Wyrok SN z dnia 12 maja 2016 r., sygn. I CSK 360/15

Celem umowy ubezpieczenia majątkowego jest udzielenie ubezpieczającemu ochrony na wypadek wystąpienia wskazanego w umowie ryzyka w zamian za zapłatę składki, stąd dla realizacji tej funkcji ochronnej niezbędna jest interpretacja zarówno ogólnych warunków umowy, jak i indywidualnych postanowień umownych z uwzględnieniem przede wszystkim interesu ubezpieczonego, zwłaszcza takiego, któremu nie można postawić zarzutu niestarannego działania i braku dbałości o własne interesy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)

SSN Władysław Pawlak

SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)

Protokolant Justyna Kosińska

w sprawie z powództwa Banku [...] przeciwko Korporacji [...] o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 12 maja 2016 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 1 grudnia 2014 r.,

oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2009 roku Sąd Okręgowy w W. zasądził od pozwanej Korporacji [...] na rzecz powoda Banku [...] kwotę 13 479 563,89 dolarów amerykańskich (dalej USD) z ustawowymi odsetkami dla należności wyrażonej w walucie obcej od dnia 25 października 2002 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałej części. Wskutek apelacji strony pozwanej wyrok ten został uchylony przez Sąd Apelacyjny, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Orzekając po raz drugi, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2013 roku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 13 479 563,89 USD z ustawowymi odsetkami dla należności wyrażonej w walucie obcej od dnia 25 października 2002 roku do dnia zapłaty, odrzucił pozew w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że na podstawie umów z dnia 5 lutego 1996r. powód udzielił rosyjskim bankom - [...] kredytów w kwocie około 16,5 miliona USD. Zgodnie z umowami środki te zostały przeznaczone na kredyt inwestycyjny dla M. Kombinatu Metalurgicznego [.] (dalej MKM) w celu sfinansowania dostawy maszyn, materiałów, sprzętu i wykonania na rzecz MKM robót przez polską spółkę - C. sp. z o.o. z siedzibą w K. W liście intencyjnym z dnia 4 marca 1996 r. MKM zobowiązał się poręczyć spłatę kredytu przez wskazane rosyjskie banki na wypadek nie wykonania przez nie zobowiązań z umów kredytowych. W dniu 29 kwietnia 1996 r. powód zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia kredytów udzielonych przez powoda rosyjskim bankom na warunkach określonych przez Ogólne Warunki Gwarantowanych przez Skarb Państwa Ubezpieczeń Kontraktów Eksportowych zatwierdzonych decyzją Ministra Finansów z dnia 13 listopada 1995 roku (dalej OWU) oraz w indywidualnych postanowieniach umownych. Ochroną ubezpieczeniową, rozpoczynającą się w miarę wykorzystywania przez rosyjskie banki udzielonych im kredytów i trwającą do czasu ich spłaty, to jest do dnia 31 grudnia 2000 roku, objęto szkody mogące powstać w wysyłce towarów lub przy realizowaniu usług (ryzyko kredytowe), a także szkody stanowiące następstwo ryzyka handlowego, do którego zaliczono między innymi: przewlekłą zwłokę w wypełnianiu zobowiązań płatniczych przez dłużnika oraz stwierdzoną niewypłacalność dłużnika, polegającą na jego niezdolności do wywiązywania się z zobowiązań wobec powoda z powodu niewypłacalności prawnie stwierdzonej albo niewypłacalności faktycznej. Stosownie do postanowień § 14 ust. 1 i ust. 2 OWU, stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia, odszkodowanie jest wypłacane, gdy szkoda poniesiona przez ubezpieczającego jest bezpośrednim następstwem ryzyka objętego ochroną ubezpieczeniową oraz pod warunkiem wypełnienia przez ubezpieczającego postanowień umowy ubezpieczenia zastrzeżonych w warunkach ogólnych i w indywidualnych postanowieniach umownych. Jeżeli zobowiązania dłużników względem ubezpieczającego zostały zabezpieczone poręczeniem,gwarancją lub w inny sposób,przyznanie odszkodowania mogło nastąpić z zastrzeżeniem następujących warunków: 1) że zabezpieczenia te zostały ustanowione zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w kraju dłużnika oraz 2) ubezpieczający dokonał wszelkich czynności koniecznych do zrealizowania swoich praw z tych ubezpieczeń. W świetle § 25 ust. 5 OWU w wypadku niewykonania przez ubezpieczającego obowiązku wynikającego z umowy ubezpieczenia, a także wszelkich innych działań lub ukrywania faktów w celu wprowadzenia pozwanej korporacji w błąd co do rzeczywistej sytuacji dłużnika lub co do zabezpieczenia należności objętych ubezpieczeniem, jak również doprowadzenia do niewłaściwej oceny ryzyka przez pozwaną korporację oraz wszelkiego zwiększenia ryzyka z winy ubezpieczającego, pozwany może odmówić wypłaty odszkodowania w całości lub w części.