Wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 listopada 2022 r., sygn. I SA/Wa 1525/22

Komunalizacja mienia

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Przemysław Żmich (spr.), Sędziowie asesor WSA Anna Fyda - Kawula, asesor WSA Mateusz Rogala, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 listopada 2022 r. sprawy ze skargi Miasta Stołecznego Warszawy na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 13 kwietnia 2022 r. nr KKU-153/21 w przedmiocie odmowy stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. prawa własności nieruchomości 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 30 czerwca 2021 r. nr 1927/2021; 2. zasądza od Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej na rzecz Miasta Stołecznego Warszawy kwotę 680 (sześćset osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa, po rozpatrzeniu odwołania Miasta st. Warszawy, decyzją z 13 kwietnia 2022 r. nr KKU-153/21 utrzymała w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z 30 czerwca 2021 r. nr 1927/2021 odmawiającą stwierdzenia nabycia przez dzielnicę-gminę [...] z mocy prawa 27 maja 1990 r. nieodpłatnie własności nieruchomości położonej w [...] przy ul. [...], oznaczonej w ewidencji gruntów w obrębie ewidencyjnym [...] jako działka nr [...] o pow. [...] m2, zapisanej w Kw nr [...] i opisanej w karcie inwentaryzacyjnej nr [...].

Zaskarżona decyzja została wydana w następującym stanie sprawy.

Wojewoda Mazowiecki, działając na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) - dalej zwanej "ustawą", odmówił stwierdzenia nabycia z dniem 27 maja 1990 r. przez dzielnicę-gminę [...] wspomnianego na wstępie mienia Skarbu Państwa.

Od powyższej decyzji Miasto st. Warszawa wniosło odwołanie domagając się wydania decyzji o komunalizacji spornej nieruchomości.

Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z 13 kwietnia 2022 r. utrzymała w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z 30 czerwca 2021 r. W uzasadnieniu organ wskazał, że: 1) sporna działka stanowiła 27 maja 1990 r. własność ogólnonarodową - państwową, co wynika z księgi wieczystej oraz z postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] w [...] sygn. akt [...] z [...] lutego 2008 r.; 2) zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej ([...]) z 10 stycznia 1948 r. ogłoszonym w [...] z [...] lutego 1947 r. wydanym na podstawie art. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. R.P. Nr 8, poz. 42) zostało utworzone przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą "[...]" ([...]); 3) w skład [...] weszło 5 zakładów wojskowych, w tym [...] w [...] (§ 1 zarządzenia z 10 stycznia 1948 r.); 4) zwierzchni nadzór państwowy nad przedsiębiorstwem sprawował [...] (§ 4 zarządzenia z 1948); 5) zgodnie z § 8 zarządzenia z 1948 przekazaniu na rzecz [...] podlegał majątek Skarbu Państwa, oznaczony przez [...], który zarządzić miał protokolarne przekazanie majątku nieruchomego w zarząd i użytkowanie, a ruchomego na własność; 6) zarządzeniem [...] z 29 maja 1948 r. o nadaniu statutu przedsiębiorstwu państwowemu pn. "[...]" (M.P. Nr [...], poz. 341) nadany został statut, zgodnie z którym przedsiębiorstwo podlegało [...], który sprawował nad nim zwierzchni nadzór i kontrolę (§ 5 statutu); 7) zgodnie z § 13 ww. statutu oraz art. 6 ust. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. przedsiębiorstwo ma zarząd i użytkowanie majątku nieruchomego oddanego mu protokólarnie w imieniu Skarbu Państwa; 8) podstawę prawną wydanego przez [...] zarządzenia z 1948 stanowił art. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 8, poz. 42); 9) art. 6 ust. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. stanowił: "Przedsiębiorstwa mają zarząd i użytkowanie majątku nieruchomego oddanego im protokólarnie w imieniu Skarbu Państwa"; 10) majątek nieruchomy Skarbu Państwa znajdujący się w zarządzie i w użytkowaniu przedsiębiorstwa wykazany jest w aktywach przedsiębiorstwa jako stanowiący jego własność (art. 7 ust. 1 dekretu z [...] stycznia 1947 r.); 11) w maju 1948 r. sporządzony został akt komisyjnego przekazania majątku nieruchomego przez [...] Nr [...] w [...] na rzecz [...] w zarząd i użytkowanie nieruchomości [...], a załącznikiem do aktu jest protokół przekazania [...] ; 12) na podstawie art. 34 ust. 2 pkt 1 dekretu z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. Nr 49, poz. 439) utracił moc obowiązującą dekret z dnia [...] stycznia 1947 r. o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych; 13) w dekrecie z dnia [...] października 1950 r. brak było przepisów dotyczących mienia przekazanego w zarząd i użytkowanie przedsiębiorstwom państwowym utworzonym na podstawie dekretu z dnia [...] stycznia 1947 r.; 14) dekret z dnia [...] kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych (Dz.U. Nr 27, poz. 197) w art. 3 ust. 1 stanowił: "Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa bądź osób prawnych wymienionych w art. 2 lub znajdujące się w ich zarządzie lub użytkowaniu niezbędne dla realizacji narodowych planów gospodarczych będą przekazywane właściwym wykonawcom tych planów (art. 2) na własność bądź w zarząd i użytkowanie"; 15) na podstawie art. 38 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. Nr 32, poz. 159 ze zm.) tereny stanowiące własność państwa, będące do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy w użytkowaniu lub zarządzie jednostek państwowych przechodzą w użytkowanie tych jednostek. Zatem następca prawny [...] uzyskał prawo użytkowania z mocy samego prawa, tym bardziej, że na tej nieruchomości w dalszym ciągu prowadzona była działalność o charakterze państwowym; 16) art. 87 kolejnej ustawy regulującej problematykę nieruchomości, tj. ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 30, poz. 127 ze zm.) stanowił, że grunty państwowe będące w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych przechodzą w zarząd tych jednostek; 17) reasumując, mienie przekazane [...] w zarząd i użytkowanie na podstawie wyżej wskazanych przepisów stanowiło mienie będące w zarządzie tego przedsiębiorstwa państwowego lub jego następcy prawnego; 18) 1 sierpnia 1985 r. (to jest w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.) nieruchomość położona w [...] przy ul. [...] pozostawała niewątpliwie w użytkowaniu następców prawnych [...], a zatem na podstawie art. 87 tej ustawy przeszła w zarząd przedsiębiorstwa. Nie była zatem w zarządzie terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego; 19) w związku z powyższym przedmiotowa nieruchomość 27 maja 1990 r. (w dniu wejścia w życie ustawy komunalizacyjnej) pozostawała własnością Skarbu Państwa w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego [...] "[...]", nad którym zwierzchni nadzór sprawował Minister Przemysłu i Handlu, służąc do wykonywania działalności o charakterze państwowym. Nie podlegała więc komunalizacji; 20) w skład przekazanego protokolarnie [...] w zarząd i użytkowanie majątku nieruchomego, tj. zabudowania wraz z placem użytkowym i nieużytkowym byłego [...] Nr [...] w W. weszły m.in. place: plac fabryczny, przeznaczony dla samochodów do [...] o ogólnej pow. użytkowej [...] m2, z czego pod zabudowaniami znajduje się [...] m2; 21) teren znajdujący się za placem fabrycznym, a wchodzący w skład [...] o ogólnej powierzchni [...] m2 - 15 budynków opisanych szczegółowo w protokole; 22) zatem [...] uzyskały w zarząd i użytkowanie nieruchomość o nazwie "[...]" na skutek obowiązującego wówczas dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych; 23) w tym czasie nie obowiązywały jeszcze przepisy nakazujące wydać kolejnym posiadaczom stosownych decyzji administracyjnych o zarządzie i użytkowaniu nieruchomości więc [...] i ich następca prawny nie miały nawet podstawy do ubiegania się o inne dokumenty, niż te, które dotyczyły przekazania jej nieruchomości o nazwie "[...]"; 24) zarówno [...], jak i ich następca prawny nie były wzywane przez odpowiedni organ administracyjny, reprezentujący Skarb Państwa jako właściciela, do uregulowania statusu prawnego posiadanej od 1948 r. nieruchomości. Nie było zatem przyczyny prawnej ani obowiązku, ażeby występować do organów administracyjnych o wydanie decyzji w sprawie ustanowienia zarządu i użytkowania, skoro nie wiązało się z tym żadne prawo rzeczowe lub obligacyjne. Nie można było przewidzieć zmian ustrojowych i to tak dalece, żeby przypuszczać, iż ta formalna wyłącznie czynność może w przyszłości zaważyć na możliwości stania się użytkownikiem wieczystym, a nawet właścicielem nieruchomości. Oczywistym natomiast jest, że konsekwencją wystąpienia z odpowiednim wnioskiem do organu administracyjnego byłoby wydanie pozytywnej decyzji o zarządzie i użytkowaniu; 25) jeżeli zatem na podstawie dekretu z 1947 r. przekazana została nieruchomość w zarząd i użytkowanie i od 1948 r. są one sprawowane, to pomimo nieubiegania się przez jednostkę państwową o wymaganą przepisami decyzję administracyjną ustanawiającą zarząd i użytkowanie tą nieruchomością, może zostać uznana w konkretnych okolicznościach za użytkownika, obejmującego ex lege zarząd tą nieruchomością według przepisów ustawy o gospodarce gruntami; 26) w świetle powyższego [...], a potem ich następca prawny wykonują zarząd i użytkowanie nieruchomością o nazwie "[...]" od wejścia w jej posiadanie, tj. od 1948 r., aż do dzisiaj i z tego względu spełniają wymagania stawiane przez przepisy kolejnych ustaw dotyczących nabycia tego zarządu; 27) kwestia następstwa prawnego po [...] przedstawia się następująco: 28) w 1948 r. został ustanowiony zarząd i użytkowanie nieruchomości o nazwie "[...]" o powierzchni około 36 ha na rzecz [...]; 29) następnie na podstawie pkt 2 uchwały Nr 5 Prezydium Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 maja 1951 r. w sprawie organizacji produkcji średnich czołgów, silników czołgowych i aparatury paliwowej do nich postanowiono, że dla zorganizowania produkcji silników czołgowych (co również wskazuje na rodzaj działalności [...], a więc nie organu administracji publicznej na niższym szczeblu, co też ma istotne znaczenie w tej sprawie i wskazuje, kto wykonywał zarząd sporną działką) przekaże w terminie do 1 czerwca 1951 r. [...] w [...] i [...]wraz ze wszystkimi urządzeniami, materiałami oraz kadrami Ministrowi Przemysłu Ciężkiego, który przestawi ten zakład pod nazwą [...] Nr [...] na produkcję silników czołgowych [...] przyjmując zdolność produkcyjną zakładu - 6000 silników rocznie; 30) zarządzeniem Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia [...] czerwca 1951 r. utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą "[...] nr [...]" z siedzibą w [...], nad którym zwierzchni nadzór sprawował Minister Przemyślu Ciężkiego przez Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn Budowlanych; 31) na podstawie § 10 zarządzenia Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia 15 czerwca 1951 r. przydzielono przedsiębiorstwu do prowadzenia [...] nr [...] w [...], [...]. Podstawę prawną zarządzenia Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia [...] czerwca 1951 r. stanowił art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. Nr 49, poz. 439); 32) zarządzeniem Ministra Przemysłu Maszynowego z dnia [...] lutego 1953 r. zmieniono nazwę przedsiębiorstwa państwowego "[...] nr [...]" na " [...]", a następnie zarządzeniem Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia [...] września 1963 r. na "[...]"; 33) na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu Maszynowego z dnia [...] lipca 1970 r. zmieniono nazwę przedsiębiorstwa państwowego "[...]" na "[...]" [...], nad którym zwierzchni nadzór sprawował Minister Przemysłu Maszynowego poprzez [...]"; 34) na podstawie aktu notarialnego Rep. [...] nr [...] z [...] sierpnia 1994 r. dokonano przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego [...] "[...]" z siedzibą w [...] w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa [...]" Spółka Akcyjna z siedzibą w [...], której założycielem jest Skarb Państwa w imieniu którego działa Minister Przemysłu i Handlu; 35) z postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] sygn. akt [...] z [...] listopada 2009 r. wynika, że nastąpiło połączenie w trybie art. 492 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych, przez przeniesienie całego majątku spółki [...] na spółkę [...] Sp. z o.o.;