całkowitej zgodności z odpowiednimi uprawnieniami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi Unii, KTZ i państw członkowskich, z którymi są one powiązane. Dialog jest prowadzony w sposób elastyczny: może mieć charakter formalny lub nieformalny, na odpowiednim szczeblu lub w odpowiedniej formie, i jest prowadzony w ramach, o których mowa w art. 14.

3. Dialog umożliwia KTZ wzięcie pełnego udziału w realizacji stowarzyszenia.

4. Dialog koncentruje się między innymi na szczególnych zagadnieniach politycznych stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub mających ogólne znaczenie dla osiągnięcia celów stowarzyszenia.

Artykuł 14

Organy stowarzyszenia

1. Stowarzyszenie ustanawia następujące organy dialogu:

a) forum dialogu KTZ-UE („Forum KTZ-UE”), które zbiera się corocznie w składzie władz KTZ, przedstawicieli państw członkowskich i Komisji. Posłowie do Parlamentu Europejskiego, przedstawiciele EBI oraz przedstawiciele regionów najbardziej oddalonych są w stosownych wypadkach włączani w prace Forum KTZ-UE;

b) Komisja, KTZ i państwa członkowskie, z którymi są one powiązane, prowadzą regularne konsultacje trójstronne. Konsultacje te są organizowane co najmniej cztery razy do roku, z inicjatywy Komisji lub na wniosek KTZ i państw członkowskich, z którymi są one powiązane;

c) w porozumieniu między KTZ, państwami członkowskimi, z którymi są one powiązane, oraz Komisją, zostają powołane działające w charakterze doradczym grupy robocze w celu śledzenia postępów w realizacji stowarzyszenia, w formie stosownej do kwestii, którymi należy się zająć. Posiedzenia tych grup roboczych mogą być zwoływane na wniosek Komisji, państwa członkowskiego lub KTZ. Grupy prowadzą dyskusje techniczne na tematy, które są przedmiotem szczególnego zainteresowania KTZ i państw członkowskich, z którymi są one powiązane, w uzupełnieniu prac podejmowanych przez Forum KTZ-UE lub w ramach konsultacji trójstronnych.

2. Forum KTZ-UE, trójstronnym konsultacjom i grupom roboczym przewodniczy Komisja. Komisja zapewnia również działanie ich sekretariatu.

CZĘŚĆ DRUGA

OBSZARY WSPÓŁPRACY NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W RAMACH STOWARZYSZENIA

Rozdział 1

Kwestie środowiska, zmiana klimatu i zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi

Artykuł 15

Cele i zasady ogólne

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie środowiska, zmiany klimatu i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi może dotyczyć:

a) wspierania KTZ w działaniach na rzecz określenia i wdrażania polityk, strategii, planów działania i środków;

b) wspierania KTZ w działaniach na rzecz włączenia w sieci i inicjatywy regionalne;

c) promowania zrównoważonego wykorzystania zasobów i poprawy wydajności zasobów, a także zachęcania do przerwania powiązania wzrostu gospodarczego z degradacją środowiska; oraz

d) wspierania KTZ w działaniach w roli węzłów regionalnych lub centrów doskonałości.

Artykuł 16

Zrównoważone zarządzanie i zachowanie różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zrównoważonego zarządzania i zachowania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych może dotyczyć:

a) wspierania ustanawiania morskich i lądowych obszarów chronionych i skutecznego zarządzania nimi oraz ulepszonego zarządzania istniejącymi obszarami chronionymi;

b) wspierania zrównoważonego gospodarowania zasobami morskimi i lądowymi, co przyczyni się do ochrony gatunków, siedlisk i funkcji ekosystemu poza obszarami chronionymi, w szczególności gatunków zagrożonych, podatnych na zagrożenia i rzadkich;

c) wzmocnienia zachowania i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej i ekosystemów środowiska morskiego i lądowego poprzez:

(i) rozwiązywanie szerszych problemów dotyczących ekosystemu w kontekście zmiany klimatu poprzez utrzymanie zdrowych i odpornych ekosystemów, wspieranie zielonej infrastruktury oraz podejścia do przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków opartego na ekosystemie, które często przynosi wiele korzyści;

(ii) wzmocnienie zdolności w skali lokalnej, regionalnej lub międzynarodowej poprzez promowanie wymiany informacji, wiedzy i najlepszych praktyk między wszystkimi zainteresowanymi stronami, włączając w to władze publiczne, właścicieli gruntów, sektor prywatny, naukowców i społeczeństwo obywatelskie;

(iii) wzmocnienie istniejących programów ochrony przyrody i związanych z nimi działań zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obszarów chronionych;

(iv) rozbudowę bazy wiedzy i uzupełnienie luk w wiedzy, w tym oszacowanie wartości funkcji i usług ekosystemu;

d) zachęcania i ułatwiania współpracy regionalnej w celu rozwiązania kwestii takich jak inwazyjne gatunki obce lub skutki zmiany klimatu;

e) opracowania mechanizmów lepszego mobilizowania zasobów, w tym płatności za usługi ekosystemowe.

Artykuł 17

Zrównoważona gospodarka leśna

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zrównoważonej gospodarki leśnej może dotyczyć promowania ochrony lasów i zrównoważonego gospodarowania nimi, w tym ich roli w ochronie środowiska przed erozją, kontroli pustynnienia, zalesiania oraz kontroli wywozu drewna.

Artykuł 18

Zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną może dotyczyć:

a) wspierania działań KTZ na rzecz skutecznego zrównoważonego zarządzania strefą morską i przybrzeżną polegającego na opracowywaniu strategicznego i zintegrowanego podejścia do planowania i zarządzania w odniesieniu do strefy morskiej i przybrzeżnej;

b) połączenia działalności gospodarczej i społecznej w dziedzinach takich jak rybołówstwo i akwakultura, turystyka, transport morski i rolnictwo z potencjałem stref morskich i przybrzeżnych w zakresie energii ze źródeł odnawialnych oraz surowców, z uwzględnieniem skutków zmiany klimatu oraz działalności człowieka.

Artykuł 19

Gospodarka morska

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie gospodarki morskiej może dotyczyć:

a) wzmocnienia dialogu w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w tej dziedzinie;

b) promowania wiedzy o morzu i biotechnologii morskiej, energii oceanów i nadzoru morskiego, zarządzania strefą przybrzeżną i zarządzania opartego na ekosystemie;

c) promowania zintegrowanego podejścia na poziomie międzynarodowym.

Artykuł 20

Zrównoważone zarządzanie stadami

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zrównoważonego zarządzania stadami opiera się na następujących zasadach:

a) zobowiązanie do odpowiedzialnego zarządzania rybołówstwem i odpowiedzialnych praktyk połowowych;

b) powstrzymanie się od środków lub działań, które są niezgodne z zasadami zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa;

c) bez uszczerbku dla istniejących lub przyszłych dwustronnych umów o partnerstwie w sprawie połowów między Unią a KTZ, Unia i KTZ dążą do regularnych wzajemnych konsultacji w zakresie ochrony żywych zasobów morza i zarządzania nimi oraz do wymiany informacji na temat bieżącego stanu zasobów na forum właściwych organów stowarzyszenia, przewidzianych w art. 14.

2. Współpraca w dziedzinie, o której mowa w ust. 1, może dotyczyć:

a) aktywnego promowania dobrych rządów, najlepszych praktyk i odpowiedzialnego zarządzania rybołówstwem w ramach ochrony stad i zrównoważonego zarządzania nimi, w tym stadami będącymi przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz stadami zarządzanymi przez regionalne organizacje do spraw zarządzania rybołówstwem;

b) dialogu i współpracy dotyczących ochrony stad, w tym środków służących zwalczaniu nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów i skutecznego współdziałania w ramach regionalnych organizacji do spraw zarządzania rybołówstwem. Dialog i współpraca obejmują programy kontroli i nadzoru, zachęty i zobowiązania w celu bardziej skutecznego zarządzania rybołówstwem i środowiskiem przybrzeżnym w perspektywie długoterminowej.

Artykuł 21

Zrównoważona gospodarka wodna

1. W ramach stowarzyszenia Unia i KTZ mogą współpracować w dziedzinie zrównoważonej gospodarki wodnej opartej na polityce wodnej i rozwoju instytucjonalnym, ochrony zasobów wodnych, zaopatrzenia w wodę na obszarach wiejskich i miejskich do użytku domowego, przemysłowego lub rolnego, składowania i dystrybucji zasobów wodnych i ścieków oraz zarządzania nimi.

2. W zakresie zaopatrzenia w wodę i warunków sanitarnych szczególną uwagę zwraca się na dostęp do wody pitnej i usług sanitarnych w obszarach zaniedbanych pod tym względem i w obszarach szczególnie narażonych na klęski żywiołowe, przyczyniający się bezpośrednio do rozwoju zasobów ludzkich poprzez poprawę stanu zdrowia i zwiększenie wydajności.

3. Współpraca w tych dziedzinach opiera się na zasadzie, że ciągła potrzeba rozszerzenia świadczenia podstawowych usług zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych na ludność zarówno miejską, jak i wiejską, musi być zaspokajana w sposób zrównoważony pod względem środowiskowym.

Artykuł 22

Gospodarowanie odpadami

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie gospodarki odpadami może dotyczyć promowania stosowania najlepszych praktyk w dziedzinie ochrony środowiska we wszystkich działaniach związanych z gospodarowaniem odpadami, w tym promowania zmniejszania ilości odpadów, recyklingu lub innych procesów odzysku, na przykład odzysku energii i unieszkodliwiania odpadów.

Artykuł 23

Energia

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zrównoważonej energii może dotyczyć:

a) produkcji i dystrybucji energii oraz dostępu do niej, w szczególności rozwoju, promocji, wykorzystania i składowania zrównoważonej energii ze źródeł odnawialnych;

b) polityki i przepisów energetycznych, w szczególności opracowania polityki i przyjęcia przepisów zapewniających przystępne cenowo i zrównoważone ceny energii;

c) efektywności energetycznej, w szczególności opracowania i wprowadzenia standardów w zakresie efektywności energetycznej oraz wdrażania działań na rzecz podnoszenia efektywności energetycznej w różnych sektorach (przemysłowym, handlowym, publicznym i gospodarstw domowych), jak również towarzyszących działań edukacyjnych i uświadamiających;

d) transportu, w szczególności rozwoju, promocji i wykorzystywania bardziej przyjaznych dla środowiska środków transportu publicznego i prywatnego, takich jak pojazdy hybrydowe, elektryczne lub napędzane wodorem, inicjatyw w zakresie wspólnych przejazdów samochodem (carpooling) i jazdy na rowerze;

e) planowania i zabudowy przestrzeni miejskiej, w szczególności promocji i wprowadzania wysokich środowiskowych norm jakości i dobrej charakterystyki energetycznej w zakresie planowania i zabudowy przestrzeni miejskiej; oraz

f) turystyki, w szczególności promowania samowystarczalnej pod względem energetycznym (opartej na energii odnawialnej) lub zielonej infrastruktury turystycznej.

Artykuł 24

Zmiana klimatu

W ramach stowarzyszenia współpraca w zakresie zmiany klimatu ma na celu wspieranie inicjatyw KTZ na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do jej niekorzystnych skutków i może obejmować:

a) przygotowanie dowodów; określenie najważniejszych zagrożeń i terytorialnych, regionalnych lub międzynarodowych działań, planów lub środków na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu lub łagodzenia jej niekorzystnych skutków;

b) włączenie kwestii przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków do polityk i strategii publicznych;

c) opracowanie i identyfikację danych i wskaźników statystycznych jako podstawowych narzędzi do tworzenia polityki i jej wdrażania; oraz

d) wspieranie udziału KTZ w regionalnym i międzynarodowym dialogu w celu ułatwiania współpracy, w tym wymiany wiedzy i doświadczeń.

Artykuł 25

Zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi może dotyczyć:

a) rozwoju lub doskonalenia systemów, w tym infrastruktury, służących zapobieganiu klęskom żywiołowym i gotowości na ich wystąpienie, w tym systemów przewidywania i wczesnego ostrzegania, w celu ograniczenia następstw klęsk żywiołowych;

b) rozwoju szczegółowej wiedzy na temat narażenia na klęski i obecnych zdolności reagowania w KTZ oraz w regionach, w których są one położone;

c) wzmocnienia istniejących środków zapobiegania klęskom żywiołowym i przygotowania na nie na poziomie lokalnym, krajowym i regionalnym;

d) poprawy zdolności zainteresowanych podmiotów do reagowania, aby ich działania były bardziej skoordynowane, skuteczne i efektywne;

e) udoskonalenia podnoszenia świadomości i informowania społeczeństwa w zakresie narażenia na zagrożenia, zapobiegania klęskom żywiołowym oraz gotowości i reagowania na nie, z należytym uwzględnieniem szczególnych potrzeb osób niepełnosprawnych;

f) wzmocnienia współpracy między kluczowymi podmiotami zaangażowanymi w ochronę ludności; oraz

g) wspierania udziału KTZ w regionalnych, europejskich i międzynarodowych organach w celu umożliwienia bardziej regularnej wymiany informacji i ściślejszej współpracy pomiędzy różnymi partnerami w przypadku klęski żywiołowej.

Rozdział 2

Dostępność

Artykuł 26

Cele ogólne

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie dostępności ma na celu:

a) zapewnienie szerszego dostępu KTZ do globalnych sieci transportowych; oraz

b) zapewnienie szerszego dostępu KTZ do technologii i usług informacyjno-komunikacyjnych.

2. Współpraca w dziedzinach wspomnianych w ust. 1 może obejmować:

a) rozwój polityki i rozwój instytucjonalny;

b) transport drogowy, kolejowy, lotniczy, morski lub śródlądowy; oraz

c) pojemność magazynową w portach morskich i lotniczych.

Artykuł 27

Transport morski

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie transportu morskiego ma na celu rozwijanie i wspieranie racjonalnych pod względem kosztów i wydajnych usług transportu morskiego w KTZ i może dotyczyć:

a) wspierania efektywnych przewozów ładunków po realnych z ekonomicznego i handlowego punktu widzenia stawkach przewozowych;

b) ułatwiania większego udziału KTZ w międzynarodowych usługach żeglugi morskiej;

c) wspierania programów regionalnych;

d) wsparcia dla zaangażowania lokalnego sektora prywatnego w żeglugę morską; oraz

e) rozwoju infrastruktury.

2. Unia i KTZ wspierają bezpieczeństwo morskie i załóg oraz zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska.

Artykuł 28

Transport lotniczy

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie transportu lotniczego może dotyczyć:

a) reformy i modernizacji transportu lotniczego w KTZ;

b) wspierania prężności i konkurencyjności transportu lotniczego KTZ;

c) ułatwiania inwestycji dokonywanych przez sektor prywatny i uczestnictwa tego sektora; oraz

d) wspierania wymiany wiedzy oraz dobrych praktyk biznesowych.

Artykuł 29

Bezpieczeństwo transportu lotniczego

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa transportu lotniczego ma na celu wspieranie KTZ w ich wysiłkach służących zapewnieniu zgodności z odpowiednimi normami międzynarodowymi i może obejmować między innymi:

a) wdrażanie systemów bezpieczeństwa żeglugi powietrznej;

b) wdrażanie systemów ochrony portów lotniczych i wzmocnienie zdolności organów lotnictwa cywilnego do zarządzania wszystkimi aspektami bezpieczeństwa operacyjnego pod ich kontrolą; oraz

c) rozwój infrastruktury i zasobów ludzkich.

Artykuł 30

Usługi z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie usług z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) ma na celu pobudzenie w KTZ innowacji, wzrostu gospodarczego oraz poprawy codziennego życia obywateli i przedsiębiorstw, w tym promowanie dostępności dla osób niepełnosprawnych. Współpraca ta jest w szczególności ukierunkowana na zwiększenie zdolności regulacyjnej KTZ i może wspierać rozwój sieci i usług ICT poprzez następujące środki:

a) stworzenie przewidywalnego otoczenia regulacyjnego dotrzymującego kroku rozwojowi technologicznemu, pobudzającego wzrost i innowacje oraz sprzyjającego konkurencji i ochronie konsumentów;

b) dialog w zakresie różnych aspektów politycznych dotyczących promocji i monitorowania społeczeństwa informacyjnego;

c) wymiana informacji w zakresie norm i interoperacyjności;

d) promowanie współpracy w dziedzinie badań ICT oraz w dziedzinie infrastruktur badawczych opartych na ICT;

e) rozwój usług i aplikacji w obszarach o dużym znaczeniu dla społeczeństwa.

Rozdział 3

Badania naukowe i innowacje

Artykuł 31

Współpraca w dziedzinie badań naukowych i innowacji

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie badań naukowych i innowacji może obejmować naukę, technologię, w tym technologie informacyjno-komunikacyjne, w celu przyczynienia się do zrównoważonego rozwoju KTZ oraz promowania ich roli jako węzłów regionalnych i centrów doskonałości, a także do konkurencyjności przemysłu w KTZ. W szczególności współpraca może dotyczyć:

a) dialogu, koordynacji i tworzenia synergii między KTZ a unijnymi politykami i inicjatywami dotyczącymi nauki, technologii i innowacji;

b) polityki i rozwoju instytucjonalnego w ramach KTZ oraz wspólnych działań na szczeblu lokalnym, krajowym lub regionalnym, w celu rozwoju nauki, technologii i innowacji i ich stosowania;

c) współpracy między podmiotami prawnymi z KTZ, Unii, państw członkowskich i państw trzecich;

d) uczestnictwa poszczególnych naukowców, instytucji badawczych i podmiotów prawnych z KTZ we współpracy związanej z programami w zakresie badań naukowych i innowacji w obrębie Unii i w programie na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME); oraz

e) szkolenia, mobilności międzynarodowej i wymiany naukowców z KTZ.

Rozdział 4

Młodzież, edukacja, szkolenia, zdrowie, zatrudnienie i polityka społeczna

Artykuł 32

Młodzież

1. Unia zapewnia, by osoby fizyczne z KTZ, zgodnie z definicjami zawartymi w art. 50, mogły uczestniczyć w inicjatywach Unii dotyczących młodzieży na tych samych warunkach co obywatele państw członkowskich.

2. Stowarzyszenie ma na celu wzmocnienie więzi między młodymi ludźmi z KTZ i z Unii, między innymi poprzez promowanie mobilności edukacyjnej młodych ludzi z KTZ i przez promowanie wzajemnego zrozumienia między młodymi ludźmi.

Artykuł 33

Kształcenie i szkolenie

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie kształcenia i szkolenia może obejmować:

a) świadczenie wysokiej jakości i sprzyjającego włączeniu społecznemu kształcenia na poziomie podstawowym, średnim i wyższym oraz w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego; oraz

b) wspieranie KTZ w opracowywaniu i wdrażaniu polityki edukacyjnej i polityki w zakresie szkolenia zawodowego.

2. Unia zapewnia, by osoby fizyczne z KTZ, zgodnie z definicjami zawartymi w art. 50, mogły uczestniczyć w inicjatywach Unii dotyczących kształcenia i szkolenia zawodowego na tych samych warunkach co obywatele państw członkowskich.

3. Unia zapewnia, by organy i instytucje edukacyjne z KTZ mogły uczestniczyć w inicjatywach unijnych dotyczących edukacji na tych samych warunkach co organy i instytucje edukacyjne i w dziedzinie szkolenia zawodowego z państw członkowskich.

Artykuł 34

Zatrudnienie i polityka społeczna

1. Unia i KTZ utrzymują dialog w dziedzinie zatrudnienia i polityki społecznej w celu przyczynienia się do rozwoju gospodarczego i społecznego KTZ oraz promowania godnej pracy w KTZ oraz w regionach, w których są one położone. Taki dialog ma również na celu wspieranie wysiłków władz KTZ na rzecz opracowania polityki i ustawodawstwa w tym obszarze.

2. Dialog polega głównie na wymianie informacji i najlepszych praktyk dotyczących polityki i ustawodawstwa z zakresu zatrudnienia i polityki społecznej, które są przedmiotem wzajemnego zainteresowania Unii i KTZ. W tym kontekście bierze się pod uwagę obszary takie jak rozwój umiejętności, ochrona socjalna, dialog społeczny, równość szans, niedyskryminacja i dostępność dla osób niepełnosprawnych, bezpieczeństwo i higiena pracy oraz inne normy pracy.

Artykuł 35

Zdrowie publiczne

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zdrowia publicznego ma na celu wzmocnienie zdolności KTZ do kontroli, wczesnego wykrywania i reagowania na występowanie ognisk chorób zakaźnych poprzez środki obejmujące między innymi:

a) działania mające na celu zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia, takie jak choroby zakaźne, które to działania powinny opierać się na istniejących strukturach i powinny być ukierunkowane na nieprzewidziane zdarzenia;

b) budowanie zdolności poprzez wzmocnienie sieci kontaktów w dziedzinie zdrowia publicznego na szczeblu regionalnym, ułatwiające wymianę informacji pomiędzy ekspertami i promowanie odpowiednich szkoleń;

c) rozwój narzędzi i platform komunikacyjnych, jak również programów e-uczenia się dostosowanych do konkretnych potrzeb KTZ.

Rozdział 5

Kultura

Artykuł 36

Dialog i wymiana kulturalna

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie dialogu i wymiany kulturalnej może dotyczyć:

a) autonomicznego rozwoju KTZ, będącego procesem, który koncentruje się na narodach i jest zakorzeniony w kulturze każdego z nich;

b) wspierania polityki i środków przyjętych przez właściwe władze KTZ w celu wzmocnienia ich zasobów ludzkich, podniesienia ich własnych zdolności twórczych i wspierania ich tożsamości kulturowej;

c) udziału ludności w procesie rozwoju;

d) zwiększania – poprzez dialog – wzajemnego zrozumienia i intensywniejszej wymiany informacji w kwestiach związanych z kulturą i przekazem audiowizualnym.

2. Poprzez współpracę Unia i KTZ dążą do pobudzenia wymiany kulturalnej między sobą poprzez:

a) współpracę między sektorem kultury i sektorem kreatywnym wszystkich partnerów;

b) promowanie obiegu dóbr kultury i produktów działalności twórczej oraz mobilności podmiotów działających w sektorze kultury i w sektorze kreatywnym;

c) współpracę polityczną w celu wspierania rozwoju polityki, innowacji, zdobywania publiczności i nowych modeli biznesowych.

Artykuł 37

Współpraca audiowizualna

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie audiowizualnej ma na celu wzajemne promowanie produkcji audiowizualnych i może obejmować następujące działania:

a) współpracę i wymianę między branżami radiowo-telewizyjnymi;

b) zachęcanie do wymiany utworów audiowizualnych;

c) wymianę między właściwymi organami informacji i poglądów na temat polityki audiowizualnej i nadawczej i ram regulacyjnych;

d) zachęcanie do odwiedzania i uczestnictwa w międzynarodowych imprezach organizowanych na własnych terytoriach, jak również w państwach trzecich.

2. Powstałe w koprodukcji utwory audiowizualne są uprawnione do korzystania z wszelkich programów promocji lokalnych i regionalnych treści kulturowych, ustanowionych w Unii, KTZ i państwach członkowskich, z którymi są one powiązane.

Artykuł 38

Przedstawienia artystyczne

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie przedstawień artystycznych może dotyczyć:

a) ułatwiania intensywniejszych kontaktów pomiędzy osobami uczestniczącymi w przedstawieniach artystycznych, poprzez wymianę pracowników z branży i szkolenia, w tym uczestnictwo w przesłuchaniach, rozwój i propagowanie tworzenia sieci kontaktów;

b) popierania wspólnych produkcji producentów z jednego lub kilku państw członkowskich Unii i jednego lub kilku KTZ; oraz

c) zachęcania do opracowywania międzynarodowych norm technologicznych w dziedzinie teatru oraz używania znaków scenicznych, także za pośrednictwem odpowiednich organów normalizacyjnych.

Artykuł 39

Ochrona dziedzictwa kulturowego i zabytków historycznych

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego i zabytków historycznych ma na celu umożliwienie wymiany wiedzy i najlepszych praktyk poprzez:

a) ułatwianie wymian ekspertów;

b) współpracę w dziedzinie szkolenia zawodowego;

c) podnoszenie świadomości na szczeblu lokalnym; oraz

d) doradztwo w zakresie ochrony zabytków historycznych i obszarów chronionych oraz w zakresie ustawodawstwa i wdrażania środków dotyczących dziedzictwa, w szczególności integracji w życiu lokalnym.

Rozdział 6

Walka z przestępczością zorganizowaną

Artykuł 40

Walka z przestępczością zorganizowaną, handlem ludźmi, niegodziwym traktowaniem dzieci w celach seksualnych i przemocą seksualną wobec dzieci, terroryzmem i korupcją

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie przestępczości zorganizowanej może obejmować:

a) rozwój innowacyjnych i skutecznych środków współpracy policyjnej i sądowej, w tym współpracy z innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, w zakresie zapobiegania i walki z przestępczością zorganizowaną, handlem ludźmi, niegodziwym traktowaniem dzieci w celach seksualnych i przemocą seksualną wobec dzieci, terroryzmem i korupcją; oraz

b) wsparcie w celu zwiększenia skuteczności polityk KTZ w zakresie zapobiegania i walki z przestępczością zorganizowaną, handlem ludźmi, niegodziwym traktowaniem dzieci w celach seksualnych i przemocą seksualną wobec dzieci, terroryzmem i korupcją, jak również produkcją, dystrybucją i przemytem wszystkich rodzajów środków odurzających i substancji psychotropowych, zapobiegania i ograniczania zażywania narkotyków i szkód spowodowanych narkotykami, biorąc pod uwagę prace przeprowadzone w tej dziedzinie przez organy międzynarodowe, między innymi poprzez:

(i) szkolenie i rozwijanie potencjału w zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, w tym handlu ludźmi, niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych i przemocy seksualnej wobec dzieci, terroryzmu i korupcji;

(ii) zapobieganie, w tym szkolenia, edukację i promocję zdrowia, leczenie i rehabilitację osób uzależnionych od narkotyków, włącznie z projektami ponownej integracji osób uzależnionych od narkotyków ze środowiskiem społecznym i środowiskiem pracy;

(iii) rozwój skutecznych środków egzekwowania prawa;

(iv) pomoc techniczną, finansową i administracyjną na rzecz rozwoju skutecznej polityki i ustawodawstwa w zakresie handlu ludźmi, a w szczególności kampanii informacyjnych, mechanizmów ukierunkowanej pomocy i systemów ochrony ofiar, z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i społeczeństwa obywatelskiego;

(v) pomoc techniczną, finansową i administracyjną odnoszącą się do zapobiegania, leczenia i zmniejszania szkód związanych z używaniem narkotyków;

(vi) pomoc techniczną wspierającą opracowywanie ustawodawstwa i polityki zwalczania niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych i przemocy seksualnej wobec dzieci; oraz

(vii) pomoc techniczną oraz szkolenia na rzecz wspierania budowania potencjału i wspierania zgodności z międzynarodowymi standardami zwalczania korupcji, w szczególności ze standardami określonymi w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji.

2. W ramach stowarzyszenia KTZ współpracują z Unią w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu zgodnie z art. 70 i 71.

Rozdział 7

Turystyka

Artykuł 41

Turystyka

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie turystyki może obejmować:

a) środki mające na celu określenie, dostosowanie i rozwój polityki w zakresie turystyki zrównoważonej;

b) środki i działania rozwijające i wspierające turystykę zrównoważoną;

c) środki mające na celu zintegrowanie turystyki zrównoważonej z życiem społecznym, kulturalnym i gospodarczym obywateli KTZ.

CZĘŚĆ TRZECIA

HANDEL I WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE HANDLU

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 42

Cele ogólne

Ogólne cele handlu i współpracy związanej z handlem między Unią a KTZ to:

a) promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego KTZ przez ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi a Unią jako całością;

b) stymulowanie skutecznej integracji KTZ z gospodarką regionalną i światową oraz rozwoju handlu towarami i usługami;

c) wspieranie KTZ w tworzeniu korzystnego klimatu inwestycyjnego w celu wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego KTZ;

d) promowanie stabilności, integralności i przejrzystości globalnego systemu finansowego i dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania;

e) wspieranie procesu dywersyfikacji gospodarek KTZ;

f) wspieranie zdolności KTZ do formułowania i wdrażania polityki koniecznej do rozwoju handlu towarami i usługami;

g) wspieranie potencjału w zakresie wywozu i potencjału handlowego KTZ;

h) w stosownych przypadkach wsparcie starań KTZ na rzecz dostosowania lokalnych przepisów do przepisów Unii lub uspójnienia tych przepisów;

i) zapewnienie warunków dla ukierunkowanego dialogu i współpracy z Unią w dziedzinie handlu i kwestii związanych z handlem.

TYTUŁ II

UZGODNIENIA W ZAKRESIE HANDLU TOWARAMI I USŁUGAMI ORAZ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Rozdział 1

Uzgodnienia w zakresie handlu towarami

Artykuł 43

Swobodny dostęp dla towarów pochodzących

1. Produkty pochodzące z KTZ są przywożone do Unii bez należności przywozowych.

2. Definicja produktów pochodzących oraz odnoszące się do nich metody współpracy administracyjnej zostały określone w załączniku VI.

Artykuł 44

Ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym

1. Unia nie stosuje w odniesieniu do przywozu produktów pochodzących z KTZ żadnych ograniczeń ilościowych ani środków o skutku równoważnym.

2. Ustęp 1 nie wyklucza zakazów lub ograniczeń dotyczących przywozu, wywozu lub tranzytu towarów, jeżeli są one uzasadnione względami moralności publicznej lub porządku publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin, ochrony narodowych dóbr kultury posiadających wartość artystyczną, historyczną lub archeologiczną, zachowania ograniczonych zasobów naturalnych, lub ochrony własności przemysłowej i handlowej.

Zakazy lub ograniczenia, o których mowa w akapicie pierwszym, w żadnym wypadku nie powinny stanowić arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, lub ogólnego ukrytego ograniczenia w handlu.

Artykuł 45

Środki przyjęte przez KTZ

1. Władze KTZ mogą utrzymać lub wprowadzić w odniesieniu do przywozu produktów pochodzących z Unii należności celne lub ograniczenia ilościowe, jakie uznają za konieczne w świetle ich potrzeb w zakresie rozwoju.

2. W odniesieniu do obszarów objętych niniejszym rozdziałem KTZ stosują wobec Unii traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie do największych gospodarek handlowych, zgodnie z definicją w ust. 4.

3. Ustęp 2 nie stanowi przeszkody dla KTZ w zapewnieniu niektórym innym KTZ lub innym krajom rozwijającym się bardziej korzystnego traktowania niż przyznane Unii.

4. Na potrzeby niniejszego tytułu „największa gospodarka handlowa” oznacza jakikolwiek kraj rozwinięty lub jakikolwiek kraj, którego udział w światowym wywozie towarów przekracza jeden procent, lub, bez uszczerbku dla ust. 3, jakąkolwiek grupę krajów działających indywidualnie, wspólnie lub w ramach umowy o integracji gospodarczej, której wspólny udział w światowym wywozie towarów przekracza 1,5 %. Do tego obliczenia wykorzystuje się najnowsze dostępne oficjalne dane WTO na temat wiodących eksporterów w światowym handlu towarami (z wyłączeniem handlu wewnątrzunijnego).

5. Władze KTZ przekazują Komisji w terminie do dnia 2 kwietnia 2014 r. taryfy celne i wykazy ograniczeń ilościowych, które stosują zgodnie z niniejszą decyzją.

Władze KTZ przekazują również Komisji informację o późniejszych zmianach takich środków oraz terminie ich przyjęcia.

Artykuł 46

Niedyskryminacja

1. Unia nie stosuje dyskryminacji między KTZ, a KTZ nie stosuje dyskryminacji między państwami członkowskimi.

2. Zgodnie z art. 65 wdrażania konkretnych przepisów niniejszej decyzji, a zwłaszcza jej art. 44 ust. 2 i art. 45, 48, 49, 51 oraz art. 59 ust. 3, nie uznaje się za dyskryminację.

Artykuł 47

Warunki przemieszczania odpadów

1. Przemieszczanie odpadów między państwami członkowskimi a KTZ podlega kontroli zgodnie z prawem międzynarodowym i prawem Unii. Unia wspiera ustanawianie i rozwój skutecznej współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie w celu ochrony środowiska oraz zdrowia publicznego.

2. Unia zakazuje wszelkiego bezpośredniego lub pośredniego wywozu odpadów do KTZ, z wyjątkiem wywozu odpadów innych niż niebezpieczne, przeznaczonych do odzysku, a jednocześnie władze KTZ zakazują bezpośredniego lub pośredniego przywozu do ich krajów takich odpadów z Unii lub dowolnego innego kraju, bez uszczerbku dla szczególnych międzynarodowych zobowiązań dotyczących tych dziedzin, które zostały podjęte lub mogą zostać podjęte w przyszłości na właściwych forach międzynarodowych.

3. W odniesieniu do tych KTZ, które ze względu na swój status konstytucyjny nie są stroną Konwencji bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (⁴ ) („konwencja bazylejska” ), ich odpowiednie władze przyspieszą przyjęcie niezbędnego ustawodawstwa krajowego i rozporządzeń administracyjnych w celu wykonania postanowień konwencji bazylejskiej w tych KTZ.

4. Ponadto państwa członkowskie, z którymi powiązane są KTZ, wspierają przyjęcie przez KTZ niezbędnego ustawodawstwa krajowego i rozporządzeń administracyjnych w celu wdrożenia następujących aktów:

a) następujących przepisów rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (⁵ ):

– art. 40 w odniesieniu do wywozu odpadów do krajów lub terytoriów zamorskich,

– art. 46 w odniesieniu do przywozu odpadów z krajów lub terytoriów zamorskich;

b) rozporządzenia Komisji (WE) nr 1418/2007 (⁶ ); oraz

c) dyrektywy 2000/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (⁷ ), z zastrzeżeniem terminów transpozycji określonych w jej art. 16.

5. Jeden lub więcej KTZ i państwo członkowskie, z którym dane KTZ są powiązane, mogą stosować krajowe procedury wywozu odpadów z KTZ do tego państwa członkowskiego.

6. W takim przypadku państwo członkowskie, z którymi dany KTZ jest powiązany, notyfikuje Komisji odnośne ustawodawstwo do dnia 2 lipca 2014 r., a także każde przyszłe odnośne ustawodawstwo krajowe oraz wszelkie późniejsze jego zmiany.

Artykuł 48

Tymczasowe zawieszenie preferencji

Jeżeli Komisja uznaje, że istnieją wystarczające podstawy, by zgłosić wątpliwości co do prawidłowego wdrażania niniejszej decyzji, rozpoczyna konsultacje z KTZ i państwem członkowskim, z którym KTZ jest szczególne powiązane, w celu zapewnienia należytego wdrażania niniejszej decyzji. W przypadku gdy konsultacje nie prowadzą do znalezienia akceptowanego przez wszystkie strony sposobu wdrażania niniejszej decyzji, Unia może tymczasowo zawiesić preferencje KTZ zgodnie z załącznikiem VII.

Artykuł 49

Środki ochronne i środki nadzoru

W celu zapewnienia właściwego wdrożenia niniejszej decyzji Unia może podejmować środki ochronne i środki nadzoru określone w załączniku VIII.

Rozdział 2

Uzgodnienia w zakresie handlu usługami oraz przedsiębiorczości

Artykuł 50

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

a) „osoba fizyczna z KTZ” oznacza osobę będącą normalnie rezydentem KTZ, która jest obywatelem państwa członkowskiego lub posiada status prawny szczególny dla KTZ. Definicja ta pozostaje bez uszczerbku dla praw przyznanych przez obywatelstwo Unii w rozumieniu TFUE;

b) „osoba prawna z KTZ” oznacza osobę prawną z KTZ utworzoną zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym KTZ i posiadającą swoją statutową siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium danego KTZ; jeżeli osoba prawna posiada wyłącznie swoją siedzibę statutową lub zarząd w KTZ, nie jest ona uważana za osobę prawną KTZ, chyba że prowadzi działalność, która ma rzeczywiste i stałe powiązanie z gospodarką tego kraju lub terytorium;

c) odnośne definicje określone w umowach o integracji gospodarczej, o których mowa w art. 51 ust. 1, mają zastosowanie do traktowania przyznanego między Unią a KTZ.

Artykuł 51

Najbardziej korzystne traktowanie

1. W odniesieniu do jakichkolwiek środków wpływających na handel usługami i przedsiębiorczość w działalności gospodarczej:

a) Unia przyznaje osobom fizycznym i prawnym z KTZ traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych osób fizycznych i prawnych z krajów trzecich, z którymi Unia zawiera lub zawarła umowę o integracji gospodarczej;

b) KTZ przyznaje osobom fizycznym i prawnym z Unii traktowanie nie mniej korzystne od najkorzystniejszego traktowania mającego zastosowanie wobec podobnych osób fizycznych i prawnych z największych gospodarek handlowych, z którymi zawarł umowę o integracji gospodarczej po 1 stycznia 2014 r.

2. Obowiązki przewidziane w ust. 1 niniejszego artykułu nie mają zastosowania do traktowania przyznanego:

a) w ramach rynku wewnętrznego wymagającego od stron znacznego zbliżenia ustawodawstwa w celu likwidacji niedyskryminacyjnych przeszkód w zakładaniu przedsiębiorstw i handlu usługami;

b) na mocy środków gwarantujących uznanie kwalifikacji, licencji lub środków ostrożności zgodnie z art. VII Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) lub jego załącznikiem dotyczącym usług finansowych. Pozostaje to bez uszczerbku dla szczególnych środków KTZ na podstawie niniejszego artykułu;

c) na mocy jakiejkolwiek umowy lub jakiegokolwiek uzgodnienia, mających charakter międzynarodowy i odnoszących się całkowicie lub głównie do opodatkowania;

d) w ramach środków korzystających z objęcia klauzulą najwyższego uprzywilejowania, wskazanych zgodnie z art. II.2 GATS.

3. Władze KTZ mogą, w związku z promowaniem lub wspieraniem lokalnego zatrudnienia, przyjąć przepisy na rzecz ich osób fizycznych i działań lokalnych. W takim przypadku władze KTZ powiadamiają Komisję o przyjętych przepisach, aby mogła poinformować o nich państwa członkowskie.

Artykuł 52

Kwalifikacje zawodowe

W odniesieniu do zawodów lekarza, stomatologa, położnej, pielęgniarki, farmaceuty i lekarza weterynarii, Rada przyjmuje zgodnie z art. 203 TFUE wykaz kwalifikacji zawodowych specyficznych dla KTZ, które to kwalifikacje mają być uznane przez państwa członkowskie.

TYTUŁ III

OBSZARY ZWIĄZANE Z HANDLEM

Rozdział 1

Handel i zrównoważony rozwój

Artykuł 53

Ogólne podejście

Celem handlu i związanej z handlem współpracy w ramach stowarzyszenia jest przyczynianie się do zrównoważonego rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i środowiskowym.

W tym kontekście krajowe przepisy ustawowe i wykonawcze KTZ dotyczące środowiska i zatrudnienia nie mogą zostać złagodzone w celu stymulowania handlu lub inwestycji.

Artykuł 54

Normy dotyczące środowiska i zmiany klimatu w kontekście handlu

1. Celem handlu i związanej z handlem współpracy w ramach stowarzyszenia jest poprawa wzajemnego wsparcia między polityką i zobowiązaniami w dziedzinie handlu i w dziedzinie środowiska. Handel i związana z handlem współpraca w ramach stowarzyszenia uwzględnia zasady międzynarodowego ładu środowiskowego oraz wielostronne umowy środowiskowe.

2. Realizowany jest ostateczny cel Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) oraz protokołu z Kioto. Podstawą współpracy jest przygotowanie przyszłego, prawnie wiążącego międzynarodowego porozumienia w sprawie zmiany klimatu, w którym znajdą się zobowiązania wszystkich stron do łagodzenia zmiany klimatu, w zgodzie z wdrożeniem decyzji wynikających z konferencji stron UNFCCC.

3. Środków wdrażania wielostronnych umów środowiskowych nie stosuje się w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między partnerami lub ukrytego ograniczenia w handlu.

Artykuł 55

Normy pracy w handlu

1. Stowarzyszenie ma na celu wspieranie handlu w taki sposób, aby sprzyjał on pełnemu i wydajnemu zatrudnieniu oraz godnej pracy dla wszystkich.

2. Uznane na szczeblu międzynarodowym podstawowe normy pracy, określone w odpowiednich konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, są przestrzegane i egzekwowane zarówno w sensie prawnym, jak i w praktyce. Wspomniane normy pracy obejmują w szczególności poszanowanie wolności zrzeszania się, prawo do rokowań zbiorowych, zniesienie wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej, eliminowanie najgorszych form pracy dzieci, najniższy wiek dopuszczenia do zatrudnienia i niedyskryminację w odniesieniu do zatrudnienia.

3. Naruszenie podstawowych norm pracy nie może stanowić pretekstu ani być wykorzystane w inny sposób jako prawnie usankcjonowana przewaga komparatywna. Normy te nie są wykorzystywane w celach protekcjonistycznych.

Artykuł 56

Zrównoważony handel produktami rybołówstwa

W celu promowania zrównoważonego zarządzania stadami, stowarzyszenie może obejmować współpracę w zakresie zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów i związanego z nimi handlu. Współpraca w tej dziedzinie ma na celu:

a) wspieranie wdrożenia środków zmierzających do zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów i związanego z nimi handlu w KTZ;

b) ułatwianie współpracy między KTZ a regionalnymi organizacjami ds. zarządzania rybołówstwem, w szczególności w odniesieniu do rozwoju i skutecznego wdrażania programów kontroli i inspekcji, zachęt i środków dostosowanych służących skutecznemu długoterminowemu zarządzaniu rybołówstwem oraz ekosystemami morskimi.

Artykuł 57

Zrównoważony handel drewnem

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie handlu drewnem ma na celu wspieranie handlu legalnie pozyskanym drewnem. Współpraca ta może obejmować dialog w kwestii środków regulacyjnych, jak również wymianę informacji na temat rynkowych lub dobrowolnych środków, takich jak certyfikacja lasów lub polityka ekologicznych zamówień publicznych.

Artykuł 58

Zrównoważony rozwój w handlu

1. W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie zrównoważonego rozwoju może być realizowana poprzez:

a) ułatwianie i promowanie handlu i inwestycji w przyjazne dla środowiska towary i usługi, w tym poprzez opracowanie i wdrożenie lokalnych przepisów, oraz w towary, które przyczyniają się do poprawy warunków społecznych w KTZ;

b) ułatwianie usuwania przeszkód w handlu i inwestycjach w odniesieniu do towarów i usług mających szczególne znaczenie w zakresie łagodzenia skutków zmiany klimatu, takich jak zrównoważone i odnawialne źródła energii, energooszczędne produkty i usługi, w tym poprzez przyjęcie ram politycznych sprzyjających wprowadzaniu najlepszych dostępnych technologii i poprzez promowanie norm odpowiadających na problemy środowiskowe i gospodarcze, jak również zminimalizowanie barier technicznych w handlu;

c) promowanie handlu towarami, które sprzyjają warunkom społecznym i praktykom przyjaznym dla środowiska, w tym towarami, które są objęte dobrowolnymi systemami zapewniania zgodności ze zrównoważonym rozwojem takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel, oznakowania ekologiczne i programy certyfikacji dla produktów opartych na zasobach naturalnych;

d) promowanie na szczeblu międzynarodowym uznanych zasad i wytycznych w dziedzinie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz zachęcanie przedsiębiorstw działających na terytorium KTZ do wprowadzenia ich w życie;

e) wymianę informacji i najlepszych praktyk w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

2. Podczas planowania i wdrażania środków służących ochronie środowiska lub warunków pracy, które to środki mogą mieć wpływ na handel lub inwestycje, Unia i KTZ biorą pod uwagę dostępne informacje naukowe i techniczne oraz właściwe normy, wytyczne lub zalecenia międzynarodowe, włącznie z zasadą ostrożności.

3. Unia i KTZ stosują pełną przejrzystość w zakresie opracowywania, wprowadzania i wdrażania środków służących ochronie środowiska oraz warunków pracy, które mogą mieć wpływ na handel lub inwestycje.

Rozdział 2

Inne obszary związane z handlem

Artykuł 59

Płatności bieżące i przepływy kapitału

1. Na jakiekolwiek płatności w walucie wymienialnej na rachunku bieżącym bilansu płatniczego między rezydentami Unii i KTZ nie nakłada się żadnych ograniczeń.

2. W odniesieniu do transakcji na rachunku obrotów bieżących w bilansie płatniczym, państwa członkowskie i władze KTZ nie nakładają żadnych ograniczeń na swobodny przepływ kapitału na inwestycje bezpośrednie w spółkach utworzonych zgodnie z prawem przyjmującego państwa członkowskiego, kraju lub terytorium oraz zapewniają, by aktywa z takiej inwestycji i wszelkie zyski z niej wynikające mogły być realizowane i wywożone.

3. Unia i KTZ mają prawo do podejmowania środków, o których mowa w art. 64, 65, 66, 75 i 215 TFUE, odpowiednio zgodnie z warunkami tam określonymi.

4. Władze KTZ, dane państwo członkowskie lub Unia informują się nawzajem niezwłocznie o wszelkich takich środkach i przedstawiają harmonogram ich zniesienia, tak szybko, jak to możliwe.

Artykuł 60

Polityka konkurencji

Zniesienie zakłóceń konkurencji, przy należytym uwzględnieniu różnych poziomów rozwoju i potrzeb gospodarczych KTZ, obejmuje stosowanie lokalnych, krajowych i regionalnych reguł i polityki, w tym kontrolę oraz, pod pewnymi warunkami, zakaz porozumień między przedsiębiorstwami, decyzji związków przedsiębiorstw i praktyk uzgodnionych między przedsiębiorstwami, których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji. Taki zakaz odnosi się także do nadużywania przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej na terytorium Unii lub KTZ.

Artykuł 61

Ochrona praw własności intelektualnej

1. Wystarczający i skuteczny poziom ochrony praw własności intelektualnej, obejmujący środki egzekwowania tych praw zapewnia się zgodnie z najwyższymi międzynarodowymi normami, w stosownych przypadkach, w celu zmniejszenia zakłóceń i przeszkód w handlu dwustronnym.

2. W ramach stowarzyszenia współpraca w tej dziedzinie może dotyczyć opracowania przepisów ustawowych i wykonawczych w zakresie ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej, zapobiegania nadużywaniu takich praw przez ich posiadaczy, oraz naruszania tych praw przez konkurencję, a także wsparcia dla regionalnych organizacji własności intelektualnej zaangażowanych w egzekwowanie prawa i ochronę, włącznie ze szkoleniem personelu.

Artykuł 62

Bariery techniczne w handlu

Stowarzyszenie może obejmować współpracę w dziedzinie regulacji technicznej towarów, normalizacji, oceny zgodności, akredytacji, nadzoru rynku i zapewniania jakości w celu usunięcia zbędnych barier technicznych w handlu między Unią a KTZ i zmniejszenia różnic w tych dziedzinach.

Artykuł 63

Polityka ochrony konsumentów, ochrona zdrowia konsumentów i handel

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie polityki ochrony konsumentów, ochrony zdrowia konsumentów i handlu może obejmować przygotowanie przepisów ustawowych i wykonawczych w dziedzinie polityki ochrony konsumentów i ochrony zdrowia konsumentów, w celu unikania niepotrzebnych barier handlowych.

Artykuł 64

Środki sanitarne i fitosanitarne

W ramach stowarzyszenia współpraca w dziedzinie środków sanitarnych i fitosanitarnych ma na celu:

a) ułatwienie handlu między Unią a KTZ jako całością oraz między KTZ a państwami trzecimi, przy jednoczesnej ochronie zdrowia ludzi, zwierząt i roślin lub życia zgodnie z Porozumieniem WTO w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych („ porozumienie SPS w ramach WTO”);

b) rozwiązanie problemów związanych ze środkami sanitarnymi i fitosanitarnymi;

c) zapewnienie przejrzystości w kwestii środków sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie do handlu między Unią a KTZ;

d) wspieranie harmonizacji środków z normami międzynarodowymi, zgodnie z porozumieniem SPS w ramach WTO;

e) wspieranie skutecznego udziału KTZ w organizacjach ustanawiających międzynarodowe normy sanitarne i fitosanitarne;

f) promowanie konsultacji z udziałem KTZ i europejskich instytutów i laboratoriów oraz wymiany między nimi;

g) utworzenie i wzmocnienie potencjału technicznego KTZ do wprowadzania w życie i monitorowania środków sanitarnych i fitosanitarnych;

h) wspieranie transferu technologii w dziedzinie środków sanitarnych i fitosanitarnych.

Artykuł 65

Zakaz stosowania środków protekcjonistycznych

Przepisy rozdziału 1 i 2 nie mogą być stosowane jako środek arbitralnej dyskryminacji lub ukrytych ograniczeń w handlu.

Rozdział 3

Kwestie pieniężne i podatkowe

Artykuł 66

Klauzula wyłączenia podatkowego

1. Bez uszczerbku dla przepisów art. 67, klauzula najwyższego uprzywilejowania przyznana zgodnie z niniejszą decyzją nie ma zastosowania do korzyści podatkowych, jakich państwa członkowskie lub władze KTZ udzielają lub mogą udzielić w przyszłości na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych systemów opodatkowania, bądź obowiązującego krajowego ustawodawstwa podatkowego.

2. Żaden z przepisów niniejszej decyzji nie jest interpretowany jako przeszkoda uniemożliwiająca przyjęcie i stosowanie jakiegokolwiek środka mającego na celu zapobieganie oszustwom podatkowym bądź unikaniu opodatkowania lub uchylaniu się od opodatkowania wynikających z dotyczących podatków postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowywania lub innych systemów opodatkowania lub krajowego ustawodawstwa podatkowego.

3. Żaden z przepisów niniejszej decyzji nie jest interpretowany jako przeszkoda uniemożliwiająca właściwym organom, przy stosowaniu odpowiednich przepisów własnego ustawodawstwa podatkowego, zróżnicowane traktowanie podatników znajdujących się w odmiennej sytuacji, zwłaszcza pod względem ich miejsca zamieszkania lub miejsca, w którym inwestują oni swój kapitał.

Artykuł 67

Ustalenia podatkowe i celne dotyczące zamówień finansowanych przez Unię

1. KTZ stosują do zamówień finansowanych przez Unię ustalenia podatkowe i celne nie mniej korzystne niż stosowane przez nie w odniesieniu do państwa członkowskiego, z którym dany KTZ jest powiązany lub do państw, które objęto klauzulą najwyższego uprzywilejowania, lub do międzynarodowych organizacji rozwoju, z którymi utrzymują one stosunki, w zależności od tego, które jest najbardziej korzystne.

2. Bez uszczerbku dla ust. 1, do zamówień finansowanych przez Unię stosuje się następujące ustalenia:

a) w KTZ będącym beneficjentem zamówienie nie podlega opłatom skarbowym lub rejestracyjnym, albo opłatom fiskalnym o skutku równoważnym, niezależnie od tego czy opłaty takie już istnieją czy też zostaną ustanowione w przyszłości; jednakże zamówienia takie rejestruje się zgodnie z prawem obowiązującym w KTZ, zaś opłata odnosząca się do wykonanej usługi może zostać za nią pobrana;

b) zyski lub dochody wynikające z wykonania zamówienia podlegają opodatkowaniu zgodnie z wewnętrznymi ustaleniami fiskalnymi KTZ będącego beneficjentem, pod warunkiem że osoby fizyczne lub prawne osiągające taki zysk lub dochód mają swoją stałą siedzibę w tym KTZ lub że wykonanie zamówienia trwa więcej niż sześć miesięcy;

c) przedsiębiorstwa, które muszą dokonywać przywozu sprzętu w celu wykonania zamówień na roboty budowlane mogą, jeżeli złożą wniosek, korzystać z systemu odprawy czasowej, jak przewidziano w ustawodawstwie KTZ będącego beneficjentem w odniesieniu do tego sprzętu;

d) profesjonalny sprzęt niezbędny do wykonywania obowiązków określonych w zamówieniu na usługi podlega odprawie czasowej w KTZ będącym beneficjentem i nie podlega opłatom fiskalnym, należnościom przywozowym, celnym i innym opłatom o skutku równoważnym, w przypadku gdy te cła i opłaty nie stanowią wynagrodzenia za wykonane usługi;

e) przywóz w ramach zamówienia na dostawy jest zwolniony w KTZ będącym beneficjentem z należności celnych, należności celnych przywozowych, podatków lub opłat fiskalnych o skutku równoważnym. Zamówienie na dostawę pochodzące z danego KTZ jest wykonywane na podstawie ceny ex-works dostaw, do której może być dodana wartość wewnętrznych opłat fiskalnych, jakie można stosować do tych dostaw w KTZ;

f) paliwa, smary i spoiwa węglowodorowe oraz wszystkie materiały używane przy wykonywaniu zamówień na roboty budowlane uważa się za zakupione na rynku lokalnym i podlegają one zasadom fiskalnym mającym zastosowanie w ramach ustawodawstwa obowiązującego w KTZ będącym beneficjentem;

g) rzeczy osobistego użytku i majątek ruchomy gospodarstwa domowego przywiezione przez osoby fizyczne, inne niż pracowników miejscowych, zaangażowane w wykonywanie zadań określonych w zamówieniu na usługi oraz przez członków ich rodzin, są zwolnione z należności celnych, należności celnych przywozowych, podatków i innych opłat fiskalnych o skutku równoważnym, w granicach ustawodawstwa obowiązującego w KTZ będących beneficjentem.

3. Wszystkie sprawy dotyczące zamówień nieobjęte ust. 1 i 2 podlegają przepisom ustawodawstwa obowiązującego w odnośnym KTZ.

Rozdział 4

Rozwój potencjału handlowego

Artykuł 68

Ogólne podejście

W celu zapewnienia KTZ maksymalnych korzyści z przepisów niniejszej decyzji i uczestnictwa na najlepszych możliwych warunkach w unijnym rynku wewnętrznym, jak i rynku regionalnym, lokalnym i międzynarodowym, stowarzyszenie ma na celu przyczynianie się do rozwoju potencjału handlowego KTZ poprzez:

a) zwiększanie konkurencyjności KTZ, ich samowystarczalności i prężności gospodarczej, poprzez zróżnicowanie zakresu i zwiększenie wartości i wielkości handlu KTZ towarami i usługami oraz przez wzmocnienie zdolności KTZ do przyciągnięcia inwestycji prywatnych w różne sektory działalności gospodarczej;

b) poprawę współpracy w zakresie handlu towarami, usługami oraz zakładania przedsiębiorstw między KTZ oraz krajami sąsiadującymi.

Artykuł 69

Dialog na temat handlu, współpraca i budowanie potencjału

W ramach stowarzyszenia dialog w zakresie handlu, współpraca oraz budowanie potencjału mogą obejmować:

a) wzmocnienie zdolności KTZ do opracowywania i wdrażania polityk niezbędnych dla rozwoju handlu towarami i usługami;

b) wspieranie wysiłków KTZ mających na celu wprowadzenie w życie odpowiednich ram prawnych, regulacyjnych i instytucjonalnych, jak również niezbędnych procedur administracyjnych;

c) wspieranie rozwoju sektora prywatnego, w szczególności MŚP;

d) ułatwianie rozwoju rynku oraz produktów, w tym poprawy jakości produktów;

e) przyczynianie się do rozwoju zasobów ludzkich i umiejętności zawodowych istotnych dla handlu towarami i usługami;

f) zwiększanie zdolności pośredników handlowych do świadczenia przedsiębiorstwom z KTZ usług związanych z ich działalnością eksportową, takich jak badania rynkowe;

g) przyczynianie się do stworzenia klimatu biznesowego sprzyjającego inwestycjom.

Rozdział 5

Współpraca w obszarze usług finansowych i kwestii podatkowych

Artykuł 70

Współpraca w zakresie międzynarodowych usług finansowych

W celu promowania stabilności, integralności i przejrzystości światowego systemu finansowego, stowarzyszenie może obejmować współpracę w zakresie międzynarodowych usług finansowych. Współpraca ta może dotyczyć:

a) ustanowienia skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów i innych odbiorców usług finansowych;

b) zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz zwalczania tych zjawisk;

c) promowania współpracy między różnymi podmiotami systemu finansowego, w tym organami regulacyjnymi i nadzorczymi;

d) ustanowienia niezależnych i skutecznych mechanizmów nadzoru nad usługami finansowymi.

Artykuł 71

Dostosowanie przepisów w dziedzinie usług finansowych

Unia i KTZ promują zbliżanie przepisów do uznanych norm międzynarodowych w zakresie regulacji i nadzoru w dziedzinie usług finansowych, w tym dokumentów zatytułowanych: „ Główne zasady skutecznego nadzoru bankowego” (przyjęte przez komitet bazylejski), „Główne zasady i metodyka ubezpieczeń” Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, Międzynarodową Organizację Komisji Papierów Wartościowych, „Cele i zasady regulacji papierów wartościowych” Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, „Umowa dotycząca wymiany informacji w zakresie spraw dodatkowych przyjęta w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju” OECD, „Deklaracja w sprawie przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych” (przyjęta w ramach G-20), „Kluczowe atrybuty skutecznych systemów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowych” (sporządzony przez Radę Stabilności Finansowej) i „ Międzynarodowe standardy dotyczące zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz proliferacji – zalecenia FATF”.

W stosownych sytuacjach lub na wniosek danego KTZ Unia i KTZ mogą dołożyć starań, by promować lepsze dostosowanie ustawodawstwa KTZ do przepisów Unii w zakresie usług finansowych.

Artykuł 72

Współpraca między organami regulacyjnymi i nadzorczymi

Unia i KTZ zachęcają do współpracy pomiędzy właściwymi organami regulacyjnymi i nadzorczymi, w tym do wymiany informacji, wymiany wiedzy specjalistycznej na temat rynków finansowych i do innych działań tego rodzaju. Szczególną uwagę zwraca się na rozwój zdolności administracyjnych takich organów, między innymi poprzez wymiany personelu i wspólne szkolenia.

Artykuł 73

Współpraca w zakresie kwestii podatkowych

Unia i KTZ wspierają współpracę w dziedzinie opodatkowania, w celu ułatwienia poboru uzasadnionych dochodów podatkowych oraz opracowania środków służących skutecznej realizacji zasad dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania, w tym przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej.

CZĘŚĆ CZWARTA

INSTRUMENTY NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Artykuł 74

Cele ogólne

Unia przyczynia się do osiągnięcia ogólnych celów stowarzyszenia poprzez zapewnienie:

a) odpowiednich środków finansowych i odpowiedniej pomocy technicznej w celu wzmocnienia zdolności KTZ do opracowywania i realizacji ram strategicznych i prawnych;

b) długoterminowego finansowania w celu wspierania wzrostu sektora prywatnego.

Artykuł 75

Definicje

Na potrzeby niniejszej części stosuje się następujące definicje:

a) „pomoc podlegająca programowaniu” oznacza bezzwrotną pomoc w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju przyznawaną KTZ w celu sfinansowania terytorialnych lub regionalnych strategii i priorytetów ustanowionych w dokumentach programowych;

b) „programowanie” oznacza proces organizacji, podejmowania decyzji i przydziału orientacyjnych środków finansowych, mających na celu realizację, w perspektywie wieloletniej, w obszarze, o którym mowa w części drugiej niniejszej decyzji, działań na rzecz osiągnięcia celów stowarzyszenia w zakresie zrównoważonego rozwoju KTZ;

c) „dokument programowy” oznacza dokument, który określa strategię KTZ, priorytety i uzgodnienia oraz objaśnia cele i zadania KTZ w zakresie zrównoważonego rozwoju w skuteczny i wydajny sposób, aby zrealizować cele stowarzyszenia;

d) „plany rozwoju” , o których mowa w art. 83 oznaczają spójny zestaw działań określonych i finansowanych wyłącznie przez KTZ w ramach ich wewnętrznych polityk i strategii rozwoju, a także polityk uzgodnionych między KTZ i państwem członkowskim, z którym dany KTZ jest powiązany.

e) „przydział terytorialny” oznacza kwotę przyznaną poszczególnym KTZ na pomoc podlegającą programowaniu w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju w celu finansowania terytorialnych strategii i priorytetów określonych w dokumentach programowych.

f) „przydział regionalny” oznacza kwotę przyznaną na pomoc podlegającą programowaniu w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju w celu finansowania regionalnych strategii współpracy lub priorytetów tematycznych wspólnych dla kilku KTZ i określonych w dokumentach programowych.

g) „decyzja w sprawie finansowania” oznacza akt przyjęty przez Komisję, określający szczegóły wkładu finansowego Unii i upoważniający do przyznania pomocy finansowej z Europejskiego Funduszu Rozwoju.

Artykuł 76

Zasady współpracy finansowej

1. Pomoc finansowa Unii powinna opierać się na zasadach partnerstwa, poczucia odpowiedzialności, dostosowania systemów terytorialnych, komplementarności i pomocniczości.

2. Działania finansowane w ramach niniejszej decyzji mogą przybrać formę pomocy podlegającej i niepodlegającej programowaniu.

3. Pomoc finansowa Unii:

a) jest udzielana z należytym uwzględnieniem geograficznych, społecznych i kulturowych cech KTZ, a także ich szczególnego potencjału;

b) zapewnia regularny i przewidywalny przepływ zasobów;

c) jest elastyczna i dostosowana do sytuacji poszczególnych KTZ; oraz

d) jest prowadzona w całkowitej zgodności z odpowiednimi uprawnieniami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi każdego z partnerów.

4. Władze KTZ odpowiadają za wykonanie operacji bez uszczerbku dla uprawnień Komisji w zakresie zapewnienia należytego zarządzania finansami przy wykorzystywaniu środków unijnych.

Rozdział 2

Środki finansowe

Artykuł 77

Źródła finansowania

KTZ kwalifikują się do następujących źródeł finansowania:

a) środków przyznanych KTZ na mocy umowy wewnętrznej między państwami członkowskimi Unii ustanawiającej 11. Europejski Fundusz Rozwoju (EFR);

b) programów i instrumentów unijnych przewidzianych w budżecie ogólnym Unii; oraz

c) środków zarządzanych przez EBI w ramach środków własnych EBI oraz środków przeznaczonych na instrument inwestycyjny EFR, zgodnie z warunkami umowy wewnętrznej między państwami członkowskimi Unii ustanawiającej 11. EFR (⁸ ) (zwana dalej „ umową wewnętrzną w sprawie 11. EFR”).

Rozdział 3

Przepisy szczegółowe dotyczące pomocy finansowej w ramach 11. EFR

Artykuł 78

Przedmiot i zakres

W ramach strategii i priorytetów ustalonych przez odnośny KTZ na poziomie lokalnym lub regionalnym oraz bez uszczerbku dla pomocy humanitarnej i nadzwyczajnej, wsparcie finansowe może zostać przyznane na następujące czynności przyczyniające się do realizacji celów wymienionych w niniejszej decyzji:

a) polityki i reformy sektorowe oraz spójne z nimi projekty;

b) rozwój instytucjonalny, budowanie zdolności oraz integrację aspektów środowiskowych;

c) współpracę techniczną; oraz

d) dodatkowe wsparcie w wypadku wahań przychodów z wywozu towarów i usług, o których mowa w art. 82.

Artykuł 79

Pomoc humanitarna i nadzwyczajna

1. Pomoc humanitarna i nadzwyczajna jest udzielana KTZ przeżywającemu poważne trudności gospodarcze i społeczne o wyjątkowym charakterze, wynikające z klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka albo wyjątkowych okoliczności o porównywalnych skutkach. Pomoc humanitarną i nadzwyczajną kontynuuje się tak długo jak to konieczne, aby można było sprostać pilnym problemom, jakie powstają w takich sytuacjach.

Pomoc humanitarna i nadzwyczajna jest udzielana wyłącznie na podstawie potrzeb i interesów ofiar katastrof.

2. Celem pomocy humanitarnej i nadzwyczajnej jest:

a) ratowanie ludzkiego życia, zapobieganie cierpieniu, łagodzenie cierpienia i zachowanie godności ludzkiej w sytuacjach kryzysowych i pokryzysowych;

b) przyczynianie się do finansowania i dostarczania pomocy humanitarnej oraz do bezpośredniego dostępu do niej beneficjentów końcowych za pomocą wszelkich dostępnych środków logistycznych;

c) przeprowadzenie krótkoterminowej odbudowy i odnowy umożliwiającej ofiarom korzystanie z minimalnego poziomu integracji społeczno-gospodarczej oraz jak najszybsze stworzenie warunków dla wznowienia rozwoju w oparciu o cele długoterminowe;

d) zaspokojenie potrzeb wynikających z wysiedleń, takich jak potrzeb uchodźców, uchodźców wewnętrznych i osób powracających, w następstwie klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka, w celu zaspokojenia, na tak długo jak to konieczne, wszelkich potrzeb uchodźców i uchodźców wewnętrznych, bez względu na to, gdzie się znajdują, oraz ułatwienia działań na rzecz ich dobrowolnej repatriacji i reintegracji w kraju pochodzenia; oraz

e) wsparcie KTZ w tworzeniu krótkoterminowych mechanizmów zapobiegania klęskom i gotowości na nie, w tym systemów przewidywania i wczesnego ostrzegania, z myślą o ograniczeniu konsekwencji klęsk.

3. Pomoc przewidziana w niniejszym artykule może także zostać przyznana KTZ przyjmującym uchodźców lub repatriantów w celu zaspokojenia najpilniejszych potrzeb nieobjętych pomocą nadzwyczajną.

4. Pomoc przewidziana w niniejszym artykule jest finansowana z budżetu ogólnego Unii. Jednakże może być ona wyjątkowo finansowana z przydzielonych środków określonych w załączniku II A, w uzupełnieniu finansowania z danej linii budżetowej.

5. Działania związane z pomocą humanitarną i nadzwyczajną podejmuje się na wniosek KTZ dotkniętego katastrofą, Komisji, państwa członkowskiego, z którym dany KTZ jest powiązany, organizacji międzynarodowych albo lokalnych lub międzynarodowych organizacji pozarządowych. Pomoc taka jest zarządzana i wdrażana w ramach procedur ułatwiających szybkie, elastyczne i skuteczne działania.

Artykuł 80

Budowanie potencjału

1. Pomoc finansowa może przyczynić się m.in. do wspierania KTZ w budowaniu potencjału niezbędnego do zdefiniowania, wdrożenia i monitorowania terytorialnych lub regionalnych strategii i działań służących osiągnięciu ogólnych celów w obszarach współpracy, o których mowa w części drugiej i trzeciej.

2. Unia wspiera wysiłki KTZ na rzecz opracowywania wiarygodnych danych statystycznych dotyczących tych obszarów.

3. Unia może wspierać KTZ w ich wysiłkach na rzecz poprawy porównywalności ich wskaźników makroekonomicznych.

Artykuł 81

Pomoc techniczna

1. W celu zapewnienia przygotowania, monitorowania, oceny i nadzoru niezbędnych do wykonania niniejszej decyzji oraz jej całościowej oceny, z inicjatywy Komisji można finansować środki w zakresie badań lub pomocy technicznej. Pomoc techniczna świadczona lokalnie jest wdrażana we wszystkich przypadkach zgodnie z zasadami mającymi zastosowanie do zdecentralizowanego zarządzania finansowego.

2. Z inicjatywy KTZ można finansować środki w zakresie badań lub pomocy technicznej w odniesieniu do wykonywania czynności przewidzianych w dokumentach programowych. Komisja może zdecydować o finansowaniu takich działań z pomocy podlegającej programowaniu lub z koperty finansowej zarezerwowanej dla środków współpracy technicznej.

Artykuł 82

Dodatkowe wsparcie w przypadku wahań przychodów z wywozu

1. W celu złagodzenia negatywnych skutków krótkoterminowych wahań przychodów z wywozu, zwłaszcza produktów sektora rolnictwa, rybołówstwa i górnictwa, które to wahania mogłyby zagrozić realizacji celów rozwoju danego KTZ, ustanawia się system dodatkowej pomocy w ramach przydziału finansowego określonego w załączniku II.

2. Celem pomocy w przypadku krótkoterminowych wahań przychodów z wywozu jest ochrona polityki i reform makroekonomicznych i sektorowych zagrożonych w wyniku spadku przychodów oraz przeciwdziałanie negatywnym skutkom niestabilności przychodów z wywozu, w szczególności produktów rolnych i górnictwa.

Przy przydzielaniu środków określonych w załączniku V bierze się pod uwagę uzależnienie gospodarek KTZ od wywozu, zwłaszcza w sektorze rolnictwa i górnictwa. W tym kontekście, najbardziej odizolowane KTZ, o których mowa w załączniku I, są bardziej korzystnie traktowane zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku V.

3. Dodatkowe środki dostarcza się zgodnie ze szczegółowymi procedurami mechanizmu wsparcia wymienionymi w załączniku V.

4. Unia wspiera także rynkowe programy ubezpieczeń przeznaczone dla KTZ, służące zabezpieczeniu tych krajów przed ryzykiem wahań przychodów z wywozu.

Artykuł 83

Programowanie

1. Do celów niniejszej decyzji pomoc podlegająca programowaniu opiera się na dokumencie programowym.

2. Dokument programowy może uwzględniać plany rozwoju terytorialnego lub inne plany uzgodnione między KTZ i państwami członkowskimi, z którymi są one powiązane.

3. Zgodnie z art. 10 władze KTZ ponoszą podstawową odpowiedzialność za opracowywanie strategii, priorytetów i uzgodnień poprzez przygotowanie dokumentów programowych we współpracy z Komisją i państwem członkowskim, z którym dany KTZ jest powiązany.

4. Władze KTZ są odpowiedzialne za:

a) określenie priorytetów, na których opiera się strategia; oraz

b) formułowanie projektów i wniosków programowych przedkładanych Komisji i analizowanych wraz z nią.

Artykuł 84

Przygotowanie, ocena i zatwierdzenie dokumentu programowego

1. Właściwy terytorialny urzędnik zatwierdzający lub – w przypadku programów regionalnych – regionalny urzędnik zatwierdzający przygotowują propozycję dokumentu programowego w następstwie konsultacji z możliwie największą liczbą zainteresowanych stron i korzystają przy tym ze zdobytych doświadczeń i najlepszych praktyk.

2. Każda propozycja dokumentu programowego jest dostosowana do potrzeb i specyficznej sytuacji każdego KTZ. Określa najważniejsze sektory wytypowane do finansowania unijnego, cele szczegółowe, oczekiwane rezultaty, wskaźniki efektywności służące do oceny propozycji oraz orientacyjną przydzieloną kwotę finansową. W propozycji zachęca się podmioty lokalne do przyjęcia odpowiedzialności za programy współpracy.

3. Propozycja dokumentu programowego jest omawiana przez KTZ, dane państwo członkowskie i Komisję od wczesnych etapów programowania, z myślą o promowaniu komplementarności i spójności działań wszystkich stron w zakresie współpracy.

4. Komisja ocenia propozycję dokumentu programowego, aby stwierdzić, czy zawiera ona wszystkie wymagane elementy i czy jest spójna z celami niniejszej decyzji i odnośnymi politykami Unii. Komisja zasięga opinii Europejskiego Banku Inwestycyjnego w sprawie projektu dokumentu programowego.

5. KTZ dostarczają wszystkich niezbędnych informacji, w tym wyników wszelkich studiów wykonalności, aby umożliwić jak najskuteczniejszą ocenę projektu dokumentu programowego przez Komisję.

6. Władze KTZ i Komisja ponoszą wspólną odpowiedzialność za zatwierdzanie dokumentów programowych. Komisja zatwierdza dokument programowy zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 87.

Artykuł 85

Wdrożenie

1. Komisja przyjmuje decyzję w sprawie finansowania odpowiadającą dokumentowi programowemu zgodnie z normami określonymi w rozporządzeniu finansowym mającym zastosowanie do 11. EFR i zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 87.

2. Komisja realizuje środki KTZ z 11. EFR w każdy ze sposobów określonych w rozporządzeniu finansowym mającym zastosowanie do 11. EFR i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszej decyzji oraz w środkach wdrażających tę decyzję. W tym celu Komisja zawiera umowy o finansowaniu z odpowiednimi władzami KTZ.

3. Władze KTZ są odpowiedzialne za:

a) przygotowanie, negocjowanie i zawieranie umów;

b) realizację projektów i programów oraz zarządzanie nimi; oraz

c) obsługę projektów i programów oraz zapewnienie ich trwałości.

4. Właściwe organy KTZ i Komisji ponoszą wspólną odpowiedzialność za:

a) zapewnienie jednakowych warunków udziału w zaproszeniach do składania ofert i zamówieniach;

b) monitorowanie i ocenę skutków i wyników projektów i programów; oraz

c) zapewnienie właściwej, szybkiej i skutecznej realizacji projektów i programów.

5. Aby ułatwić wymianę poglądów, co najmniej raz w roku organizuje się spotkania techniczne terytorialnych urzędników zatwierdzających, zainteresowanych państw członkowskich i przedstawicieli Komisji zajmujących się programowaniem, głównie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii lub w razie możliwości jako poszerzenie forum dialogu KTZ-UE.

6. Działania finansowane w ramach 11. EFR mogą być realizowane zgodnie ze współfinansowaniem równoległym lub łącznym, z zastrzeżeniem przepisów rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do 11. EFR.

Artykuł 86

Terytorialni i regionalni urzędnicy zatwierdzający

1. Rząd każdego KTZ mianuje terytorialnego urzędnika zatwierdzającego, który reprezentuje go podczas wszystkich działań finansowanych ze środków 11. EFR zarządzanych przez Komisję i Europejski Bank Inwestycyjny. Terytorialny urzędnik zatwierdzający wyznacza jednego lub kilku zastępców, którzy zastępują go w razie niemożności sprawowania przez niego tej funkcji oraz informuje Komisję o wyznaczonych osobach. W przypadkach gdy spełnione są warunki w zakresie zdolności instytucjonalnej oraz należytego zarządzania finansami, terytorialny urzędnik zatwierdzający może przekazać swoje zadania w zakresie realizacji danych programów i projektów właściwemu organowi KTZ. Terytorialny urzędnik zatwierdzający informuje ex ante Komisję o takim przekazaniu zadań.

Kiedy Komisja otrzymuje informacje o problemach w stosowaniu procedur dotyczących zarządzania środkami z 11. EFR, w porozumieniu z terytorialnym urzędnikiem zatwierdzającym kontaktuje się ze wszystkimi koniecznymi podmiotami, by zaradzić sytuacji i podjąć wszelkie stosowne kroki. Terytorialny urzędnik zatwierdzający ponosi odpowiedzialność finansową jedynie za zadania wykonawcze, które mu powierzono.

W przypadku gdy środki z 11. EFR są zarządzane pośrednio i podlegają jakimkolwiek dodatkowym uprawnieniom, które mogą zostać przyznane Komisji, terytorialny urzędnik zatwierdzający:

a) jest odpowiedzialny za koordynację, programowanie, regularne monitorowanie i weryfikację przebiegu współpracy, a także za koordynację działań z działaniami darczyńców;

b) w ścisłej współpracy z Komisją odpowiada za przygotowanie, przedkładanie oraz ocenę programów i projektów.

2. W przypadku gdy środki z 11. EFR są zarządzane bezpośrednio i podlegają jakimkolwiek dodatkowym uprawnieniom, które mogą zostać przyznane Komisji, odpowiedni terytorialny urzędnik zatwierdzający działa w roli instytucji zamawiającej w przypadku programów realizowanych w drodze przetargów lub zaproszeń do składania wniosków, przy czym podlega kontroli ex ante ze strony Komisji.

3. Podczas wykonywania działań i z zastrzeżeniem wymogu powiadomienia Komisji terytorialny urzędnik zatwierdzający podejmuje decyzje w sprawie:

a) technicznych dostosowań i zmian dotyczących szczegółów programów i projektów, o ile nie mają one wpływu na przyjęte rozwiązanie techniczne i pozostają w granicach rezerw na dostosowania przewidzianych w umowie o finansowaniu;

b) zmian miejsca realizacji złożonych programów lub projektów, jeśli jest to uzasadnione względami technicznymi, gospodarczymi lub społecznymi;

c) nałożenia lub zwolnienia z kar za opóźnienia;

d) działań prowadzących do zwolnienia poręczeń;

e) podwykonawstwa;

f) ostatecznego zatwierdzenia, pod warunkiem że Komisja zatwierdziła wstępne zatwierdzenie, odnośne protokoły i w stosownym przypadku jest obecna przy zatwierdzeniu ostatecznym, w szczególności jeśli zakres zastrzeżeń odnotowanych podczas wstępnego zatwierdzenia wymaga przeprowadzenia zasadniczych prac dodatkowych, jak również wynajęcia konsultantów oraz innych ekspertów świadczących pomoc techniczną.

4. W przypadku programów regionalnych organy uczestniczącego KTZ wyznaczają regionalnego urzędnika zatwierdzającego spośród podmiotów współpracy, o których mowa w art. 11. Zadania regionalnego urzędnika zatwierdzającego odpowiadają mutatis mutandis zadaniom terytorialnego urzędnika zatwierdzającego.

Artykuł 87

Komitet EFR-KTZ

1. W miarę potrzeb Komisję wspomaga Komitet utworzony na mocy umowy wewnętrznej w sprawie 11. EFR.

2. Wykonując uprawnienia powierzone mu na mocy niniejszej decyzji, Komitet znany jest jako „Komitet EFR-KTZ”. Procedury dotyczące Komitetu określone w umowie wewnętrznej w sprawie 11. EFR i rozporządzeniu wykonawczym mającym zastosowanie do 11. EFR stosuje się do Komitetu EFR-KTZ. Do czasu wejścia w życie tego ostatniego rozporządzenia stosuje się procedury określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 617/2007 (⁹ ).

3. Prace Komitetu koncentrują się na zasadniczych problemach współpracy na rzecz rozwoju na poziomie KTZ i regionalnym. W interesie spójności, koordynacji i komplementarności, monitoruje on wykonywanie dokumentów programowych.

4. Komitet wydaje opinie na temat:

a) projektów dokumentów programowych oraz wszelkich zmian do nich; oraz

b) decyzji w sprawie finansowania dotyczących wykonania niniejszej części decyzji.

Artykuł 88

Rola delegatur Unii

1. Jeżeli Unia jest reprezentowana przez delegaturę pod zwierzchnictwem szefa delegatury, stosuje się przepisy rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do 11. EFR dotyczące subdelegowanych urzędników zatwierdzających i księgowych.

2. Terytorialny lub regionalny urzędnik zatwierdzający blisko współpracuje z szefem delegatury, który jest główną osobą kontaktową dla różnych podmiotów współpracy w danym KTZ.

Artykuł 89

Zasady dotyczące obywatelstwa i pochodzenia w zakresie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, przyznanie dotacji i innych procedur udzielania zamówień w KTZ

1. Zasady ogólne dotyczące kwalifikowalności:

a) Postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, przyznanie dotacji i inne procedury udzielania zamówień w związku z działaniami finansowanymi na rzecz stron trzecich zgodnie z niniejszą decyzją są otwarte dla wszystkich osób fizycznych będących obywatelami kraju lub terytorium kwalifikującego się i osób prawnych posiadających siedzibę w tym kraju lub na tym terytorium zgodnie z ust. 2, a także dla organizacji międzynarodowych.

b) W przypadku działań współfinansowanych łącznie z partnerem lub innym darczyńcą lub wdrażanych przez państwo członkowskie w drodze zarządzania dzielonego, lub za pośrednictwem funduszu powierniczego utworzonego przez Komisję, kraje kwalifikujące się zgodnie z zasadami stosowanymi przez tego partnera, innego darczyńcę lub państwo członkowskie lub określonymi w akcie założycielskim funduszu powierniczego również się kwalifikują.

W przypadku działań realizowanych za pośrednictwem organów, którym powierzono to zadanie i którymi są państwa członkowskie lub ich agencje, Europejski Bank Inwestycyjny bądź organizacje międzynarodowe lub ich agencje, kwalifikują się również osoby fizyczne i prawne, które kwalifikują się na podstawie regulaminu takiego organu, zgodnie ze wskazaniem w umowach zawartych z organem współfinansującym lub wykonawczym.

c) W przypadku działań finansowanych w ramach niniejszej decyzji oraz dodatkowo na podstawie innego instrumentu na rzecz działań zewnętrznych, w tym Umowy o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, z jednej strony, a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z drugiej strony, podpisaną w Kotonu dnia 23 czerwca 2000 r. (¹⁰ ), ostatnio zmienioną w Wagadugu dnia 22 czerwca 2010 r. (¹¹ ), za kwalifikujące się do celów tego działania uznaje się kraje określone w ramach dowolnego z tych instrumentów.

W przypadku działań o charakterze ogólnoświatowym, regionalnym lub transgranicznym finansowanych na podstawie niniejszej decyzji osoby fizyczne i prawne pochodzące z krajów, terytoriów i regionów objętych danym działaniem mogą brać udział w procedurach wdrażania takich działań.

d) Wszystkie dostawy nabyte w ramach zamówień publicznych lub na podstawie umowy o udzielenie dotacji, finansowane w ramach niniejszej decyzji, pochodzą z kwalifikującego się kraju lub terytorium. Mogą one jednak pochodzić z dowolnego kraju lub terytorium, gdy kwota dostaw, które mają zostać nabyte, nie przekracza progu określonego dla stosowania konkurencyjnej procedury negocjacyjnej. Do celów niniejszego artykułu termin „pochodzenie” jest określony w art. 23 i 24 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 (¹² ) i w innych przepisach unijnych regulujących niepreferencyjne pochodzenie.

e) Przepisy niniejszego artykułu nie mają zastosowania – ani nie stwarzają ograniczeń pod względem obywatelstwa – w odniesieniu do osób fizycznych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innego rodzaju legalnych umów przez kwalifikującego się wykonawcę lub, w stosownych przypadkach, podwykonawcę.

f) Zakres kwalifikowalności określony w niniejszym artykule można ograniczyć pod względem obywatelstwa, siedziby lub rodzaju wnioskodawców, jeżeli wymagają tego szczególny charakter i cele działania i jest to uzasadnione koniecznością jego skutecznej realizacji.

g) Osoby fizyczne i prawne, którym udzielono zamówień, przestrzegają obowiązujących norm prawnych w dziedzinie środowiska, w tym postanowień wielostronnych umów środowiskowych oraz uzgodnionych międzynarodowych podstawowych norm pracy.

2. Do finansowania w ramach niniejszej decyzji kwalifikują się oferenci, wnioskodawcy i kandydaci z następujących krajów i terytoriów:

a) państw członkowskich, krajów kandydujących i potencjalnych krajów kandydujących uznanych przez Unię, a także członków Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

b) KTZ;

c) krajów i terytoriów rozwijających się, włączonych do sporządzonego przez OECD-DAC wykazu odbiorców oficjalnej pomocy rozwojowej i niebędących członkami grupy G-20;

d) krajów, którym Komisja przyznaje dostęp do pomocy zewnętrznej na zasadzie wzajemności. Dostęp na zasadzie wzajemności można przyznać na ograniczony okres przynajmniej jednego roku, pod warunkiem że dany kraj uzna, na równych warunkach, kwalifikowalność podmiotów z Unii oraz KTZ;

e) państw członkowskich OECD, w przypadku zamówień realizowanych w jednym z krajów najsłabiej rozwiniętych;

f) w przypadku gdy zapowiedziano to w dokumentach proceduralnych:

(i) krajów mających tradycyjne gospodarcze, handlowe lub geograficzne powiązania z sąsiednim krajem beneficjentem;

(ii) wszystkich krajów – w razie wystąpienia nagłej konieczności albo niedostępności produktów i usług na rynku krajów kwalifikujących się.

3. Komisja w uzasadnionych przypadkach może uznać za kwalifikujących się oferentów, wnioskodawców i kandydatów z niekwalifikujących się krajów lub może uznać za kwalifikujące się towary niekwalifikującego się pochodzenia, jeżeli zastosowanie zasad kwalifikowalności uniemożliwiłoby lub nadmiernie utrudniłoby realizację projektu, programu lub działania.

4. W przypadku działań realizowanych w ramach wspólnego zarządzania, właściwe państwo członkowskie, któremu Komisja powierzyła zadania wykonawcze, jest uprawnione do dopuszczania – w imieniu Komisji – do uczestnictwa oferentów, wnioskodawców lub kandydatów z niekwalifikujących się krajów i dopuszczania towarów z innych krajów w rozumieniu ust. 2 lit. f) oraz do uznawania za kwalifikujących się oferentów, wnioskodawców lub kandydatów z niekwalifikujących się krajów w rozumieniu ust. 3 lub towarów niekwalifikującego się pochodzenia w rozumieniu ust. 1 lit. d).

Artykuł 90

Ochrona interesów finansowych Unii i kontrole finansowe

1. Podczas realizacji działań finansowanych na podstawie niniejszej decyzji Komisja podejmuje odpowiednie środki zapewniające ochronę interesów finansowych Unii przez stosowanie środków zapobiegających nadużyciom finansowym, korupcji i wszelkim innym nielegalnym działaniom, przez skuteczny system kontroli oraz, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, przez odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych i, w stosownych przypadkach, przez skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary.

2. Komisja i Trybunał Obrachunkowy mają uprawnienia do audytu, na podstawie dokumentacji i na miejscu, wobec wszystkich beneficjentów dotacji, wykonawców i podwykonawców, którzy otrzymują od Unii środki.

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) może przeprowadzać kontrole i inspekcje na miejscu u podmiotów gospodarczych, których takie finansowanie bezpośrednio lub pośrednio dotyczy, zgodnie z procedurami określonymi w rozporządzeniu Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 (¹³ ), w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia, korupcja lub jakiekolwiek inne nielegalne działanie, naruszające interesy finansowe Unii, w związku z umową o udzielenie dotacji, decyzją o udzieleniu dotacji lub zamówieniem dotyczącym finansowania przez Unię.

Nie naruszając przepisów akapitu pierwszego i drugiego, w umowach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, umowach o udzielenie dotacji, decyzjach o udzieleniu dotacji i zamówieniach wynikających z wykonania niniejszej decyzji, wyraźnie upoważnia się Komisję, Trybunał Obrachunkowy i OLAF do prowadzenia takich audytów, kontroli i inspekcji na miejscu zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem finansowym EFR.

3. KTZ ponoszą podstawową odpowiedzialność za nadzór finansowy nad środkami unijnymi. W stosownych przypadkach jest on prowadzony w koordynacji z państwem członkowskim, z którym dany KTZ jest powiązany, zgodnie ustawodawstwem krajowym.

4. Komisja odpowiada za:

a) zapewnienie istnienia i prawidłowego działania systemu zarządzania i kontroli w odnośnym KTZ, aby zagwarantować prawidłowe i skuteczne wykorzystywanie unijnych środków; oraz

b) wysłanie, w przypadku nieprawidłowości, zaleceń lub wniosków o środki korygujące w celu wyeliminowania tych nieprawidłowości i usunięcia wszystkich stwierdzonych uchybień w zarządzaniu.

5. Komisja, KTZ i, w stosownych przypadkach, państwo członkowskie, z którym dany KTZ jest związany, współpracują na podstawie uzgodnień administracyjnych przyjętych na spotkaniach organizowanych raz lub dwa razy w roku w celu koordynacji programów, metodologii i wdrażania kontroli.

6. W odniesieniu do korekt finansowych:

a) przedmiotowy KTZ jest w pierwszej kolejności odpowiedzialny za wykrywanie i korygowanie nieprawidłowości finansowych;

b) jednakże w przypadku uchybień ze strony odnośnego KTZ, jeżeli KTZ nie jest w stanie zaradzić zaistniałej sytuacji, a próby polubownego załatwienia sprawy nie przynoszą efektu, Komisja podejmuje działania zmierzające do zmniejszenia lub wycofania salda ogólnej sumy przydzielonych środków zgodnie z decyzją w sprawie finansowania dokumentu programowego.

Artykuł 91

Monitorowanie, ocena, weryfikacja i składanie sprawozdań

1. Współpraca finansowa jest wystarczająca elastyczna, by zagwarantować, że działania są ciągle zgodne z celami niniejszej decyzji, i by uwzględnić wszelkie zmiany sytuacji gospodarczej, priorytetów i celów danego KTZ, w szczególności w drodze weryfikacji ad hoc dokumentu programowego.

2. Weryfikację może zainicjować Komisja na wniosek danego KTZ i za zgodą Komisji.

3. Komisja bada postępy we wdrażaniu pomocy finansowej świadczonej KTZ w ramach 11. EFR i począwszy od 2015 r. co roku przedstawia Radzie sprawozdanie na temat wdrożenia i rezultatów unijnej pomocy finansowej oraz, w możliwym zakresie, jej głównych efektów i oddziaływania. Sprawozdanie to przekazywane jest także Parlamentowi Europejskiemu, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu oraz Komitetowi Regionów.

4. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 3, zawiera informacje na temat finansowanych działań, wyników monitorowania i oceny, zaangażowania właściwych partnerów oraz wydatkowania środków na zobowiązania i płatności w ramach 11. EFR za rok poprzedni. W sprawozdaniu ocenia się wyniki pomocy, wykorzystując w możliwie szerokim zakresie, szczególne i wymierne wskaźniki. Ponadto odzwierciedla się w nim najważniejsze zdobyte doświadczenia i działania następcze podjęte w odniesieniu do zaleceń przedstawionych w ocenach z poprzednich lat.

Rozdział 4

Zasady kwalifikowalności

Artykuł 92

Kwalifikowanie do finansowania terytorialnego

1. Władze publiczne KTZ kwalifikują się do wsparcia finansowego przewidzianego w niniejszej decyzji.

2. Z zastrzeżeniem zgody odnośnych władz KTZ, następujące podmioty i organy kwalifikują się również do wsparcia finansowego przewidzianego w niniejszej decyzji:

a) lokalne, krajowe lub regionalne publiczne lub półpubliczne agencje, służby lub władze lokalne KTZ, w szczególności ich instytucje finansowe i banki rozwoju;

b) spółki i przedsiębiorstwa KTZ oraz grupy regionalne;

c) przedsiębiorstwa państw członkowskich, przy wniesieniu ich własnego wkładu, aby umożliwić im realizację projektów produkcyjnych na terytorium KTZ;

d) instytucje pośrednictwa finansowego KTZ lub Unii promujące i finansujące inwestycje prywatne w KTZ; oraz

e) podmioty zdecentralizowanej współpracy i inne podmioty pozarządowe z KTZ i z Unii w celu umożliwienia im podjęcia projektów i programów gospodarczych, kulturalnych, społecznych i edukacyjnych w KTZ w ramach zdecentralizowanej współpracy, określonych w art. 12.

Artykuł 93

Kwalifikowanie do finansowania regionalnego

1. Przydziały regionalne są wykorzystywane na działania prowadzone na rzecz i z udziałem następujących podmiotów:

a) co najmniej jednego KTZ, niezależnie od położenia;

b) jednego lub więcej KTZ i jednego lub więcej regionów najbardziej oddalonych, o których mowa w art. 349 TFUE;

c) jednego lub więcej KTZ i jednego lub więcej państw sąsiadujących AKP lub niebędących państwami AKP;

d) jednego lub więcej KTZ, jednego lub więcej regionów najbardziej oddalonych i jednego lub więcej państw sąsiadujących AKP lub niebędących państwami AKP;

e) dwóch lub więcej ugrupowań regionalnych, których członkami są KTZ;

f) jednego lub więcej KTZ i ugrupowań regionalnych, których członkami są KTZ, państwa AKP lub jeden lub więcej regionów najbardziej oddalonych.

g) KTZ i Unii jako całości; lub

h) co najmniej jednego podmiotu, organu lub innych podmiotów z co najmniej jednego KTZ, który należy do europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej zgodnie z art. 8, z co najmniej jednego regionu najbardziej oddalonego i z co najmniej jednego sąsiadującego państwa AKP lub nienależącego do grupy AKP.

2. Środki finansowe umożliwiające udział państw AKP, regionów najbardziej oddalonych oraz innych krajów są uzupełniające w stosunku do środków przydzielonych KTZ na mocy niniejszej decyzji.

3. Udział państw AKP, regionów najbardziej oddalonych oraz innych krajów w programach ustanowionych zgodnie z niniejszą decyzją przewiduje się jedynie w zakresie, w jakim:

a) środek ciężkości projektów i programów finansowanych w ramach wieloletnich ram finansowych współpracy pozostaje w KTZ;

b) w ramach instrumentów finansowych Unii istnieją równoważne przepisy; oraz

c) zachowana jest zasada proporcjonalności.

4. Odpowiednie środki umożliwią dopasowanie wysokości środków przekazywanych z EFR i budżetu ogólnego Unii w celu sfinansowania projektów współpracy między KTZ, krajami AKP, regionami najbardziej oddalonymi, jak również innymi krajami, w szczególności uproszczone mechanizmy wspólnego zarządzania takimi projektami.

Artykuł 94

Kwalifikowanie do programów unijnych

1. Osoby fizyczne z KTZ, określone w art. 50 oraz, w stosownych przypadkach, odpowiednie publiczne lub prywatne organy i instytucje w danym KTZ, kwalifikują się do udziału i do finansowania z unijnych programów, z zastrzeżeniem zasad i założeń tych programów oraz możliwych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany KTZ jest powiązany.

2. KTZ kwalifikują się również do wsparcia w ramach programów unijnych na rzecz współpracy z innymi krajami, zwłaszcza krajami rozwijającymi się, z zastrzeżeniem zasad, celów i uzgodnień tych programów.

3. Komisja składa sprawozdanie Komitetowi EFR-KTZ na temat uczestnictwa KTZ w programach unijnych, na podstawie informacji zawartych w rocznym sprawozdaniu z realizacji przedkładanym przez KTZ i innych dostępnych informacji.

CZĘŚĆ PIĄTA

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 95

Przekazanie uprawnień Komisji

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zmieniających dodatki do załącznika VI w celu uwzględnienia rozwoju technologicznego i zmian w przepisach prawa celnego, zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 96.

Artykuł 96

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 95, powierza się Komisji na okres pięciu lat od dnia 1 stycznia 2014 r. Komisja sporządza sprawozdanie dotyczące przekazania uprawnień nie później niż dziewięć miesięcy przed końcem okresu pięciu lat. Przekazanie uprawnień zostaje automatycznie przedłużone na takie same okresy, chyba że Parlament Europejski lub Rada sprzeciwią się takiemu przedłużeniu nie później niż trzy miesiące przed końcem każdego okresu.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 95, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 95 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy Rada nie wyrazi sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania jej tego aktu lub gdy przed upływem tego terminu Rada poinformowała Komisję, że nie wniesie sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Rady.

Artykuł 97

Zmiana statusu

Rada, stanowiąc zgodnie z art. 203 TFUE, podejmuje decyzję o każdym niezbędnym dostosowaniu do niniejszej decyzji, w przypadku gdy:

a) KTZ zyskuje niepodległość;

b) KTZ wychodzi ze stowarzyszenia;

c) KTZ staje się regionem najbardziej oddalonym;

d) region najbardziej oddalony staje się KTZ;

Artykuł 98

Uchylenie

Decyzja Rady 2001/822/WE zostaje uchylona.

Odesłania do uchylonej decyzji traktuje się jako odesłania do niniejszej decyzji.

Artykuł 99

Wejście w życie

Niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2014 r.

Załącznik VI ma zastosowanie zgodnie z art. 65 tego załącznika.

Sporządzono w Brukseli dnia 25 listopada 2013 r.

ZAŁĄCZNIK I

WYKAZ ODIZOLOWANYCH KTZ

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK II

UNIJNA POMOC FINANSOWA: 11. EFR

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK III

UNIJNA POMOC FINANSOWA: POŻYCZKI ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH EBI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV

UNIJNA POMOC FINANSOWA: INSTRUMENT INWESTYCYJNY EBI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK V

POMOC FINANSOWA UNII: DODATKOWE WSPARCIE W PRZYPADKU PRZEJŚCIOWYCH WAHAŃ PRZYCHODÓW Z WYWOZU

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VII

TYMCZASOWE ZAWIESZENIE PREFERENCJI

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VIII

PROCEDURY OCHRONY I NADZORU

Dokument w formacie PDF