Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 sierpnia 2009 r., sygn. I SA/Gl 154/09

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Ewa Madej, Sędzia NSA Przemysław Dumana, Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz (spr.), Protokolant Izabela Maj, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2009 r. sprawy ze skargi M. Ł. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ulgi płatniczej - umorzenie zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] Dyrektor Izby Skarbowej w K., na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 i art. 67a § 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), po rozpoznaniu odwołania M. Ł., utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. z dnia [...]r. Nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości M. Ł. w podatku dochodowym od osób fizycznych za lata 2002 - 2006 w łącznej kwocie 6.351,30 zł. wraz z odsetkami za zwłokę w wysokości 2.308,00 zł.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że zgodnie z art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym organ podatkowy, na wniosek podatnika może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. W związku z tym, decyzje podejmowane są w ramach uznania administracyjnego, które wyraża się w możliwości negatywnego dla strony rozstrzygnięcia, nawet w sytuacji istnienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Wystąpienie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego nie determinuje zatem pozytywnej decyzji organu podatkowego w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę. Wskazany przepis ma charakter szczególny, umożliwiający uwzględnienie sytuacji nadzwyczajnych, których nie uwzględniły przepisy regulujące powstanie obowiązku podatkowego w danym podatku. Jednakże musi pozostać zasadą płacenie podatków w sposób i w terminach przewidzianych przez prawo, bowiem właśnie poprzez jednolity dla wszystkich sposób i termin płacenia podatków przejawia się zasada równości podatników i sprawiedliwości podatkowej. Z tego powodu, że umorzenie zaległości podatkowych lub odsetek za zwłokę jest instytucją nadzwyczajną, przemawiające za jego zastosowaniem przesłanki również powinny mieć nadzwyczajny charakter. Możliwość udzielenia ulgi istnieje zwłaszcza w sytuacji, kiedy wnioskodawca znajduje się w trudnym położeniu, na które nie miał bezpośredniego wpływu, a więc szczególnie wskutek takich zdarzeń jak powódź, pożar. W przedmiotowej sprawie, jedną z okoliczności, na które wskazuje skarżąca jest jej trudna sytuacja materialna. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika, że suma ponoszonych przez nią, stałych miesięcznych wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania i zapłatą za usługi telekomunikacyjne wynosi około 430 zł., co w zestawieniu z otrzymywanym dochodem pozostawia do jej dyspozycji kwotę około 680 zł. Ponadto M. Ł. dokonuje spłaty kredytu - w ratach po 167,91 zł. miesięcznie - zaciągniętego umową zawartą w dniu 24 kwietnia 2008 r. z Bankiem A S.A. Z wymienionego kredytu w wysokości 4.544,13 zł. pozostała do spłaty kwota około 3.600,00 zł. Ponoszone w związku ze stanem zdrowia (schorzenia serca i nerek), koszty zakupu lekarstw podatniczka określiła na kwotę około 300,00 zł. miesięcznie. Mając powyższe na uwadze organ odwoławczy podniósł, że z uwagi na trudną sytuację materialną, w rozpoznawanej sprawie została spełniona przesłanka ważnego interesu podatnika. Za ważny interes podatnika należy bowiem uznać między innymi taką sytuację, gdy podatnik ze względu na wysokie miesięczne wydatki - w porównaniu z uzyskiwanym dochodem - nie jest w stanie jednorazowo uregulować zaległości podatkowych. Jednakże przedstawiona sytuacja finansowa i zdrowotna podatniczki nie jest jedynym kryterium przyznania ulgi podatkowej. Należy bowiem uwzględnić również przyczynę powstania zaległości podatkowych. Z twierdzeń pełnomocnika podatniczki wynika, że nie składała zeznań rocznych za lata 2002 - 2006, gdyż od wejścia w życie ustawy, przychody z tytułu należności alimentacyjnych były zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych. Pełnomocnik oświadczył, że sposób dokonania zmian ustawowych w tym zakresie od roku 2000 powodował liczne kontrowersje, czy przychód ten podlega opodatkowaniu. Przyczyną zaległości była zatem nieświadomość co do treści przepisów prawa podatkowego. Odnosząc się do powyższego argumentu, organ odwoławczy wskazał, że M. Ł. co najmniej od 1991 r. pobierała alimenty od byłego męża i wbrew temu co twierdzi jej pełnomocnik, alimenty - z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci - od wprowadzenia ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 350), opodatkowania dochodów osiąganych przez osoby fizyczne, podlegały na podstawie art. 20 ust.1 wyżej wymienionej ustawy, opodatkowaniu jako przychód z tzw. innych źródeł. Dopiero od 1 stycznia 2007 r. alimenty na rzecz m. in. byłego małżonka zasądzone przez sąd, podlegają na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b wyżej wymienionej ustawy, zwolnieniu od podatku dochodowego, do wysokości nieprzekraczającej 700 zł. miesięcznie. Podatniczka - mając wątpliwości w kwestii opodatkowania otrzymywanych od byłego męża alimentów, które nie dotyczyły przecież kwoty otrzymanej jednorazowo, ale stanowiły przychód uzyskiwany na przestrzeni wielu lat, podlegający w rozpatrywanej sprawie opodatkowaniu od 1992 r., powinna dołożyć należytej staranności w kwestii wyjaśnienia, istniejącej w tym zakresie sytuacji prawnej. Organ odwoławczy podkreślił, że od 1998 r. podatnicy mający wątpliwości w zakresie ciążących na nich obowiązków podatkowych mogli uzyskać od organu podatkowego pierwszej instancji pisemną informację - a od 2005 r. - pisemną interpretację na podstawie art. 14a Ordynacji podatkowej o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w ich indywidualnych sprawach. Ewentualna niewiedza o obowiązku zapłaty podatku nie może zatem usprawiedliwiać podatnika. Brak wiedzy o obowiązujących przepisach nie zwalnia od konsekwencji, które wiążą się z nieznajomością norm prawa. Ponadto organ odwoławczy podkreślił, że z powyższych okoliczności wynika, iż w niniejszej sprawie powstanie zaległości podatkowej nie jest wynikiem zdarzeń losowych, nagłych, powodujących pogorszenie sytuacji finansowej strony, na które M. Ł. nie miała wpływu. Przeciwnie, przedmiotowa zaległość jest następstwem działania, a właściwie wieloletniego zaniechania podatniczki w kwestii regulowania należności podatkowych lub wynikiem co najmniej rażącego braku staranności w zakresie wyjaśnienia sytuacji podatkowej. Natomiast rozpatrując sprawę w zakresie tego, czy udzielenie wnioskowanej ulgi jest zgodne z interesem publicznym, organ odwoławczy wskazał, że według poglądów wyrażanych w doktrynie i orzecznictwie sądowoadministracyjnym, pojęcie interesu publicznego jest definiowane w dwóch płaszczyznach. Udzielenie ulgi podatkowej uważa się za zgodne z interesem publicznym, w sytuacji, w której zapłata zaległości podatkowych spowodowałaby konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie jest on w stanie sam zaspokoić swoich potrzeb materialnych. Interes publiczny określany jest również jako dyrektywa postępowania, nakazująca mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, ponieważ zobowiązania podatkowe mają charakter powszechny, a umarzanie ich ma charakter wyjątkowy i jest sprzeczne z zasadą sprawiedliwości i równości opodatkowania wszystkich obywateli. Organ odwoławczy podniósł, że w rozpoznawanej sprawie, z powodu niskich dochodów podatniczki, nawet częściowa zapłata zaległego zobowiązania podatkowego mogłaby zmusić ją do szukania innych źródeł zaspokojenia potrzeb materialnych, w tym do zwrócenia się o pomoc do organizacji społecznych. Jednak mając na uwadze postawę M. Ł. wobec obowiązków podatkowych, wyrażającą się w tym, że dopiero na skutek działań urzędu skarbowego złożyła zeznania za lata 2002-2006 i w tym samym dniu złożyła również wniosek o umorzenie zaległości podatkowych, organ podatkowy uznał, że przyznanie wnioskowanej ulgi mogłoby mieć niekorzystny wpływ na kształtowanie poczucia odpowiedzialności prawnej zobowiązanej i nie byłoby zgodne z interesem publicznym. Ponadto organ odwoławczy podniósł, że M. Ł., w dniu 24 kwietnia 2008 r., na podstawie umowy zawartej z Bankiem A S.A., otrzymała środki w wysokości 3.772,71 zł. Przyjmując, że z powyższych środków dokonane zostały w kwietniu, maju i czerwcu 2008 r. wpłaty na rzecz spółdzielni mieszkaniowej z tytułu zaległego i bieżącego czynszu w kwocie łącznej 2.300,00 zł., podatniczka dysponowała jeszcze kwotą około 1.500,00 zł. Nie podjęła jednak próby zapłaty chociażby części zaległości podatkowych. Organ odwoławczy wskazał, że z uwagi na powyższe uznał, iż udzielenie wnioskowanej ulgi podatkowej nie jest zgodne z interesem publicznym, który w rozpatrywanej sprawie należy rozumieć jako nakaz respektowania wartości społecznych, takich jak zasada sprawiedliwości i równości opodatkowania wszystkich obywateli. Udzielenie ulgi M. Ł. byłoby równoznaczne z nieuzasadnionym preferencyjnym potraktowaniem jej przez organ podatkowy w sytuacji, gdy inni podatnicy, znajdujący się w podobnej sytuacji materialnej, starają się rzetelnie i terminowo wywiązywać z obowiązków podatkowych. Organ odwoławczy podniósł, że odmówił przyznania wnioskowanej ulgi nawet gdyby miało to spowodować konieczność udzielenia pomocy publicznej na rzecz podatniczki. Dodał, że ulgi podatkowe, uznaniowe nie są bowiem co do zasady instrumentem materialnego wsparcia Państwa dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, gdyż tę rolę pełnią specjalistyczne fundusze i instytucje. W podsumowaniu organ podniósł, że przepisy prawa nie zobowiązują organów podatkowych do umorzenia zaległości podatkowych, nawet w przypadku, gdy zostanie ustalone, iż w sprawie została spełniona przesłanka ważnego interesu podatnika bądź interesu publicznego, bądź obie te przesłanki łącznie. Korzystając bowiem z przyznanego na podstawie art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej uznania administracyjnego, organ podatkowy może odmówić umorzenia zaległości podatkowej. Stanowi ono bowiem instytucję nadzwyczajną, stanowiącą wyjątek od usankcjonowanej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasady równości obywateli wobec prawa, zgodnie z którą wszyscy są równi wobec prawa i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Z tego powodu okoliczności uzasadniające umorzenie zaległości muszą mieć tę samą cechę. Za umorzeniem zaległości podatkowej mogłyby przemawiać tylko takie sytuacje, które nie są zależne od sposobu postępowania podatnika bądź są spowodowane działaniem czynników, na które podatnik nie ma wpływu.