Wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 stycznia 2019 r., sygn. III SA/Wa 1986/18

Interpretacje podatkowe; Podatek dochodowy od osób prawnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Honorata Łopianowska, Sędziowie sędzia WSA Maciej Kurasz (sprawozdawca), sędzia WSA Waldemar Śledzik, Protokolant referent stażysta Agnieszka Dominiak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi [...] z siedzibą w N. na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 26 września 2017 r. nr 0114-KDIP2-1.4010.161.2017.1.JF w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych 1) uchyla zaskarżoną interpretację indywidualną, 2) zasądza od Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na rzecz [...] z siedzibą w N. kwotę 697 zł (słownie: sześćset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

1. T. (dalej: "Skarżąca", "Spółka" "Wnioskodawca") działająca na rachunek funduszu S. z siedzibą w N. (dalej: "Fundusz") w dniu 26 czerwca 2017 r. złożyła wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie prawa do zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez Fundusz określonych w art. 21 ust. 1 i 22 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1888, z późn. zm.; dalej: "u.p.d.o.p.") i określenia ich rzeczywistego właściciela oraz określenia właściwego certyfikatu rezydencji.

2. We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny: S. jest specjalistycznym alternatywnym funduszem inwestycyjnym otwartym utworzonym dla profesjonalnych i półprofesjonalnych inwestorów na podstawie niemieckiego prawa inwestycyjnego. Działalność Funduszu jest regulowana niemiecką ustawą o inwestycjach (Kapitalanlagegesetzbuch z 16 maja 2013 r., z późn. zm., dalej: "K."). Akt ten stanowi podstawową regulację prawną w Niemczech dotyczącą zasad wspólnego inwestowania w formie funduszy inwestycyjnych. Działalność Funduszu obejmuje wspólne inwestowanie środków finansowych wniesionych do Funduszu przez inwestorów. W zamian za środki finansowe wnoszone do Funduszu, inwestorzy uzyskują jednostki uczestnictwa w Funduszu. Na podstawie K. podstawowe ramy prawne w jakich działa Fundusz są następujące: Zgodnie z K., niemieckie fundusze inwestycyjne są zarządzane i reprezentowane przez spółki zarządzające. W odniesieniu do Funduszu spółką zarządzającą jest T. mbH. Spółka ta jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung - GmbH) utworzoną i zorganizowaną na podstawie prawa niemieckiego. Spółka posiada swoją zarejestrowaną siedzibę i faktyczne miejsce zarządu w Niemczech. Spółka jest podmiotem zarządzającym alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi w znaczeniu Artykułu 1 litera b) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2011/61/UE z dnia 8 czerwca 2011 roku w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi ("Dyrektywa ZAFI"). Spółka zarządza wieloma funduszami inwestycyjnymi o charakterze umownym, inwestującymi w aktywa nieruchomościowe położone w Polsce. Jednym z takich funduszy inwestycyjnych jest Fundusz. Stosownie do przepisów K., Fundusz sam w sobie nie jest odrębnym podmiotem prawnym, nie posiada on osobowości prawnej, jako takiej, oraz nie jest formalnie zdolny do nabywania we własnym imieniu praw i własności aktywów, ani też zawierania umów we własnym imieniu. Tytuł prawny do aktywów przypisanych do Funduszu posiada formalnie Spółka i to Spółka zawiera umowy, które dotyczą Funduszu i aktywów przypisanych do Funduszu. Z tego względu Fundusz jest funduszem o charakterze umownym. Spółka działa w imieniu własnym, ale na rachunek Funduszu. Niemniej jednak, dla celów niemieckiego podatku dochodowego od osób prawnych Fundusz jest traktowany jako odrębny podmiot prawa, jako osoba prawna. Fundusz (w sensie prawnym i formalnym - Spółka na rachunek Funduszu) lokuje powierzone mu przez inwestorów środki finansowe w udziały polskich spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które prowadzą działalność na rynku nieruchomości. W rezultacie, w związku z charakterem dokonywanych inwestycji, Fundusz może osiągać na terytorium Polski przychody (dochody) z udziału w zyskach osób prawnych, tj. przykładowo w postaci dywidendy, dochodu z umorzenia udziałów, dochodu z likwidacji spółki z o.o. Fundusz może również osiągać dochody kapitałowe z tytułu sprzedaży udziałów polskich spółek z o.o. w przypadku wyjścia Funduszu z inwestycji w określoną spółkę. Dodatkowo, Fundusz może również finansować spółki, w których posiada udziały, poprzez udzielanie im pożyczek pieniężnych. W konsekwencji, Fundusz osiągać może również dochody w postaci odsetek. Chociaż inwestowanie za pośrednictwem polskich spółek z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi obecnie główne źródło dochodu uzyskiwanego przez Fundusz z terytorium Polski, zgodnie z K. Fundusz (prawnie/technicznie: Spółka na rachunek Funduszu) jest, co do zasady, uprawniony do nabywania aktywów, między innymi, w następujący sposób: bezpośrednie nabywanie nieruchomości (jako składnika aktywów, przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części), pośrednie nabywanie nieruchomości poprzez nabywanie udziałów w polskich spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością będących właścicielami nieruchomości lub nabywanie praw i obowiązków w polskich spółkach komandytowych będących właścicielami nieruchomości, pośrednie nabywanie nieruchomości przez wcześniejsze utworzenie polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nabędzie, w imieniu własnym i na swój rachunek, nieruchomość (jako składnik aktywów, przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część) lub udziały w spółce posiadającej nieruchomość, pośrednie nabywanie nieruchomości przez wcześniejsze utworzenie polskiej spółki komandytowej, która nabędzie, w imieniu własnym i na swój rachunek, nieruchomość (jako składnik aktywów, przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część) lub udziały w spółce posiadającej nieruchomość. W świetle powyższego, Fundusz jest uważany za specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty zgodnie z prawem niemieckim, przy czym postanowienia statutowe na podstawie których prowadzi swoją działalność inwestycyjną przewidują kilka ograniczeń i zakazów, które - z punktu widzenia prawa polskiego - są typowe dla funduszy inwestycyjnych zamkniętych. W szczególności, Fundusz jest uprawniony do nabywania udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością inwestujących w nieruchomości. Ponadto, liczba inwestorów Funduszu jest ograniczona i inwestorzy są wyłącznie instytucjonalni (tj. są to inwestorzy profesjonalni i półprofesjonalni). Fundusz ma charakter funduszu inwestycyjnego specjalistycznego, który jest instrumentem dedykowanym wyłącznie dla inwestorów instytucjonalnych. Aktywa Funduszu stanowią formalną własność Spółki, lecz są one utrzymywane i zarządzane na rachunek inwestorów. Liczba inwestorów jest ograniczona do 100 osób. Relacje pomiędzy inwestorami i Spółką są określone warunkami umownymi. Inwestorzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Funduszu. Jednostki Funduszu nie znajdują się w obrocie publicznym i nie są notowane na giełdzie papierów wartościowych. Zgodnie z przepisami K., Spółka prowadzi swoją działalność na podstawie zezwolenia udzielonego Spółce przez Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (dalej: "BaFin'"), będącą niemieckim organem nadzoru finansowego. BaFin jest instytucją podobną do polskiej Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: "KNF"), nadzorującej działalność polskich funduszy inwestycyjnych oraz Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych (dalej: "TFI"). Zezwolenie zostało wydane przez BaFin spółce zarządzającej (Spółce), aby umożliwić jej tworzenie i zarządzanie alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Zgodnie z prawem niemieckim nie są natomiast wydawane zezwolenia dotyczące utworzenia poszczególnych funduszy. W odniesieniu do tworzenia funduszy, Spółka jest zobowiązana do zawiadomienia BaFin o utworzeniu nowego funduszu i przekazania BaFin kopii odpowiedniej dokumentacji dotyczącej funduszu. Zawiadomienie jest również wymagane przy stosowaniu warunków umownych określających stosunek prawny pomiędzy spółką zarządzającą a inwestorami, a także - z pewnymi wyjątkami - przy zmianie takich warunków umownych. Zasady te miały zastosowanie również w przypadku tworzenia Funduszu. Fundusz podlega w Niemczech również bezpośredniemu nadzorowi BaFin, czyli organu właściwego do nadzoru nad rynkiem finansowym. Działalność Spółki obejmuje tworzenie różnego rodzaju alternatywnych funduszy inwestycyjnych w Niemczech i zarządzanie alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Spółka prowadzi działalność na podstawie ustawy K. Zgodnie z wymogami tego aktu prawnego, Spółka działa na podstawie zezwolenia i jest nadzorowana przez niemiecki organ nadzoru finansowego, tj. BaFin. Fundusz prowadzi działalność na podstawie K. W odniesieniu do Funduszu zastosowanie mają głównie przepisy art. 91, 92 do 107, 273 do 277 oraz 284 K.G. Ustawa ta reguluje całościowo status Funduszu, dozwolony zakres inwestycji, dywersyfikację, finansowanie, zarządzanie Funduszem, itd. Fundusz jest funduszem typu umownego. Fundusz nie jest osobą prawną, ani też nie posiada podmiotowości prawnej. Fundusz nie posiada również samodzielnych, wewnętrznych organów reprezentujących i zarządzających Funduszem. W świetle regulacji K., Fundusz jest majątkiem inwestycyjnym (Investmentvermögen) stanowiącym wyodrębniony majątek (Sondervermögen) i w świetle prawa niemieckiego jest on funduszem inwestycyjnym, który jest zarządzany i reprezentowany przez spółkę zarządzającą. Spółka działa w tym zakresie w imieniu własnym, lecz na rachunek Funduszu. Jest to konstrukcja analogiczna do instytucji zastępcy pośredniego, funkcjonującej na gruncie polskich przepisów. Faktycznie Spółkę i Fundusz charakteryzuje wyodrębnienie organizacyjne i finansowe. Spółka i Fundusz funkcjonują w konstrukcji, w której Fundusz stanowi wyodrębnioną masę majątkową, którą na rachunek Funduszu zarządza Spółka. Aktywa Funduszu pozostają formalnie własnością Spółki, lecz są one utrzymywane całkowicie oddzielnie i zarządzane na rachunek funduszu. W konsekwencji, formalnym udziałowcem w polskich spółkach z o.o., w które inwestuje Fundusz jest Spółka. Spółka figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym, jako udziałowiec spółki z o.o., w którą Fundusz zainwestował środki finansowe. Jednakże, występując jako udziałowiec tych spółek, Spółka działa we własnym imieniu, lecz na rachunek Funduszu. W konsekwencji, również przychody osiągane z polskich spółek z o.o. stanowią faktycznie przychody Funduszu, a nie Spółki. Fundusz - przez działającą w imieniu własnym, lecz na rachunek Funduszu Spółkę - prowadzi zatem działalność inwestycyjną w oparciu o środki finansowe inwestorów zbierane przez emisję jednostek uczestnictwa. Fundusz, przez reprezentującą go Spółkę, lokuje kapitał w nabywane udziały w spółkach z o.o. inwestujących na rynku Polskim. Spółka nie ujawnia w swoich sprawozdaniach finansowych aktywów Funduszu, jak również przychodów uzyskanych i kosztów poniesionych w związku z inwestycjami dokonanymi na rzecz Funduszu. Wynika to z faktu, że Spółka, pomimo że z prawnego punktu widzenia pozostaje formalnym udziałowcem polskiej spółki z o.o., nie jest jej "ekonomicznym właścicielem" tzn. nie jest uprawniona do czerpania pożytków generowanych przez te aktywa. Pożytki te przysługują Funduszowi. Niemieckie regulacje prawne w bardzo restrykcyjny sposób określają prawa i obowiązki spółek zarządzających majątkiem funduszy inwestycyjnych: