Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2025

Wstęp

Rodzice i opiekunowie wychowujący małoletnie dzieci mogą korzystać z różnych przywilejów związanych z rodzicielstwem. Chodzi nie tylko o urlopy czy zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, lecz także o inne uprawnienia.

19 marca 2025 r. wchodzą w życie korzystne dla pracowników zmiany w zakresie uprawnień rodzicielskich. Dotyczą one wprowadzenia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego dla rodziców (opiekunów) dzieci przedwcześnie urodzonych oraz hospitalizowanych noworodków. Długość tego urlopu jest uzależniona od masy urodzeniowej dziecka, tygodnia ciąży, w którym dziecko się urodziło, oraz od okresu pobytu w szpitalu. Z urlopu uzupełniającego będzie można skorzystać bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (przysługującego na zasadach ogólnych).

Obecnie głównym przywilejem pracujących rodziców, którzy wychowują dzieci, jest możliwość korzystania z następujących urlopów:

• macierzyńskiego,

• na warunkach urlopu macierzyńskiego,

• uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (od 19 marca 2025 r.),

• rodzicielskiego,

• ojcowskiego,

• wychowawczego.

Natomiast przepisy ustawy zasiłkowej dotyczące wymienności uprawnień w zakresie zasiłku macierzyńskiego między ubezpieczonymi, niezależnie od ich tytułów do ubezpieczenia, nie uległy zmianie. Nadal możliwe jest dzielenie się uprawnieniami w zakresie zasiłku macierzyńskiego także w sytuacji, gdy jeden z rodziców ma status pracownika, a drugi jest objęty ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, np. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej czy bycia zleceniobiorcą. W ustawie zasiłkowej zachowano przepisy dotyczące możliwości przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka – korzystania z zasiłku macierzyńskiego i przejęcia uprawnienia do tego zasiłku przez ubezpieczonego – ojca dziecka – albo ubezpieczonego – innego członka najbliższej rodziny.

Oprócz zasiłku macierzyńskiego rodzice i inni opiekunowie m.in. dzieci do lat 14 (a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – do lat 18) mogą korzystać z zasiłku opiekuńczego. W zależności od wieku dziecka oraz okoliczności sprawowania bezpośredniej opieki ustanowione są różne limity okresu zasiłkowego. W przypadku dzieci zdrowych do lat 8 i chorych do lat 14 okres zasiłkowy wynosi 60 dni. Sprawowanie opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym do lat 18 uprawnia rodziców do zasiłku opiekuńczego przez okres 30 dni. Natomiast w przypadku dzieci chorych powyżej 14. roku życia okres zasiłkowy trwa 14 dni (limit przeznaczony dla innego chorego członka rodziny, którym jest m.in. dziecko w wieku powyżej 14 lat).