Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 26 maja 2011 r., sygn. IV SA/Gl 705/10

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Tadeusz Michalik Sędziowie Sędzia WSA Stanisław Nitecki Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz - Kunicka (spr.) Protokolant Paulina Kowalczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 maja 2011 r. sprawy ze skargi J. S. na decyzję Kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pieniężnego z tytułu pracy przymusowej uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...]r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odmówił przyznania J. S. uprawnienia do świadczenia pieniężnego przewidzianego w ustawie z dnia [...]r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich ( Dz. U. Nr 87, poz. 395, ze zm.), zwaną dalej ustawą z dnia 31 maja 1996 r. W uzasadnieniu organ wskazał, że wnioskodawca nie spełnił warunku deportacji do pracy przymusowej poza terytorium II RP.

Następnie pismem z dnia [...]r. J. S. wniósł o ponowne rozpatrzenie wniosku o przyznanie wyżej wymienionego świadczenia pieniężnego w trybie postępowania na podstawie art. 154 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania Administracyjnego (tekst jedn. - Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), według którego decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

Decyzją z dnia [...]r. Nr [...] Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, na podstawie art. 154 § 1 i 2 K.p.a. i art. 2 pkt 2 lit. "a" i art. 4 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395, z późn. zm.) odmówił uchylenia decyzji własnej z dnia [...]r. W uzasadnieniu podniósł, że J. S. nie wskazał we wniosku, aby w przedmiotowej sprawie zaistniały jakiekolwiek nowe okoliczności faktyczne i prawne uzasadniające uchylenie decyzji. Podkreślił, że na podstawie art. 16 § 1 K.p.a., uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach określonych w Kodeksie. Podniósł, że z powyższego przepisu - wyrażającego zasadę trwałości decyzji ostatecznych wynika, iż decyzja taka nie może być w zasadzie wzruszona w trybie postępowania administracyjnego, z wyjątkami ściśle określonymi w przepisach K.p.a. Jednym z takich wyjątków jest art. 154 K.p.a., zgodnie z którym decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji państwowej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Następnie podniósł, że słuszny interes strony nie może prowadzić do obejścia innych przepisów prawa tj. w niniejszej sprawie art. 2 pkt 2 lit. a cytowanej wyżej ustawy. Wskazał, że w interesie strony jest naruszenie wskazanego wyżej przepisu, jednakże organy administracji państwowej zobowiązane są działać na podstawie przepisów prawa (art. 6 kpa) i w sytuacji stwierdzenia braku podstawy do przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego, zobowiązane są do podjęcia decyzji o odmowie jego przyznania. Podniósł, że nie można uznać za słuszny interes strony, jej dążenia do innej oceny przez organ tego samego stanu faktycznego, który był już przedmiotem rozpoznania w postępowaniu zakończonym ostateczną decyzją administracyjną. Podkreślił, że zmiana zasad polityki administracyjnej, dążenie do liberalizacji oceny stanu faktycznego, zmiana wykładni przepisów prawa nie stanowią słusznego interesu strony w świetle art. 154 K.p.a. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 5.10.2004 r. sygn. akt II SA/Bk 428/04). Dodał, że z uwagi na to, iż w analogicznych sprawach zostały wydane decyzje o odmowie przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego, przyznanie J. S. uprawnienia koliduje z interesem społecznym oraz utrwalonym w tej kwestii orzecznictwem. Przepis art. 2 pkt 2 lit. "a" ustawy z dnia 31 maja 1996 r. stanowi, iż represją jest deportacja (wywiezienie) do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy z terytorium państwa polskiego, w jego granicach sprzed 1 września 1939 r., na terytorium III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939 -1945. Wskazał, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 16 grudnia 2009 r. (sygn. akt K 49/07; Dz.U. z 2009 r. Nr 220, poz. 1734) stwierdził niezgodność art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim pomija przesłankę deportacji (wywiezienia) do pracy przymusowej w granicach przedwojennego państwa polskiego. W uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż niniejszy wyrok ma charakter zakresowy i kwestionuje nieprawidłowy sposób ukształtowania przesłanek dostępu do świadczeń deportacyjnych. Naruszenie w tym zakresie zasady równości jest bezpośrednim wynikiem uzależnienia prawa do analizowanego świadczenia od kryteriów "geograficznych" (tzn. przekroczenia granic państwa polskiego) i wykluczenia możliwości otrzymania świadczeń przez osoby deportowane (wywiezione) do pracy przymusowej w ramach terytorium państwa polskiego. Jednakże Trybunał Konstytucyjny nie wyraził zastrzeżeń co do samej zasady, aby świadczenia otrzymywały tylko te osoby, wobec których obowiązek pracy przymusowej podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu przybierał szczególnie dotkliwą formę, tzn. był połączony z wysiedleniem (przymusową zmianą miejsca pobytu) i " wyrwaniem " z dotychczasowego środowiska. W związku z tym organ I instancji stwierdził, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż J. S. pracował w K. - w pobliżu miejsca swojego zamieszkania, tj. miejscowości M. W ocenie organu praca ta nie miała zatem szczególnie dotkliwej formy, określonej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r. Następnie organ dodał, że przepisy ustawy nie przewidują świadczeń pieniężnych dla wszystkich poszkodowanych przez pracę niewolniczą na rzecz III Rzeszy, lecz zawężają krąg podmiotów do tych spośród nich, wobec których okupant stosował represje pracy niewolniczej w zaostrzonej formie (deportacja) w stosunku do obowiązującego powszechnie obowiązku pracy.