Wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. III SA/Kr 1428/12

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Grażyna Danielec Sędziowie NSA Krystyna Kutzner WSA Bożenna Blitek (spr.) Protokolant Ewelina Kalita po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 czerwca 2013 r. sprawy ze skargi [...] Szpitala [....] w K. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy z dnia 28 sierpnia 2012 r. nr [...] w przedmiocie nakazu umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...] 2012r., nr rej. [...] oraz decyzję Okręgowego Inspektora Pracy z dnia [...] 2011r., nr [...] i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji z dnia [....] 2011 r., nr [....], II. orzeka, że uchylone decyzje nie mogą być wykonane, III. zasądza od Okręgowego Inspektora Pracy na rzecz strony skarżącej kwotę 257 ( dwieście pięćdziesiąt siedem ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

I.

Inspektor Pracy Państwowej Inspekcji Pracy decyzją z dnia [...] 2011 r. Nr [...] nakazał Szpitalowi [...] w K umieszczenie B. K. w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm. - dalej "u.e.p"). Jako podstawę prawną nakazu organ wskazał art. 11a i art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007r. Nr 89, poz. 589 z późn. zm. - dalej "ustawa o PIP") w związku z art. 41 ust. 4 pkt 2 oraz art. 3 ust. 3 i pkt 24 załącznika nr 2 do u.e.p. Na uzasadnienie organ I instancji podał, że z przepisu art. 3 ust. 3 u.e.p. wynika, że spełnienie łącznie dwóch warunków, takich jak wykonywanie pracy związanej z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust. 3 u.e.p. oraz wykonywanie pracy wymienionej w wykazie prac zawartych w załączniku nr 2 do u.e.p. powoduje, że prace wykonywane na stanowisku pielęgniarki należy zakwalifikować do prac o szczególnym charakterze. Nadto, zdaniem tego organu, z pkt 24 załącznika nr 2 do u.e.p., do prac o szczególnym charakterze zaliczone zostały: "Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru." Organ I instancji podał, że pod pojęciem "personelu medycznego" należy rozumieć osoby, które na podstawie odrębnych przepisów upoważnione są do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoby legitymujące się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Natomiast termin "ostry dyżur" został zdefiniowany w Komunikacie Ministerstwo Zdrowia z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie rozumienia tego pojęcia w pkt 24 załącznika nr 2 do u.e.p. jako: "prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru to nie tylko prace wykonywane (w ramach obowiązków pracowniczych), polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w trybie nagłym, ze wskazań życiowych, ale również inne prace tego personelu (w ramach obowiązków pracowniczych), które są wykonywane w ramach czasu pracy, kiedy istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, skutkującego koniecznością podjęcia działań w trybie nagłym." Organ I instancji ustalił, że w Szpitalu [...] w K termin "w warunkach ostrego dyżuru", interpretowany jest zgodnie z powyższym Komunikatem, a do komórek organizacyjnych - oddziałów, które pracują w warunkach ostrego dyżuru w Szpitalu [...] zalicza się m.in. Oddział Kliniczny Kliniki Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej, w którym mieści się I Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, gdzie B. K. jest zatrudniony. Zdaniem organu I instancji, ustalony stan faktyczny daje podstawy prawne do nakazania umieszczenia B. K. w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze z uwagi, na to że m.in. jego praca w l Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii znajdującym się w Oddziale Klinicznym Kliniki Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej wykonywana jest w systemie pełnego całodobowego zabezpieczenia pacjentów w warunkach ostrego dyżuru oraz należy do podstawowych obowiązków świadczonych w ramach ustalonego w umowie o pracę wymiaru czasu pracy.

Po rozpatrzeniu odwołania Szpitala [...] w K, Okręgowy Inspektor Pracy decyzją z dnia [...] 2011 r. Nr [...] uchylił powyższą decyzję organu I instancji i przekazał sprawę temu organowi do ponownego rozpatrzenia. Organ II instancji uznał, że rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu weryfikacji ustalonego stanu faktycznego. Zdaniem tego organu, konieczne będzie również uzupełnienie materiału dowodowego poprzez uzyskanie opinii biegłego z zakresu specjalistycznej wiedzy medycznej oraz weryfikację informacji o zakresie prac wykonywanych przez pielęgniarza anestezjologicznego na l Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Oddziale Klinicznym Kliniki Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej Szpitala [...] w K.

II.

Decyzją z dnia [...] 2012 r. Nr [...] Inspektor Pracy Państwowej Inspekcji Pracy ponownie nakazał Szpitalowi [...] w K umieszczenie B. K. - od dnia 1 stycznia 2010 r. - w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p. Organ I instancji ustalił, że B. K. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 15 października 2009 r. na czas nieokreślony na stanowisku starszego pielęgniarza, w pełnym wymiarze czasu pracy w l Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii, mieszczącym się w Oddziale Klinicznym Kliniki Chirurgii Ogólnej Onkologicznej i Gastroenterologicznej Szpitala [...] w K. Organ I instancji stwierdził, że zakres czynności z dnia 15 października 2009 r. B. K., pielęgniarza anestezjologicznego, określa obowiązki wykonywane na tym stanowisku, polegające m.in. na zapewnieniu kompleksowych świadczeń pielęgniarskich w oddziale intensywnej terapii. Z kolei, zgodnie z oceną ryzyka zawodowego dla zajmowanego stanowiska pracy, obowiązującą do dnia przedłożenia protokołu pracodawcy, tj. do 30 marca 2012 r., w procesie pracy występują w szczególności następujące czynniki uciążliwe: stres powodujący problemy rodzinne i objawy "wypalenia" zawodowego, bezsenność, chorobę wrzodową, nerwice, przenoszenie napięcia na kontakty w domu, itp., obciążenie fizyczne i statyczne związane z pracą przy pielęgnacji pacjenta z powodu podnoszenia ciężkich pacjentów i długiego czasu pracy w pozycji stojącej. Organ I instancji podniósł, że u.e.p. w punkcie 24 załącznika nr 2 zalicza do prac o szczególnym charakterze prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru. Organ przyjął, że pod pojęciem personelu medycznego, należy rozumieć osoby wykonujące zawód medyczny, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) i do tej kategorii pracowniczej należy B. K. Co do pojęć z zakresu nauk medycznych, takich jak dyscyplina zabiegowa, zespół zabiegowy i ostry dyżur organ I instancji dokonał ustaleń w oparciu o opinię biegłego lekarza B. B. z dnia 9 listopada 2011 r. uzupełnionej - w związku z zarzutami Szpitala - na posiedzeniu w dniu 9 lutego 2012 r. Uzyskane od biegłego informacje organ I instancji uznał za wyczerpujące, logiczne, spójne, zrozumiałe i przekonywujące. Organ podkreślił, że poprawność opinii biegłego potwierdza opinia z dnia 7 lutego 2012 r. Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie medycyny pracy. W świetle tych opinii pojęcie zespołu operacyjnego dyscyplin zabiegowych oznacza zespół minimum dwóch osób, które biorą udział w zabiegu. Dyscypliną zabiegową jest natomiast taka dyscyplina medycyny, w której wykonuje się różnego rodzaju zabiegi, w tym ratujące zdrowie lub życie pacjenta, do których zabieg reanimacji niewątpliwie należy. Z kolei działanie w ramach ostrego dyżuru polega, zdaniem organu I instancji, na konieczności wykonywania pewnych świadczeń zdrowotno-medycznych ze wskazań życiowych. W ocenie organu I instancji, zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala stwierdzić, że w przypadku B. K. spełnione zostały warunki przewidziane w pkt 24 załącznika nr 2 do u.e.p. i dlatego wydanie nakazu umieszczenia jej od dnia 1 stycznia 2010 r. w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest w pełni uzasadnione.

W odwołaniu od powyższego nakazu Szpital [...] w K stwierdził, że w art. 3 ust. 3 u.e.p. ustawodawca wskazał w jaki sposób pracodawca zobowiązany jest kwalifikować występujące u niego stanowiska pracy do prac o szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, prace o szczególnym charakterze to te, które wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanej z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze zawiera załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Szpital [...] podniósł, że do występujących u niego stanowisk pracy mają zastosowanie poz. 23 i poz. 24 tego załącznika nr 2 i z uwagi na treść pozycji 23 do ewidencji prac w szczególnym charakterze wpisano wszystkich lekarzy i pielęgniarki wykonujące świadczenia medyczne w Oddziałach Klinicznych Klinik: Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzieży. Odwołujący się zwrócił uwagę, że sądy administracyjne zajmują stanowisko w swych orzeczeniach, że katalog prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionych w załącznikach nr 1 i nr 2 do u.e.p. jest zamknięty, co oznacza, że cech pracy "w szczególnych warunkach" lub "o szczególnym charakterze" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogły obniżyć się z wiekiem. Szpital [...] zaznaczył, że kwalifikacji stanowisk pracy do wykazu prac wykonywanych przez pracownika o szczególnym charakterze dokonuje zawsze i tylko pracodawca. W Szpitalu [...] kwalifikacja taka odbywała się po uprzednim wykonaniu obowiązków związanych z oceną ryzyka zawodowego występującego na danym stanowisku pracy. Szpital [...] podał, że na podstawie przepisów ustawy i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, sporządził i prowadzi wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace o szczególnym charakterze, do których zaliczono stanowiska pracy: lekarza operatora, lekarza anestezjologa (członka zespołu operacyjnego), pielęgniarki instrumentariuszki na bloku operacyjnym i pielęgniarki anestezjologicznej na bloku operacyjnym. Odwołujący się zastrzegł, że wykaz stanowisk pracy dotyczy wyłącznie tych stanowisk pracy w oddziałach dyscyplin zabiegowych we wskazanych jedenastu Oddziałach Klinicznych, Zakładzie Anestezjologii i Intensywnej Terapii (od 1 kwietnia 2012 r. Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 i Oddział Kliniczny Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 2) oraz Samodzielnej Pracowni Zakładu Hemodynamiki i Angiografii Oddziału Klinicznego II Kliniki Kardiologii. Zaznaczono, że prowadzona jest także ewidencja pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, za których przewidziany jest obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP), zawierająca dane, o których mowa w art. 41 ust. 3 pkt 2 u.e.p. Powołując się na orzeczenia sądów administracyjnych Szpital [...] stwierdził, że pracownik nie jest uprawniony do żądania wydania przez organy inspekcji pracy rozstrzygnięcia, czy stanowisko pracy, które zajmuje pracownik, spełnia wymogi u.e.p. Otrzymawszy skargę pracownika złożoną na podstawie art. 41 ust. 6 u.e.p. organy inspekcji pracy obowiązane są wszcząć postępowanie kontrolne na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 9a ustawy o PIP, które może zakończyć się wydaniem nakazu wpisu do ewidencji na podstawie art. 11a ustawy o PIP, jeżeli dane stanowisko zostało przez samego pracodawcę zaliczone do wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a mimo to pracownik nie został wciągnięty do ewidencji. Zdaniem Szpitala [...], prace personelu medycznego Oddziałów Anestezjologii i Intensywnej Terapii nie zostały ujęte w wykazie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace o szczególnym charakterze, a praca B. K. nie spełnia przesłanek z poz. 24 załącznika nr 2 do u.e.p. Oddziały Anestezjologii i Intensywnej Terapii nie są bowiem oddziałami dyscyplin zabiegowych, a tylko prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru mogą być ujęte w wykazie stanowisk pracy, na których pracownicy wykonują prace o szczególnym charakterze.

Decyzją z dnia 28 sierpnia 2012 r. Nr Kr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - Kodeks postępowania administracyjnego (K.p.a.) i art. 19 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404), Okręgowy Inspektor Pracy utrzymał w mocy zaskarżony nakaz. Organ II instancji nie podzielił poglądu odwołującego się Szpitala, że kompetencje inspektora pracy ograniczają się do zbadania, czy pracownik, który złożył skargę w trybie art. 41 ust. 6 u.e.p. jest zatrudniony na stanowisku znajdującym się w sporządzonym przez pracodawcę wykazie stanowisk, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze. Gdyby bowiem rzeczywiście uprawnienia organów PIP miały się ograniczać do roli badania zgodności jednego wykazu z drugim, to wówczas kompetencja pokontrolna powinna sprowadzać się do wydania zaświadczenia, w rozumieniu art. 217 § 2 pkt 2 K.p.a. Tymczasem, zdaniem organu odwoławczego, ustawodawca przypisał organom PIP wydawanie decyzji administracyjnej, która ma rozstrzygnąć o tym, czy pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze, czy jej nie wykonuje i od tego ustalenia zależy wpisanie do ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, a także opłacanie przez pracodawcę składki na FEP. W przypadku ustalenia wykonywania pracy o szczególnym charakterze, inspektor pracy jest zobowiązany nakazać dokonanie wpisu pracownika do ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, bez względu na to, czy dane stanowisko znajduje się w wykazie stanowisk, na których jest wykonywana praca o szczególnym charakterze. Natomiast rozbieżności pomiędzy ewidencją a wykazem będą, zdaniem organu II instancji, przedmiotem niewładczego oddziaływania pokontrolnego w postaci polecenia lub wystąpienia, o których mowa w art. 11 pkt 8 ustawy o PIP, w sprawie likwidacji stwierdzonych naruszeń prawa. W ocenie organu II instancji, odwołujący się Szpital nieprawidłowo sporządził wykaz stanowisk, na których są wykonywane prace o szczególnym charakterze. Zdaniem organu odwoławczego, nie można powoływać się na pojęcie "dyscyplin zabiegowych" używane w przepisie regulującym dofinansowywanie badań naukowych przez Komitet Badań Naukowych. Nie dość bowiem, że przepis ten już nie obowiązuje, to nawet w czasie obowiązywania nie pozostawał w powiązaniu z warunkami wykonywania pracy i oceną ryzyka zawodowego, które mają kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Organ II instancji wskazał, że pojęcie to zostało logicznie wyjaśnione przez biegłego poprzez stwierdzenie, że dyscypliną zabiegową jest taka dyscyplina medycyny, w której wykonuje się różnego rodzaju zabiegi, w tym ratujące życie ludzkie. Ta ostatnia czynność realizowana jest w zespole operacyjnym działającym w trybie nagłym, w stanie zagrożenia życia pacjenta. Reanimacja niewątpliwie do takiej czynności należy. Organ II instancji stwierdził, że zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawę do utrzymania w mocy rozstrzygnięcia inspektora pracy. Zdaniem organu odwoławczego, posługując się pomocniczo fachowymi wyjaśnieniami na bazie wydanych opinii, organ I instancji dokonał logicznego zestawienia zwrotów użytych w pkt 24 załącznika Nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, dochodząc do słusznego wniosku, że B. K. wykonuje pracę o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednocześnie organ I instancji ustalił, że B. K. zatrudniony jest w pełnym wymiarze czasu pracy, co najmniej od 1 stycznia 2010 r., czyli spełnia warunek wskazany w art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. W konsekwencji organ II instancji uznał, że wobec spełnienia wszystkich warunków przewidzianych ustawą, wpisanie B. K. do ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze jest prawnie uzasadnione.

Z powyższą decyzją Okręgowego Inspektora Pracy nie zgodził się [...] Szpital [...] w K i pismem z dnia 24 września 2012 r. wniósł na nią skargę, domagając się jej uchylenia wraz z poprzedzającym ją nakazem organu I instancji. Zaskarżonej decyzji strona skarżąca zarzuciła naruszenie art. 11a ustawy o PIP w związku z art. 41 ust. 4 u.e.p. oraz art. 3 ust. 3 u.e.p. w związku z załącznikiem nr 2 do tej ustawy. Zdaniem strony skarżącej, doszło również do naruszenia przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. Strona skarżąca podniosła, że spełniła wymogi art. 41 ust. 4 pkt 1 i 2 u.e.p. przez ustalenie wykazu stanowisk pracy wykonywanej w szczególnym charakterze na podstawie załącznika nr 2 poz. 24 wykazu oraz prowadzi ewidencję pracowników wykonujących pracę o takim charakterze. Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w szczególnym charakterze stanowi podstawę do wpisania przez pracodawcę pracowników zajmujących stanowiska wskazane w wykazie do ewidencji pracowników wykonywających takie prace. Strona skarżąca zarzuciła, że w obu decyzjach zostały błędnie zinterpretowane kompetencje inspektora pracy wynikające z art. 11a ustawy o PIP. Kompetencje inspektora pracy do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., odnoszą się do sytuacji, w której dany pracownik zajmuje stanowisko znajdujące się w wykazie stanowisk, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p., jednakże nie został umieszczony w ewidencji. Inspektor pracy nie ma natomiast, zdaniem skarżącego, kompetencji do samodzielnego kwalifikowania, czy dany pracownik wykazuje cechy, o których mowa w załączniku nr 2 poz. 24 do u.e.p. tzn. czy wykonuje prace w szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 3 u.e.p. Kwalifikacja taka należy do pracodawcy, który następnie sporządza wykaz stanowisk pracy, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p. Kontrole nad prawidłowością rozstrzygnięć pracodawcy w tym zakresie sprawują nie organy PIP, ale organy właściwe w sprawach ubezpieczeń społecznych (organy ZUS). Zdaniem strony skarżącej, stanowisko takie, jakie zostało przedstawione wyżej, można obecnie uznać za utrwalone w przytoczonym przez stronę skarżącą orzecznictwie sądowoadministracyjnym. Podkreślono, że zarówno organ I, jak i II instancji błędnie interpretują art. 3 ust. 3 u.e.p., nie uwzględniając okoliczności, że cechy "prac w szczególnym charakterze" nie podlegają każdorazowej, samodzielnej interpretacji przez organy stosujące prawo, jak to znalazło wyraz w uzasadnieniu obu kwestionowanych decyzji. Wykaz prac w szczególnym charakterze jest zamknięty, co wynika z załącznika nr 2 do ustawy, a dopiero ustawa z załącznikiem stanowi normatywną całość. Zaskarżona decyzja i decyzja (nakaz) I instancji tego nie uwzględniają. Zaznaczono, że u.e.p. określiła m.in. warunki nabywania i utraty prawa do emerytur pomostowych i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz rodzaje prac w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, których wykonywanie uprawnia do emerytury pomostowej. W art. 3 ust. 3 u.e.p. ustawodawca wskazał, w jaki sposób należy dokonywać kwalifikacji stanowisk pracy w szczególnym charakterze. Zgodnie z treścią cytowanego wyżej przepisu, prace w szczególnym charakterze wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonania w sposób nie zagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu i życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanej z procesem starzenia się. Wykaz prac w szczególnym charakterze zawiera załącznik nr 2 do u.e.p. Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze musi być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem strony skarżącej, organy PIP dokonały błędnej wykładni pkt 24 załącznika nr 2 do u.e.p., gdyż punkt ten dotyczy "prac personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru". Strona skarżąca wyjaśniła, że zespoły operacyjne dyscyplin zabiegowych, opisane w pkt 24 załącznika nr 2, wykonują swoją pracę wyłącznie na blokach operacyjnych. Zastrzeżono przy tym jednak, że nie każdy zabieg jest wykonywany w warunkach szczególnych, jakie panują w sali operacyjnej bloku operacyjnego i dlatego zabiegi wykonywane w gabinetach zabiegowych nie są kwalifikowane do pracy wykonywanej w szczególnym charakterze. Szpital [...] stwierdził także, że organy PIP nieprawidłowo interpretują pojęcie "dyscyplin zabiegowych", w rozumieniu pkt 24 załącznika nr 2. Szpital wskazał, że pojęcie to nie jest wprawdzie obecnie zdefiniowane w prawie powszechnie obowiązującym, jednak występowało ono w Wykazie dyscyplin naukowych na potrzeby 33 konkursu Komitetu Badań Naukowych. Zdaniem strony skarżącej, przyjęte w tym wykazie rozróżnienie może służyć jako poważna wskazówka służąca wykładni pkt 24 załącznika nr 2. Strona skarżąca podniosła, że prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych są znacznie bardziej obciążające wykonujących je pracowników niż prace na innych, czasem podobnych stanowiskach, ale nie wykonywanych w zespołach operacyjnych. Zabiegi operacyjne wykonywane na bloku operacyjnym są bowiem długotrwałe, bez możliwości opuszczenia bloku operacyjnego podczas trwania operacji. To nie tylko ogromny wysiłek umysłowy, ale i ogromny wysiłek fizyczny. Natomiast prace pielęgniarek w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii, jakkolwiek trudne, odpowiedzialne i ciężkie, nie są pracami wykonywanymi w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych. Zdaniem strony skarżącej, treść rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 37, poz. 215) potwierdza, że w oddziałach tych prowadzona jest przede wszystkim profesjonalna opieka pielęgnacyjna nad pacjentami w stanie ciężkim, opieka przedoperacyjna i pooperacyjna. W ocenie Szpitala [...], wykładnia pojęcia "zespół operacyjny dyscyplin zabiegowych" dokonana przez biegłego jest całkowicie dowolna i nie znajduje poparcia ani w literaturze fachowej, ani w orzeczeniach sądów administracyjnych. Zgodnie z tą wykładnią, za zespół operacyjny należy uznać "zespół minimum dwóch osób, które biorą udział w zabiegu", a dyscypliną zabiegową według biegłego jest "taka dyscyplina medycyny, w której wykonuje się różnego rodzaju zabiegi, w tym ratujące życie". Jako przykład biegły podał zabieg reanimacji. Strona skarżąca uważa jednak, że gdyby uznać, że przyjęta przez organ definicja dyscyplin zabiegowych i zespołów zabiegowych jest prawidłowa, to wykaz stanowisk pracy u skarżącego należałoby znacznie poszerzyć i wpisać do ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnym charakterze wszystkich pracowników działalności podstawowej (leczniczej) podmiotów leczniczych. Gdyby taka była intencja ustawodawcy, to zdaniem strony skarżącej, w cytowanym Załączniku nr 2 poz. 24 nie znalazłoby się ograniczenie w postaci "prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru". Strona skarżąca podkreśliła przy tym, że pojęcie warunków ostrego dyżuru wyjaśnił m.in. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt K 23/09 (Dz. U. Nr 54, poz. 285), akcentując pracę w warunkach nagłości i nieprzewidywalności, utrudniających stosowanie procedur zapewniających bezpieczeństwo własne i innych osób. Uzasadniając z kolei zarzut naruszenia art. 7 oraz art. 77 § 1 K.p.a. strona skarżąca podniosła, że nie został dokładnie wyjaśniony stan faktyczny sprawy oraz nie został w sposób wyczerpujący zebrany i rozpatrzony cały materiał dowodowy. Zdaniem strony skarżącej, organy PIP nie uwzględniły struktury organizacyjnej skarżącego Szpitala [...], a zwłaszcza tego, że dyscypliny zabiegowe nie występują we wszystkich jednostkach organizacyjnych skarżącego. Strona skarżąca przekazała organom PIP wykaz jednostek zabiegowych, w których są zlokalizowane bloki operacyjne i tylko i wyłącznie w tych jednostkach dyscyplin zabiegowych występują stanowiska pracy spełniające wymagania z art. 3 ust.3 u.e.p. Ponadto strona skarżąca wskazała, że na żądanie organów PIP zostało przekazane wyjaśnienie Naczelnej Pielęgniarki Szpitala w sprawie prac pielęgniarek i położnych w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii, w którym zaznaczone, że pielęgniarki i położne nie wykonują pracy na blokach operacyjnych i salach zabiegowych, ani nie wykonują pracy w warunkach ostrego dyżuru, a oddziały te nie działają w systemie zintegrowanego ratownictwa medycznego.

W odpowiedzi na skargę Okręgowy Inspektor Sanitarny wniósł o oddalenie skargi. Za bezpodstawny uznał organ II instancji zarzut naruszenia art. 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Organ wyjaśnił, że przepisy u.e.p. w zakresie, w jakim nakładają na pracodawcę obowiązki dotyczące prowadzenia wykazu stanowisk, na których są wykonywane prace o szczególnym charakterze, są przepisami prawa pracy, w rozumieniu art. 9 § 1 Kodeksu pracy. Organ II instancji stwierdził, że obowiązek prowadzenia wykazu stanowisk, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p., podlega kontroli PIP zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIP. W razie stwierdzenia nieprawidłowości, inspektor pracy ma prawo skierować wystąpienie lub polecenie, o których mowa w art. 11 pkt 8 ustawy o PIP. Zdaniem organu II instancji, decyzja, o której mowa art. 11a ustawy o PIP, nie może być sprowadzana do formuły zaświadczenia stwierdzającego, że pracownik zatrudniony na stanowisku określonym w wykazie stanowisk powinien znaleźć się w ewidencji pracowników wykonujących pracę o szczególnym charakterze. Czym innym jest bowiem zaświadczenie, o którym mowa w art. 217 § 1 pkt 1 K.p.a., a czym innym decyzja, o której mowa w art. 104 K.p.a. W ocenie organu II instancji, nie ma podstaw normatywnych do twierdzenia, że sporządzony przez pracodawcę wykaz stanowisk, na których jest wykonywana praca o szczególnym charakterze, nie podlega kontroli zewnętrznej. Organ wskazał, że byłoby to sprzeczne z zasadą racjonalnego ustawodawcy. Poza tym sądy administracyjne stoją na stanowisku, że inspektor pracy jest uprawniony do merytorycznego ustalenia, czy pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze i w następstwie tego do wydania decyzji, nawet wbrew wykazowi stanowisk sporządzanemu przez pracodawcę. Inspektor pracy przy rozstrzyganiu sprawy na podstawie art. 11a ustawy o PIP jest więc w pełni uprawniony do badania, czy dany pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze i w razie pozytywnego ustalenia, ma prawo zobowiązać pracodawcę do wpisania pracownika do ewidencji pracowników wykonujących pracę o szczególnym charakterze. W przypadku takiej decyzji inspektora pracy, ewentualna jej niezgodność z wykazem stanowisk, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze powinna być przedmiotem niedecyzyjnego oddziaływania pokontrolnego w kierunku zmiany tego wykazu. Za całkowicie bezpodstawny uznał organ II instancji zarzut naruszeniu art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. Jego zdaniem, obie instancje dołożyły wszelkich starań, aby wyjaśnić wątpliwe kwestie z zakresu nauk medycznych. W tym celu organ I instancji powołał biegłego, organ II instancji przeprowadził postępowanie uzupełniające celem ustalenia, czy zmiany organizacyjne w Szpitalu [...] mają wpływ na rozstrzygnięcie odwoławcze. W wyniku postępowania uzupełniającego ustalono, że dokonane zmiany nie mają wpływu na decyzję odwoławczą. Tak więc, w ocenie organu II instancji, organy PIP w pełni zastosowały się do przepisów art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. Organ II instancji podniósł również, że przy zaliczeniu pracy pielęgniarek anestezjologii i intensywnej terapii do prac o szczególnym charakterze chodzi o faktyczne warunki pracy, w jakich przychodzi pracować pielęgniarce. Podniesiono, że na bloku operacyjnym pielęgniarki wykonują ściśle polecenia lekarza anestezjologa i to on decyduje o rodzaju zabiegów i wszelkich czynnościach realizowanych przez pielęgniarkę. Wymogi sanitarne, czy też inne dotyczące pomieszczenia bloku operacyjnego w aspekcie oceny stresogennych warunków pracy pielęgniarki na bloku operacyjnym, nie mają, zdaniem organu II instancji, istotnego znaczenia. Organ II instancji stwierdził, że z punktu widzenia art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, pielęgniarka na oddziale anestezjologii i intensywnej terapii narażona jest na ogromny stres związany z pierwszym kontaktem z pacjentem przywiezionym w stanie nieprzytomnym, np. z wypadku, kiedy to od jej refleksu i umiejętności zależy szybkość sprowadzenia lekarza, a do jego przybycia podjęcie właściwych zabiegów ratujących życie pacjenta. Podobny stres ma miejsce w czasie jej dyżuru, kiedy zauważy parametry monitorowanego pacjenta wskazujące na zagrożenie jego życia. Zdaniem organu odwoławczego, takiej stresogennej sytuacji nie doświadcza pielęgniarka na bloku operacyjnym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Wojewódzki Sąd Administracyjny, zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.), sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej i stosownie do art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (legalności), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Jednocześnie w oparciu o art. 134 § 1 p.p.s.a. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną. W ramach tej kognicji Sąd bada, czy przy wydawaniu zaskarżonego aktu administracyjnego nie naruszono przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania.

Zdaniem Sądu, skarga [...] Szpitala [...] w K jest uzasadniona.

Na wstępie rozważań należy zauważyć, że granice sprawy wyznacza przedmiot zaskarżonego rozstrzygnięcia, którym nakazano umieszczenie uczestnika postępowania - starszego pielęgniarza B. K. w prowadzonej przez skarżący Szpital [...], na podstawie art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacenia składek na FEP. Dokonana na powyższych zasadach kontrola zgodności z prawem zaskarżonej decyzji prowadzi do wyrażonego na wstępie wniosku, aczkolwiek nie wszystkie zarzuty skargi Sąd podziela.

W sprawie poddanej kontroli Sądu istota problemu dotyczy tego, czy organy PIP są uprawnione do nakazania umieszczenia pracownika, decyzją administracyjną wydaną na podstawie art. 11a ustawy o PIP, w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze (art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p. ), w sytuacji, gdy pracodawca nie umieścił w sporządzonym wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p.), stanowiska zajmowanego przez konkretnego pracownika. Wiąże się z tym problemem także kwestia tego, czy inspektor pracy ma kompetencje do samodzielnego kwalifikowania stanowiska konkretnego pracownika do stanowisk, które powinno być objęte wykazem stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, czy też taka kwalifikacja należy wyłącznie do pracodawcy.

Zdaniem Sądu, nie można pominąć tego, że przepisem art. 48 u.e.p. - z mocą od 1 stycznia 2010 r. - zmieniono w ustawie o PIP art. 10 ust. 1 przez dodanie pkt 9a, przez co do zadań PIP przydano także kontrolę ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p.; oraz dodano przepis art. 11a i zaliczono wydane na jego podstawie nakazy do decyzji określonych w art. 33 ustawy o PIP.

W związku z powyższym należy zauważyć, że przepisy art. 41 ust. 4 pkt 1 i 2 oraz pkt 6 u.e.p stanowią:

"Art. 41. (...) 4. Płatnik składek jest obowiązany prowadzić:

1) wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;

2) ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, zawierającą dane, o których mowa w ust. 3 pkt 2.

(..)

6. W przypadku nieumieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy."

Z treści przytoczonego wyżej przepisu wynika, że "wykaz stanowisk pracy na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze", o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p. jest czym innym niż "ewidencja pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze", o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p.

Sąd zwraca uwagę na przytoczoną treść art. 41 ust. 4 pkt 6 u.e.p., z której wynika, że pracownikowi przysługuje skarga do PIP tylko w przypadku nieumieszczenia go w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie w przypadku braku jego stanowiska pracy w wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Z kolei dodane w ustawie o PIP przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9a oraz art. 11a stanowią:

"Art. 10. 1. Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy: (...)

9a) kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656),"

"Art. 11a. Właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, wykreślenia go z ewidencji oraz do sporządzenia korekty dokonanego wpisu w tej ewidencji."

Z treści powyższych przepisów wynika więc, że organy PIP są uprawnione do nakazania umieszczenia pracownika, decyzją administracyjną wydaną na podstawie art. 11a ustawy o PIP, w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze (art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p.). Natomiast z przepisów tych nie wynika kompetencja organów PIP do nakazania pracodawcy umieszczenia stanowiska konkretnego pracownika w wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p.).

Zdaniem Sądu - taki brak kompetencji organów PIP do nakazania pracodawcy umieszczenia stanowiska konkretnego pracownika w wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynika natomiast wprost z (wydanego na podstawie ustawy - Kodeks Pracy) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), które w § 39a ust. 1 stanowi:

"§ 39a. 1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach (...). Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac."

Do powyższego przepisu nawiązuje, zdaniem Sądu, treść art. 3 ust. 1 i ust. 3 u.e.p. stanowiąc:

"Art. 3. 1. Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

(...)

3. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy."

Mając powyższe na względzie, zdaniem Sądu, należy podzielić stanowisko skarżącego Szpitala [...], że odczytanie normatywnej treści przepisu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, musi nastąpić łącznie z treścią załącznika Nr 2 do ustawy. Załącznik ten zawiera wykaz prac o szczególnym charakterze, obejmującym 24 pozycje, z których ostatnia łączy się z przedmiotem sprawy. Zgodnie z pozycją 24 wykazu prac o szczególnym charakterze do prac tych ustawodawca zaliczył "prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru".

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.e.p., przedmiotem regulacji u.e.p. są m.in. rodzaje prac w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze, których wykonywanie uprawnia do emerytury pomostowej (pkt 2), zasady postępowania w sprawach emerytur pomostowych (pkt 3) - określone rozdziałem 4 (art. 24 - 28), a także obowiązki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz płatników składek w zakresie tworzenia i prowadzenia centralnego rejestru i wykazu stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz centralnego rejestru i ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (pkt 6) - określone w rozdziale 7 (art. 41 - 42). Wypełniający treść rozdziału 7 u.e.p. przepis art. 41 w ust. 1 pkt 1 i 2 przewiduje obowiązek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych prowadzenia centralnego rejestru stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz centralnego rejestru pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP. Z zestawienia przepisów art. 41 ust. 2 i ust. 3, z przepisem ust. 4 pkt 1 i 2 wynika, że centralny rejestr stanowisk pracy tworzy suma liczby stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykazanych przez płatników a centralny rejestr pracowników wykonujących takie prace zawiera dane pracowników u poszczególnych płatników składek, za których przewidziany jest obowiązek opłacenia składek na FEP.

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym za powszechnie przyjęte - na gruncie dotychczasowego stanu prawnego - uznać należy stanowisko wyeksponowane w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 kwietnia 2011 r., sygn. akt I OSK 1969/10 (opubl. LEX nr 919866), że organy inspekcji pracy, w następstwie skargi pracownika wniesionej na podstawie art. 41 ust. 6 u.e.p., nie mają podstaw do orzekania co do wykazu stanowisk pracy prowadzonego zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy. Pogląd, że prawidłowość zaliczenia faktycznie istniejących stanowisk do wykazu stanowisk, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p. nie jest objęta kontrolą PIP jest nadal aktualny w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych jak i orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1121/12 - niepubl.).

Przewidziany w art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p. wykaz, którego obowiązek prowadzenia obciąża płatnika - pracodawcę, określa te stanowiska, na których od strony przedmiotowej wykonywane są prace w warunkach szczególnych (jako mieszczące się w wykazie prac objętych załącznikiem nr 1 do art. 3 ust. 1 lub mają charakter szczególny - jako odpowiadające wykazowi prac objętych załącznikiem nr 2 do art. 3 ust. 3. Zarazem wykazy tych prac łączą je z pracą wykonywaną przez pracowników o określonym typie kwalifikacji zawodowych (np. piloci, kierowcy, operatorzy sprzętu, nauczyciele, personel medyczny itd.). Natomiast ewidencja pracowników, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2, powinna identyfikować danymi osobowymi, o których mowa w art. 41 ust. 3 pkt 2 lit. a-d, pracowników płatnika wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Na tle tych regulacji - zdaniem Sądu - punktem odniesienia dla przewidzianej w art. 10 ust. 1 pkt 9a kompetencji PIP do kontroli ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., nie może być wprost wykaz prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określonych załącznikami nr 1 czy nr 2, lecz wykaz stanowisk pracy płatnika - pracodawcy, na których taka praca jest wykonywana. Przyrównywanie pracy na określonym stanowisku wprost do wykazu prac, o których mowa w załącznikach nr 1 do art. 3 ust. 1, czy załącznika nr 2 do art. 3 ust. 3, w toku kontroli wywołanej skargą opartą na przepisie art. 41 ust. 6 u.e.p., w istocie prowadzi do rozszerzenia ustawowego katalogu prac uznanych za wykonywane w szczególnych warunkach lub mających szczególny charakter i wykracza poza kompetencje organów PIP. Sąd w tym miejscu zauważa, że nawet w przywołanych na poparcie swego stanowiska przez Okręgowego Inspektora Pracy wyrokach WSA w Krakowie z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawach III SA/Kr 1413/11 - 1420/11, Sąd przyjął stanowisko, że ustawowy katalog prac "w szczególnych warunkach" i "o szczególnym charakterze" jest zamknięty.

W przedmiotowej sprawie poza sporem było to, że w wykazie stanowisk pracy skarżącego Szpitala [...], utworzonym na podstawie art. 41 ust. 4 pkt 1 u.e.p., na których wykonywane są prace o szczególnym charakterze, w rozumieniu pkt 24 załącznika nr 2 do art. 3 ust. 3 u.e.p., figurują tylko stanowiska: lekarza operatora, lekarza anestezjologa (członka zespołu operacyjnego); pielęgniarki instrumentariuszki na bloku operacyjnym; pielęgniarki anestezjologicznej na bloku operacyjnym i pielęgniarki oddziałowej na bloku operacyjnym. Z powyższego wynika, że brak jest w tym wykazie stanowiska starszego pielęgniarza zajmowanego przez B. K.

Sąd podkreśla, że podstawę uwzględnienia skargi stanowi naruszenie prawa materialnego. Naczelny Sąd Administracyjny bowiem w kilkudziesięciu orzeczeniach wyjaśnił istotę prowadzenia, na podstawie art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, oraz zajął stanowisko co do zakresu przedmiotowego stosowania nakazów, o których mowa w art. 11a ustawy o PIP. W wyrokach m.in. z dnia 11.12.2012 r. sygn. akt I OSK 512/12, z dnia 14.12.2012 r. sygn. akt I OSK 552/12, z dnia 21.12.2012 r. sygn. akt I OSK 567/12 i I OSK 561/12, z dnia 28.12.2012 r. sygn. akt I OSK 582/12 i I OSK 650/12, a także z dnia 04.01.2013 r. sygn. akt I OSK 908/12 (wszystkie Centralna Baza Orzeczeń i Informacji o Sprawach NSA), Naczelny Sąd Administracyjny zajął jednolite i jednoznaczne stanowisko, którego fragmenty brzmią następująco: "Zakres przedmiotowy stosowania nakazów unormowanych w art. 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy wyznacza regulacja ustawy o emeryturach pomostowych. Przyjęta regulacja zakresu właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ustawie o emeryturach pomostowych oraz właściwość sądów powszechnych w sprawach ubezpieczeń społecznych, w tym i emerytur pomostowych ogranicza zakres właściwości organów Państwowej Inspekcji Pracy do spraw, w których kwalifikacja pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie jest sporna. W razie sporu właściwym jest do kwalifikacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych a następnie sąd powszechny. Takie wyznaczenie granic rozdzielenia właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i właściwości Państwowej Inspekcji Pracy wynika z regulacji prawnej przyjętej w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447 ze zm.). Według art. 10 ust. 1 tej ustawy przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych art. 10 ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej".

Na właściwość sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wskazał Sąd Najwyższy w szeregu postanowieniach. W postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012 r. sygn. akt UK 113/11 Sąd ten stwierdził, że: "w sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (art. 10 ust. 1 u.s.d.g.) właściwy jest sąd powszechny - sąd pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 83 ust. 2 u.s.u.s)". "Jest bezsprzecznym, że wykładnia art. 41 ust. 4 pkt 2 w związku z pkt 23 załącznika nr 2 "Wykaz prac o szczególnym charakterze" ustawy o emeryturach pomostowych budzi wątpliwości interpretacyjne i jest przedmiotem sporu pomiędzy płatnikami składek na Fundusz Emerytur Pomostowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych." Co prawda, powyższe stanowisko zostało wyrażone na tle stosowania pkt 23, a nie pkt 2 załącznika nr 2, ale istota problemu jest - zdaniem Sądu - w obu przypadkach taka sama.

W zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji oraz decyzji ją poprzedzających organy nie uwzględniły spornego charakteru sprawy zakwalifikowania prac pielęgniarek do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która wymaga rozstrzygnięcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych a następnie, w razie odwołania, przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych. Organy naruszyły zatem przepisy regulujące zakres właściwości do orzekania przez organy Inspekcji Pracy w sprawie nakazu pracodawcy umieszczenia pracowników w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przyjmując właściwość do rozpoznawania spraw spornych przypisanych do właściwości sądów powszechnych.

Sąd zwraca uwagę, że w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. akt I OPS 4/12 wskazano, że: "Sprawy o emerytury pomostowe oraz sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych są sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z dnia 17 stycznia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 25 i 40 ustawy o emeryturach pomostowych)". O spełnieniu warunków wymaganych do nabycia prawa do emerytury pomostowej, w tym warunku w postaci okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat (art. 4 pkt 2 u.e.p.), rozstrzyga organ rentowy, a w razie wniesienia odwołania - sąd powszechny (art. 25 u.e.p.). W ramach tego postępowania ustala się, czy został spełniony przez pracownika warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Tak więc to organ rentowy, a w razie sporu i wniesienia odwołania - sąd powszechny, rozstrzygają o tym czy przez wymagany okres co najmniej 15 lat pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W tym postępowaniu rozstrzyga się także o tym, czy była to praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, w rozumieniu art. 3 u.e.p. Prawo do emerytury pomostowej zależy więc od tego, czy pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez okres co najmniej 15 lat, a nie od tego czy był umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. O tym, że pracownik spełnia lub nie spełnia warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej nie może zatem rozstrzygać wpis do ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., ani decyzja administracyjna organów PIP wydana na podstawie art. 11a i art. 12 ustawy o PIP. Oznaczałoby to bowiem, że o spełnieniu przez pracownika jednego z warunków nabycia praw do emerytury pomostowej rozstrzygają organy PIP oraz w razie wniesienia skargi - sądy administracyjne. Nie ulega zaś wątpliwości, że decyzje administracyjne wydawane przez organy PIP w tych sprawach nie są objęte właściwością sądów powszechnych. Przemawia to za stanowiskiem, że prowadzenie ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p. oraz wydawanie decyzji administracyjnych przez organy PIP w sprawach związanych z prowadzeniem tej ewidencji mają służyć jedynie udokumentowaniu tego, że pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Umieszczenie lub nieumieszczenie w ewidencji nie przesądza zaś o tym, że pracownik spełnia lub nie spełnia warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej. Umieszczenie w ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., wskazuje jedynie, że pracownik wykonuje prace na stanowisku, na którym jest wykonywana praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, co nie jest równoznaczne z tym, że za takiego pracownika pracodawca ma obowiązek opłacania składek. Wskazują na to wyraźnie przepisy art. 41 ust. 1 pkt 2 oraz art. 41 ust. 4 pkt 2 i ust. 6, w których jest mowa o pracownikach "za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek", a nie pracownikach, za których opłaca się składki. Pracownik, za którego przewidziany jest obowiązek opłacania składek, to pracownik, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze, ale ocena i rozstrzygniecie w razie sporu, czy za takiego pracownika pracodawca jest obowiązany opłacać składki na FEP należy do właściwości organów rentowych i sądów powszechnych. Prowadzenie ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 oraz centralnego rejestru pracowników, o którym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2 u.e.p., ma ułatwić pobór składek i orzekanie w tych sprawach przez organy rentowe, a nie wyłączyć właściwość organów rentowych w tych sprawach.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że przyjęta przez organy PIP wykładnia art. 11a ustawy o PIP w tej sprawie w zw. z art. 41 ust. 4 pkt 2 u.e.p., naruszyła właściwość organów rentowych w tych sprawach w związku z art. 3 ust. 3 i art. 25 ust. 1 i 2 u.e.p., a zatem - na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. Sąd orzekł - jak w pkt I wyroku.

Rozpatrując ponownie skargę uczestnika B. K. wniesioną w trybie art. 41 ust. 6 u.e.p. o wpis do ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze organ I instancji będzie miał na uwadze wiążącą organ z mocy art. 153 p.p.s.a. ocenę prawną i powyższe wskazania.

Uwzględniając treść uchylonych decyzji, w oparciu o przepis art. 152 p.p.s.a określono, że nie mogą być one wykonane orzekając - jak w punkcie II wyroku.

Orzeczenie o kosztach postępowania oparto na przepisach art. 200, art. 205 § 2 oraz art. 209 p.p.s.a.

Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/