Postanowienie WSA w Warszawie z dnia 16 sierpnia 2013 r., sygn. VI SA/Wa 109/11

Prawo pomocy

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jolanta Królikowska - Przewłoka po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku M. Z. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego w sprawie ze skargi M. Z. i Z. Z. na decyzję Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wprowadzenia do obrotu partii produktu postanowił: odmówić skarżącemu M. Z. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Sygn. akt VI SA/Wa 109/11 U Z A S A D N I E N I E Pismem z 10 grudnia 2010 r. skarżący - Mirosław Zubala i Zbigniew Zubala wnieśli do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z dnia 6 grudnia 2010 r. nr GI-BOLpr-610-218/10 w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wprowadzenia do obrotu partii produktu. W odpowiedzi na wezwanie Sądu do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 200 zł skarżący wnieśli o przyznanie im prawa pomocy poprzez zwolnienie ich od kosztów sądowych w całości. Postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011 r. odmówiono skarżącym przyznania pomocy we wnioskowanym zakresie. Zażalenie skarżących na powyższe orzeczenie zostało oddalone postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 września 2011 r., sygn. akt II GZ 412/11. W związku z kolejnym wnioskiem skarżących o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, postanowieniem Sądu z dnia 6 marca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie ponownie odmówił skarżącym przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 1 czerwca 2012 r., sygn. akt II GZ 181/12, oddalił zażalenie na ww. postanowienie Sądu pierwszej instancji. Odmawiając skarżącym przyznania prawa pomocy w ww. orzeczeniach, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że skarżący nie wykazali rzeczywistej sytuacji majątkowej i braku zdolności do poniesienia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego, w szczególności nie przedłożyli żądanych przez Sąd dokumentów w zakresie dotyczącym kwestii wszystkich posiadanych rachunków bankowych i dokonywanych na nich operacji. Ponadto skarżący Zbigniew Zubala prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe EKODARPOL, które w szerokim zakresie zajmuje się produkcją i sprzedażą nawozów naturalnych. Pismem z dnia 9 sierpnia 2012 r. skarżący Mirosław Zubala złożył do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę na przewlekłość postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie. Do powyższej skargi załączył sporządzony na urzędowym formularzu PPF trzeci z kolei wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. Naczelny Sąd Administracyjny przekazał powyższą skargę na przewlekłość postępowania do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w celu rozpatrzenia zawartego w niej wniosku o przyznanie prawa pomocy. Postanowieniem z dnia 30 listopada 2012 r. sygn. akt VI SA/Wa 109/11 referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zwolnił Mirosława Zubalę od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na przewlekłość postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia podniesiono, iż z wyjaśnień skarżącego Mirosława Zubali wynika, że prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe i utrzymuje się właściwie z pomocy rodziny. Nie posiada przy tym żadnego majątku, jak również środków finansowych. Jednocześnie skarżący nie prowadzi już działalności w zakresie produkcji w ramach działów specjalnych produkcji rolnej jako wspólnik spółki cywilnej pod nazwą Ekologiczne Przedsiębiorstwo Hodowlane "Ekodarpol" s. c. W tej sytuacji uznano, że skarżący Mirosław Zubala istotnie nie ma możliwości poczynienia oszczędności, aby ponieść koszty sądowe wywołane wniesieniem skargi na przewlekłość postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie w sprawie o sygn. akt VI SA/Wa 109/11, w tym uiścić wpis w kwocie 100 złotych. Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2013 r., sygn. akt II GPP 11/12, Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę Mirosława Zubali na przewlekłość postępowania. Postanowieniem z dnia 8 lutego 2013 r. sygn. akt VI SA/Wa 109/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę Mirosława Zubali i Zbigniewa Zubali na decyzję Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z dnia 6 grudnia 2010 r. nr GI-BOLpr-610-218/10 w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wprowadzenia do obrotu partii produktu, z uwagi na nieuiszczenie wpisu od skargi, pomimo wezwania Sądu. Pismem z dnia 21 lutego 2013 r. skarżący Mirosław Zubala złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata w celu umożliwienia mu złożenia skargi kasacyjnej od postanowienia odrzucającego skargę. Wobec powyższego pismem z dnia 19 marca 2013 r. skarżącemu został przesłany urzędowy formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (PPF) w celu wypełnienia i przesłania do Sądu - w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia przedmiotowego wniosku bez rozpoznania. Skarżący wykonując w terminie powyższe wezwanie złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu, w którym zażądał zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego. W uzasadnieniu wniosku podał, że nie posiada środków na złożenie skargi kasacyjnej. Ponadto z treści wniosku wynika, że skarżący samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie osiąga żadnych dochodów, a jedynym prawem majątkowym, jakim dysponuje, jest współwłasność nieruchomości gruntowej (na którą składają się nieużytki) o powierzchni ok. 5 ha. Skarżący nie posiada oszczędności i injnych wartościowych przedmiotów (o wartości powyżej 3.000 euro). Pismem z dnia 16 kwietnia 2013 r. (w wykonaniu zarządzenia referendarza sądowego) skarżący został wezwany do uzupełnienia ww. wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez: 1) przedłożenie dokumentu wskazującego wysokość dochodu (straty) osiągniętego przez skarżącego w roku 2012 (w zależności od formy opodatkowania), 2) złożenie oświadczenia, czy skarżący jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna - jeżeli tak, to do przedłożenia aktualnego zaświadczenie z właściwego powiatowego urzędu pracy o zarejestrowaniu skarżącego w ewidencji osób bezrobotnych, a jeżeli informacja o braku dochodów wynika z faktu, że skarżący prowadzi działalność gospodarczą, która obecnie nie przynosi dochodów - do przedstawienia informacji o formie opodatkowania wraz z dokumentami potwierdzającymi powyższą okoliczność (w przypadku prowadzenia przez skarżącego działalności w ramach działów specjalnych produkcji rolnej - do przedstawienia kopii ostatniej decyzji właściwego naczelnika urzędu skarbowego ustalającej wysokość zaliczek, ewentualnie - w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych - do przedstawienia kopii zapisów z księgi przychodów i rozchodów na koniec marca 2013 r.), 3) przedstawienie dokumentu potwierdzającego wielkość posiadanej we współwłasności nieruchomości i miejsce jej położenia (np.: zaświadczenie z właściwego urzędu gminy lub decyzja ustalająca wysokość podatku od nieruchomości), 4) złożenie oświadczenia, czy skarżący obecnie korzysta z jakichkolwiek form pomocy społecznej bądź pomocy materialnej innych osób - jeżeli tak, to należy przedłożyć kserokopie decyzji o przyznaniu zasiłków lub podać przez kogo i w jakim zakresie skarżący jest utrzymywany, 5) złożenie oświadczenia, czy skarżący posiada rachunki bankowe - jeżeli tak, do przedstawienia wyciągów i wykazów z posiadanych przez skarżącego rachunków bankowych z okresu ostatnich trzech miesięcy, 6) złożenia oświadczenia, czy skarżący otrzymał dopłaty bezpośrednie do gruntów z funduszy Unii Europejskiej, a jeśli tak, to kiedy i w jakiej wysokości; - w terminie 14 dni od otrzymania niniejszego wezwania. W odpowiedzi na wezwanie skarżący w piśmie z dnia 20 kwietnia 2013 r. podał, że wysokość jego dochodu w 2012 r. określa (załączona do pisma) decyzja Urzędu Skarbowego. Oświadczył też, że nie jest zarejestrowany w ewidencji osób bezrobotnych, nie korzysta z zasiłków i nie jest przez nikogo utrzymywany. Jako źródło utrzymania wskazał "żyję z doraźnych prac jak kołysanie do snu, budzenie o poranku lub śpiewanie pieśni (...)". Jednocześnie podkreślił, że nie prowadzi działalności, "o którą Sąd pyta". Ekologiczne Przedsiębiorstwo Hodowlane EKODARPOL s.c. uległo likwidacji z dniem 30 kwietnia 2012 r. i z tego tytułu spodziewa się stosownego odszkodowania. Skarżący stwierdził również, iż zlikwidował rachunek bankowy i na żądanie Sądu przestawi dokumenty potwierdzające tę okoliczność. Decyzją z dnia 13 lutego 2012 r. (karta 290 akt) Naczelnik Urzędu Skarbowego w Myśliborzu ustalił skarżącemu Mirosławowi Zubali na 2012 r. dochód z upraw, chowu i hodowli w wysokości 25.354 zł. Oprócz ww. decyzji do pisma skarżącego zostało załączone zaświadczenie Burmistrza Dębna z dnia 24 czerwca 2010 r. (karta 291 akt), z którego wynika, że skarżący jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego położonego na terenie gminy Dębno o powierzchni 6,3752 ha. W tym kontekście skarżący podniósł (w piśmie z dnia 20 kwietnia 2013 r.), iż drugi współwłaściciel gospodarstwa rolnego nie wyraża zgody na zbycie lub obciążenie jego części, a także odmawia jej nabycia. Wskazał, że w 2010 r. nieodpłatnie przeniósł własność gruntu o powierzchni jednego hektara na drugiego współwłaściciela. Postanowieniem referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2013 r. odmówiono skarżącemu przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Pismem z dnia 20 lutego 2013 r. Mirosław Zubala wniósł sprzeciw od ww. postanowienia. W uzasadnieniu sprzeciwu podniósł, że wniosek był wyczerpujący, a Sąd nie wskazał podstawy prawnej, którą się kierował dokonując odmowy, Wskazał, że Sąd domagając się wyjaśnień dotyczących skarżącego wykroczył poza obowiązujące go normy. Skarżący nie dołączył do sprzeciwu żadnych dokumentów, które obrazowałyby jego sytuację materialną. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje: Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) - dalej p.p.s.a., w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym. Stosownie do regulacji art. 245 ustawy p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Jak wynika z wniosku, strona ubiega się o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, które obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego. W świetle art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje wówczas, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Powołany przepis nie pozostawia wątpliwości, co do tego, że inicjatywa dowodowa zmierzająca do wykazania, że zachodzą przesłanki pozytywne do uwzględnienia wniosku, spoczywa na wnioskodawcy. Dodatkowo podkreślić należy, że celem instytucji prawa pomocy jest wsparcie tych osób, których sytuacja majątkowa jest taka, że nie są one w stanie same ponieść kosztów toczącego się postępowania, a to pozbawiłoby ich możliwości skorzystania z konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do sądu. W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, że to strona ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy na podstawie art. 246 p.p.s.a. obowiązana jest wykazać swoją trudną sytuację materialną (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 sierpnia 2008 r. sygn. akt II FZ 345/08). Dokonując zaś oceny zasadności wniosku Sąd musi rozważyć z jednej strony interes państwa w pobieraniu opłat za rozstrzyganie sprawy, a z drugiej interes strony w dochodzeniu swych praw przed sądem i zachować odpowiednią proporcję między nimi. Stosownie do przepisów ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zasadą jest ponoszenie przez strony kosztów postępowania sądowego (art. 199), natomiast odstępstwem od niej jest przyznanie prawa pomocy. Podkreślić należy, że instytucja prawa pomocy ma charakter wyjątkowy, co oznacza, iż może być stosowana tylko w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, do których zalicza się bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby, które pozbawione są środków do życia bądź których środki są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko potrzeby egzystencjalnie niezbędne (postanowienie NSA z dnia 19 października 2005 r., I GZ 107/05, niepubl.). Jak wskazał NSA w postanowieniu z 10 maja 2005 r. II OZ 318/05 (niepubl.), prawo pomocy przyznawane jest osobom, które pomimo starań i przy największym możliwym wysiłku nie mogą ponieść kosztów postępowania, ponieważ ich dochód jest wybitnie niski lub też nie osiągają żadnego dochodu. Odnosząc powyższe rozważania do przedstawionej przez skarżącego we wniosku o udzielenie prawa pomocy jego sytuacji materialnej stwierdzić należy, że nie udowodnił on, iż znajduje się w sytuacji uniemożliwiającej poniesienie kosztów postępowania. Podkreślić należy, że to sprawą skarżącego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy, a Sąd nie jest zobowiązany do prowadzenia dochodzeń w sytuacji, gdy dokładne dane umożliwiające pełną ocenę stanu majątkowego oraz możliwości płatniczych strony skarżącej nie są znane. Fakt niedopełnienia obowiązku złożenia dodatkowego oświadczenia oraz dokumentów uzasadnia oddalenie wniosku o przyznanie prawa pomocy (vide postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt l OZ 895/09). W tym kontekście wskazać należy, iż skarżący nie przedstawił w sposób całkowity i rzetelny swojej sytuacji majątkowej. Jego wyjaśnienia są w tym zakresie sprzeczne i nie znajdują potwierdzenia w przedłożonych do akt sprawy dokumentach. W szczególności skarżący nie wykazał źródeł swojego utrzymania, trudno bowiem uznać jego wypowiedzi w tej kwestii za wiarygodne. Skarżący nie udokumentował faktu zbycia swojej części gospodarstwa rolnego (nie wiadomo nawet w jakiej ułamkowej części jest współwłaścicielem przedmiotowego gospodarstwa), czy zaprzestania prowadzenia działalności w ramach działów specjalnych produkcji rolnej. Sam fakt likwidacji Ekologicznego Przedsiębiorstwa Hodowlanego EKODARPOL spółki cywilnej z siedzibą w Dębnie nie jest bowiem równoznaczny z zakończeniem prowadzenia działalności przez byłych wspólników tej spółki. Mając na uwadze twierdzenia skarżącego, który podnosi, że nie posiada środków na prowadzenie postępowania, a z drugiej strony oświadcza (w piśmie z dnia 20 kwietnia 2013 r.), iż utrzymuje się sam i nie korzysta z niczyjej pomocy, nie jest możliwe uznanie, że skarżący wypełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy. Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 w związku z art. 260 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji. Zarządzenie: Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć skarżącemu pouczając o prawie do wniesienia zażalenia. Sygn. akt VI SA/Wa 109/11 Warszawa, dnia sierpnia 2013 r. Z A R Z Ą D Z E N I E 1. Sprawę skierować na posiedzenie niejawne. 2. Przedmiot posiedzenia niejawnego: rozpoznanie wniosku o przyznanie prawa pomocy (po sprzeciwie). Sędzia WSA Jolanta Królikowska - Przewłoka A.M.