Wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 czerwca 2018 r., sygn. II SA/Kr 974/17

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Mirosław Bator (spr.) Sędziowie : WSA Jacek Bursa WSA Paweł Darmoń Protokolant : starszy sekretarz sądowy Małgorzata Piwowar po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 czerwca 2018 r. sprawy ze skargi J. L., S. P. L. i V. N. na decyzję Wojewody z dnia [...] czerwca 2017 r. znak: [...] w przedmiocie odmowy zwrotu działek skargę oddala

Uzasadnienie

Prezydent Miasta [...] decyzją z dnia [...] listopada 2016 r. nr [...] działając na podstawie art. 4 pkt 9 b1, art. 136 ust. 3, art. 137 ust. 1 art. 142 ust. 1 oraz art. 216 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r., poz. 1774 ze zm.), art. 104 K.p.a. orzekł o odmowie zwrotu działek ewidencyjnych nr [...] o pow. 2441m , nr [...] o pow. 348 m i nr [...] o pow. 186m obr. [...] jedn. ewid. [...], objętych księgą wieczystą nr [...], na rzecz H. L. W uzasadnieniu organ wskazał, że w toku prowadzonego postępowania ustalono, iż nieruchomości objęte wnioskiem powstały z parceli l. kat. [...] b. gm. kat. [...] objętej LWH [...] c.d. KW [...] b. gm. kat. [...], stanowiącej współwłasność E. O. w 1/2 części i H. O. w 1/2 części. Parcela l. kat. [...] o pow. 3450ra2 wywłaszczona została na rzecz Skarbu Państwa na podstawie orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej m. [...] z dnia [...] stycznia 1954 r., z przeznaczeniem na cele Dyrekcji Okręgowej Poczty i Telekomunikacji w [...]. Przedmiotowe orzeczenie wydane zostało na podstawie art. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1951 roku zmieniającej dekret z dnia 26.04.1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych oraz art. 1, art. 2 ust. 1 lit. f) i art. 4 dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 r. o wywłaszczaniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939-1945. Decyzją z dnia [...] lutego 2008 r., Prezydent Miasta [...] orzekł o odmowie zwrotu działek nr [...], nr [...] i części działki nr [...] obr[...] jedn. ewid. [...] uznając iż cel wywłaszczenia nieruchomości został na przedmiotowej nieruchomości zrealizowany już przed momentem wywłaszczenia. Stanowisko powyższe poparł Wojewoda [...] w decyzji z dnia [...].10.2008 r. Na decyzję organu II instancji została złożona skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Sąd w wyroku z dnia 10 lutego 2009 r. o sygn. II SA/Kr 1215/08 przyjął, że "zasadnie organy rozpoznające wniosek skarżącej kasacyjnie uznały, iż nieruchomości objętej wnioskiem przysługuje status nieruchomości wywłaszczonej. Jednocześnie Sąd uznał, że do niniejszej nieruchomości nie mają zastosowania przepisy rozdziału 6 działu III ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W jego ocenie bowiem wywłaszczenie nieruchomości w oparciu o dekret z dnia 7 kwietnia 1948 r. o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939 - 1945 r. odnosiło się tylko do takich nieruchomości, na których cel użyteczności publicznej został już zrealizowany - miało charakter następczy". Wskutek rozpatrzenia skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 3 marca 2010 r sygn. I OSK 681/09 uchylił zaskarżony wyrok i skierował sprawę do ponownego rozpoznania przez WSA w Krakowie. Jak stwierdził NSA: "z przepisów art. 1 ust. 1 i art. 2 pkt 1 i 2 omawianego dekretu nie wynika, aby wywłaszczeniu podlegały wyłącznie nieruchomości, na których cel użyteczności publicznej został już uprzednio zrealizowany. W świetle wskazanych przepisów należy bowiem rozróżnić zajęcie nieruchomości na określone cele od wykorzystywania na te cele i zrealizowania określonego celu. Samo zajęcie nieruchomości na określony cel nie oznaczało, że już w chwili wywłaszczenia była ona faktycznie wykorzystywana na ten cel, a w konsekwencji, że cel ten został zrealizowany. Zajęcie na określony cel stanowi przejaw zamiaru określonego korzystania z nieruchomości, natomiast wykorzystywanie zgodne z zamierzonym celem jest faktyczną realizacją uprzednio podjętego zamiaru. Na skutek ponownego rozpoznania sprawy WSA w Krakowie, wyrokiem z dnia 7.10.2010 r. o sygn. II SA/Kr 459/10 uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji. W ramach zaleceń dla organów administracji w ponownym postępowaniu sąd stwierdził, że przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, organy administracji winny mieć zatem na uwadze, że w niniejszym przypadku nie można odrzucić zastosowania przepisu art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W związku z tym należy zbadać i wyjaśnić wszystkie te okoliczności, które przez przepis ten, tj. art. 136 ust. 3 oraz art. 137 powoływanej ustawy o gospodarce nieruchomościami określone zostały jako przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. W pierwszym rzędzie chodzi tutaj o ustalenie celu wywłaszczenia spornej nieruchomości oraz jej ewentualnej zbędności na cel wywłaszczenia. Decyzją z dnia [...].10.2012 r. Prezydent Miasta [...] orzekł ponownie o odmowie zwrotu, stwierdzając iż przedmiotowa nieruchomość została wykorzystana zgodnie z celem wywłaszczenia. Decyzją z dnia [...].10.2013 r., Wojewoda [...] orzekł o uchyleniu w całości zaskarżonej decyzji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. W uzasadnieniu decyzji organ II instancji wskazał, iż organ I instancji w pierwszej kolejności winien w sposób niebudzący wątpliwości ustalić za pomocą przewidzianych przez Kodeks postępowania administracyjnego przekonywujących środków dowodowych cel wywłaszczenia, a następie ustalić czy został on zrealizowany stosownie do terminów określonych w art. 137 u.g.n. i w zależności od tego wydać stosowne rozstrzygnięcie. Ponadto polecił zbadać, czy w stosunku do przedmiotowej nieruchomości nie doszło do częściowej modyfikacji celu wywłaszczenia. Ponownie rozpoznają sprawę Prezydent Miasta [...] wskazał, że stosownie do postanowień przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami przesłankami zwrotu nieruchomości są po pierwsze wystąpienie przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców z wnioskiem o zwrot; po drugie objęcie instytucją zwrotu tylko nieruchomości wywłaszczonej (lub jej części) tj. nieruchomości w stosunku, do której Skarb Państwa lub określona jednostka samorządu terytorialnego nabyła prawo rzeczowe w drodze instytucji wywłaszczenia za odszkodowaniem, jak również nabytej w oparciu o przepisy ustaw enumeratywnie wymienionych w art. 216 ustawy o gospodarce nieruchomościami; po trzecie zbędność nieruchomości wywłaszczonej na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, w rozumieniu przepisu art. 137 ustawy, który formułuje legalną definicję stanu zbędności nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Aby nieruchomość mogła zostać zwrócona, wszystkie wyżej przedstawione przesłanki muszą zaistnieć łącznie, przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych. Organ ustalił, że pierwsza przesłanka zwrotu została spełniona. Ponadto stwierdzić należy, iż przejęcie prawa własności parceli l. kat. [...] b. gm. kat. [...] na rzecz Skarbu Państwa nastąpiło na podstawie decyzji o charakterze wywłaszczeniowym. Wyjaśnić należy jednakże, iż na decyzji o wywłaszczeniu brak jest klauzuli wskazującej w jakiej dacie stała się ona ostateczna. Pracownik b. Urzędu Wojewódzkiego w [...] w dacie 3.01.1992 r. potwierdził jedynie ten fakt klauzulą "decyzja stała się ostateczna" bez wskazania w jakim momencie nastąpił ów skutek. Przyjąć należy, iż nastąpiło to nie później niż w lutym 1954 r., ponieważ decyzja nie była doręczana a jedynie wywieszana na tablicy ogłoszeń. Dla ustalenia czy i trzecia przesłanka zwrotu została spełniona, należało w prowadzonym postępowaniu o zwrot dokonać oceny zbędności nieruchomości dla celu wywłaszczenia, określonego w decyzji w oparciu o przepis art. 137 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W pierwszej kolejności organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest ustalić cel wywłaszczenia, a następnie stwierdzić czy zaistniała przesłanka zbędności, uzasadniająca zwrot. Jak wynika z treści orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej m. [...] z dnia [...].01.1954 r., wywłaszczenia dokonano "na cele Dyrekcji Okręgowej Poczty i Telekomunikacji w [...]". Sformułowanie powyższe określa cel wywłaszczenia, ale czyni to w sposób dalece nieprecyzyjny i wymaga uszczegółowienia na podstawie innych posiadanych materiałów. Pomocny w tym zakresie jest protokół z rozprawy wywłaszczeniowej spisany na gruncie w dniu [...].03.1953 r., jak zaznaczono - w Okręgowej Składnicy Zaopatrzenia Poczty i Telekomunikacji w [...]. Podczas tejże rozprawy przedstawiciel Dyrekcji Okręgowej Poczty i Telekomunikacji w [...] F. K. oświadczył, iż "została ona zajęta w czasie okupacji na cele pocztowo-telekomunikacyjne, jak również po okupacji na te cele była nadal użytkowana oraz jest zaplanowane użytkowanie jej w znacznej części na cele pocztowo-telekomunikacyjne". Z kolei obecny na rozprawie pracownik Okręgowej Składnicy Zaopatrzenia Poczty i Telekomunikacji w [...] E. S. wyjaśnił, iż na terenie przedmiotowej nieruchomości znajdowały się dwa baraki - warsztaty naprawcze, posadowione przez administrację niemiecką, a następnie "Poczta Polska użytkowała ten teren oraz baraki natychmiast po wyzwoleniu". Pierwszy z baraków przeniesiono przed Dworzec [...] w 1946 r., a drugi na sąsiedni teren stanowiący dawną własność Poczty w 1952 r. Dodać należy, iż w wymienionym protokole przedstawiciel przedsiębiorstwa państwowego Polska Poczta Telegraf i Telefon P. F. K. oświadczył, iż "w wypadku wywłaszczenia (...) uwzględnione zostaną potrzeby przedsiębiorstwa Państw. Komunikacja Samochodowa w drodze przekazania odpowiedniej części przedmiotowej nieruchomości, stosownie do planu zagospodarowania przestrzennego miasta [...]". Z korespondencji miedzy Wojewódzkim Zarządem Łączności w [...], a Państwową Komunikacją Samochodową Okręg [...], wynika iż część parceli l. kat. [...] miała zostać przekazana (i jak wynika z oględzin terenu oraz innych materiałów sprawy - tak się istotnie stało) na potrzeby PKS. Ze znajdującego się w dokumentach "Oszacowania" datowanego na dzień[...].04.1949 r. wynika, iż w/w przedsiębiorstwo planowało nabyć parcele l. kat. [...], 1. kat. [...] i 1. kat. [...], znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie parceli l. kat. [...], jednakże z planu nieruchomości przeznaczonych dla PKS wynika, iż w istocie cały teren parceli l. kat. [...] również był objęty planowaną inwestycją. Z powyższego wypływa wniosek, iż cel wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości miał, odmiennie niż to wynika z obecnych uregulowań i praktyki, niejako podwójny lub złożony charakter, a zapis określający cel zawarty w decyzji o wywłaszczeniu nie jest w tym zakresie wyczerpujący. Cel przejęcia parceli l. kat. [...] należałoby zatem sformułować w sposób opisowy następująco: "wywłaszczenie na wspólne potrzeby przedsiębiorstwa państwowego Polska Poczta Telegraf i Telefon oraz Państwowej Komunikacji Samochodowej - Oddział w [...]. Przywołane materiały pozwalają stwierdzić nie tylko, iż wywłaszczona nieruchomość miała być przeznaczona do użycia na potrzeby Dyrekcji Okręgowej Poczty i Telekomunikacji, a ściśle - składnicy pocztowej, a także Państwowej Komunikacji Samochodowej - Oddział w [...], lecz informują ponadto na temat faktycznego sposobu wykorzystania nieruchomości w dacie wywłaszczenia - jak stwierdzono teren był niezabudowany. Z treści pisma Wojewódzkiego Zarządu Łączności w [...] z dnia 10.07.1954 r., wynika po pierwsze, iż nieruchomość "została zajęta w czasie okupacji na cele pocztowo-telekomunikacyjne, a następnie po wojnie była dalej użytkowana na te cele, zaś na skutek zmiany w międzyczasie przeznaczenia przedmiotowych terenów, nieruchomość ta została zajęta i jest użytkowana przez Ekspozyturę Państwowej Komunikacji Samochodowej w [...]. Podczas rozprawy w terenie, połączonej z oględzinami nieruchomości, przeprowadzonej w dniu [...].07.2011 r. stwierdzono, iż przedmiotowy teren stanowi obecnie fragment chodnika przy ul. [...] z pasem zieleni (działka nr [...]), wjazd z płyt betonowych wraz z terenem zielonym między budynkiem PKS w [...] a ul. [...] (działka nr [...]) oraz fragment parkingu przylegającego od strony południowej do w/w terenu zielonego (działka nr [...]). Z pozyskanego na potrzeby sprawy zdjęcia lotniczego z dnia 14.09.1970 r. wynika, iż sposób zagospodarowania przedmiotowego terenu był wówczas w zasadzie identyczny z ustalonym podczas rozprawy w dniu [...].07.2011 r. tj. zieleniec i wjazd na teren PKS w [...] na działce nr [...], pas zieleni na działce nr [...] oraz parking (widoczne parkujące w momencie wykonania fotografii auta) na działce nr [...]. Dodać należy, iż jak ustalono w toku postępowania Telekomunikacja Polska S.A., Poczta Polska, Archiwum Państwowe oraz Instytut Pamięci Narodowej nie posiadają materiałów dotyczących przedmiotowej nieruchomości. Reasumując organ stwierdził, że nieruchomość zajmowana była w czasie wojny przez administrację niemiecką na cele pocztowo-telekomunikacyjne tj. posadowiono na niej dwa baraki warsztatowe należące do składnicy pocztowej. Baraki pełniły tę funkcję do roku 1946 i 1952, gdy kolejno przeniesiono je w inne miejsca, w momencie wydania decyzji o wywłaszczeniu parcela l. kat. [...] była niezabudowana. Wywłaszczenia dokonano w styczniu 1954 r., a nieruchomość miała być wykorzystywana tak jak uprzednio tj. na cele pocztowo-telekomunikacyjne (składnica pocztowa) - najpóźniej w dniu [...].07.1954 r. (6 miesięcy od daty wydania decyzji o wywłaszczeniu) działka zajmowana była przez Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej, obecnie: PKS w [...] S.A., które włada zasadniczą częścią przedmiotowej nieruchomości do dnia dzisiejszego. Konfrontując cel wywłaszczenia ze stanem nieruchomości objętej wnioskiem do dnia 22.09.2004 r., stwierdzić należy, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, iż cel ten został zrealizowany, bowiem po dacie 9.05.1945 r. obszar objęty wywłaszczeniem był wykorzystywany na cele pocztowo-telekomunikacyjne, a następnie zagospodarowany na potrzeby PKS w [...] tj. w znacznej części stanowił zieleniec przed biurowcem tego podmiotu, wjazd na teren, zaś w południowej części parking. W związku z powyższym stwierdzić należy, iż wobec niespełnienia przesłanek zbędności nieruchomości zwrot działek nr [...] o pow. 2441m2, nr [...] o pow. 348m2 i nr [...] o pow. 186m2 obr. [...] jedn. ewid. [...] H. L. nie przysługuje.