Wyrok SN z dnia 14 września 2016 r., sygn. II PK 204/15

Kierowca w transporcie międzynarodowym ma prawo do ryczałtu noclegowego także przed 3 kwietnia 2010 r.

Biuletyn SN Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych nr 10-12/2016

W przypadku nieustalenia w układzie zbiorowym (regulaminie wynagradzania) lub umowie o pracę świadczeń z tytułu podróży odbywanych przez kierowcę, jej koszty mogą podlegać wyrównaniu w wysokości odpowiadającej należnościom (dietom) z tytułu podróży służbowej przewidzianym w przepisach powszechnie obowiązujących dla pracowników wykonujących rzeczywiście podróże służbowe. W konsekwencji - w rzeczywistości - także z tytułu podróży odbywanych przez kierowców transportu międzynarodowego w okresie do 3 kwietnia 2010 r. przysługują im należności co najmniej takie, jak wynikające z powszechnie obowiązujących aktów wykonawczych wydanych na podstawie art. 77⁵ § 2 k.p.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Beata Gudowska

SSN Krzysztof Staryk

w sprawie z powództwa F. O. przeciwko C. sp. z o.o. z siedzibą w B. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 września 2016 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 5 grudnia 2014 r.,

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1. a w części oddalającej powództwo ponad kwotę 38.258,47 zł (trzydzieści osiem tysięcy dwieście pięćdziesiąt osiem złotych 47/100) z odsetkami oraz w punktach 1. b i 3 i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W sporze o ryczałty za noclegi Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z 5 grudnia 2014 r. uwzględnił apelację pozwanego pracodawcy i zmienił wyrok Sądu Rejonowego w P. z 23 lipca 2014 r., w ten sposób, że w miejsce kwoty 60.133,42 zł zasądził od pozwanego na rzecz powoda 38.258,47 zł z odsetkami. Powód był zatrudniony u pozwanego na stanowisku kierowcy w transporcie międzynarodowym. Spór o ryczałty za noclegi obejmował okres od 1 sierpnia 2009 r. do 3 sierpnia 2011 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo za cały okres, przyjmując, że w stanie prawnym obowiązującym do 3 kwietnia 2010 r., jak i potem powód miał prawo do ryczałtu za noclegi. Przepis art. 21a wprowadzony do ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców znosił wątpliwości co do pracy kierowców w transporcie międzynarodowym w podróży służbowej. Fakt, że podróż służbowa jest czynnością incydentalną nie stanowi o tym, iż pracownik nie może pozostawać w podróży służbowej, gdy pracodawca stale wymaga od niego, aby wykonywał pracę poza miejscem pracy określonym w umowie, to jest tak, jak w niniejszej sprawie. Zapewnienie noclegów w kabinie pojazdu nie odpowiadało wymogom bezpłatnego noclegu, o którym mowa w § 9 ust. 4 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Możliwość noclegów w kabinie samochodu nie oznacza zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu (wyroki Sądu Najwyższego z 19 marca 2008 r., I PK 230/07, z 1 kwietnia 2011 r., II PK 234/10, z 10 września 2013 r., I PK 71/13). Pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi ryczałt na pokrycie kosztów noclegu w razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg (§ 9 ust. 2 rozporządzenia). Sąd Okręgowy w uzasadnieniu orzeczenia reformatoryjnego stwierdził, że prawo do należności z tytułu ryczałtów za noclegi nie przysługiwało powodowi za okres przed wejściem w życie nowelizacji ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, to jest do 2 kwietnia 201 0 r. Na gruncie poprzednich przepisów tej ustawy w brzmieniu do 2 kwietnia 2010 r., a także Kodeksu pracy, nie było możliwości zakwalifikowania normalnej pracy kierowców w transporcie międzynarodowym, jak i zresztą krajowym, jako podróży służbowych. Przepis art. 77 § 1 k.p. odnosi się jedynie do zadania służbowego rozumianego jako zdarzenie incydentalne w stosunku do pracy umówionej i wykonywanej zwykle w ramach stosunku pracy. Konstrukcja podróży służbowej nie mogła być stosowana do grupy pracowników mobilnych, do której zaliczyć należy także kierowców zawodowych (wyroki Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2005 r., II PK 265/04, z 19 lutego 2007 r., I PK 232/06, uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08). Powód do 2 kwietnia 2010 r., w ramach wykonywanej pracy kierowcy w transporcie międzynarodowym, nie odbywał podróży służbowych, a zatem nie uzyskał prawa do ryczałtu z tytułu noclegów w kabinie pojazdu. Nie miał znaczenia fakt, że w umowie o pracę zawartej z powodem jako miejsce pracy wskazano siedzibę zakładu pracy, skoro bezspornym jest, że powód świadczył pracę nie w siedzibie lecz w terenie. Od 3 kwietnia 2010 r. obowiązują nowe regulacje dotyczące podróży służbowej kierowców, które polegały na dodaniu dwóch przepisów (art. 2 pkt 7 oraz art. 21a) do ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców przez ustawę z 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Nowe zdefiniowanie podróży służbowej uprawnia kierowcę do pokrycia kosztów związanych z wykonywaniem zadania służbowego na zasadach określonych w przepisach art. 77 § 3-5 k.p. W przypadku kierowców występuje obecnie autonomiczne rozumienie podróży służbowej, którego by nie było bez szczególnej regulacji prawnej. Wcześniej strony nie mogły zakwalifikować pracy kierowcy jako podróży służbowej w powszechnym (ustawowym) rozumieniu -art. 77 § 1 k.p. Na tej podstawie Sąd Okręgowy oddalił powództwo o zapłatę ryczałtu za noclegi za okres poprzedzający dzień wejścia w życie nowelizacji ustawy o czasie pracy kierowców. Apelacja pozwanego była bezzasadna w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że umożliwienie kierowcy spania w kabinie samochodu nie stanowi zapewnienia mu bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r. Bezpłatny nocleg wymaga zapewnienia godnych warunków sanitarnych, w tym możliwości spożycia posiłków i zapewnienia spokojnego odpoczynku (wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2011 r., II PK 234/10). Kierowca nie ma zapewnionych godnych warunków sanitarnych podczas noclegu w kabinie pojazdu.