Wyrok SN z dnia 19 sierpnia 2015 r., sygn. II PK 208/14

1. Organizacje związkowe zrzeszające w zakładzie pracy mniej niż dziesięciu pracowników pozbawione są uprawnień, jakie przepisy przewidują dla związków zawodowych działających na szczeblu zakładowym, zarówno w zakresie prawa do rokowań, jak i w zakresie zajmowania stanowiska w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy. Pracodawca nie ma zatem obowiązku współdziałania z taką organizacją, wynikającego z art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych, organizacja taka nie reprezentuje jej członków w rozumieniu art. 38 k.p., a członkowie zarządu tej organizacji nie korzystają z ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.

2. Zachowuje do końca kwartału swoje kompetencje organizacja związkowa w sytuacji faktycznego zmniejszenia w okresie kwartału wymaganej liczby co najmniej 10 członków związku zawodowego; w tym też okresie zachowana jest ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy przewodniczego lub wskazanej przez związek zawodowy osoby (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych w związku z art. 25¹ ust. 1 i 2 tej ustawy).

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

SSN Jerzy Kuźniar

w sprawie z powództwa M. S. przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Kultury w L. o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 sierpnia 2015 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 12 marca 2014 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. - w sprawie z powództwa M. S. przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Kultury w L. (dalej również jako: MOK) o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy - przywrócił powoda do pracy u pozwanego na poprzednie warunki pracy i płacy i zasądził od pozwanego na rzecz powoda jednomiesięczne wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, biorąc za podstawę tego wynagrodzenia kwotę 1.611,37 zł, pod warunkiem zgłoszenia gotowości do pracy przez powoda w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się wyroku (pkt 1.); w pozostałym zakresie oddalił powództwo (pkt 2.); zniósł pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego (pkt 3). Sąd Rejonowy ustalił, że powód pracował u strony pozwanej na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony z dnia 2 stycznia 1996 r. na stanowisku instruktora w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu. Pismem z dnia 10 stycznia 2012 r. pozwany rozwiązał z nim umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z jego winy. Za przyczynę rozwiązania stosunku pracy pozwany wskazał ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych polegające na stwierdzonych przez pracodawcę (osobiście przez dyrektora MOK oraz towarzyszącego mu głównego specjalistę ds. kadr R. M.) wielokrotnych, nieusprawiedliwionych nieobecnościach w pracy, do których doszło w okresie od 7 grudnia 2011 r. do 2 stycznia 2012 r. 31 grudnia 2011 r. Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność" nr [...], której przewodniczącym był powód, liczyła 11 osób. W okresie od 2 stycznia 2012 r. do 4 stycznia 2012 r. rezygnację z członkostwa złożyły 4 osoby. Na dzień rozwiązania z powodem umowy o pracę (10 stycznia 2012 r.) komisja zakładowa związku zawodowego składała się z 7 osób; nie posiadała więc wymaganej przepisem art. 25 ustawy o związkach zawodowych liczby członków, tj. co najmniej 10 członków. Uznając, że organizacje związkowe nie spełniające kryterium liczebności członków u danego pracodawcy są pozbawione uprawnień, które przepisy prawa pracy przewidują dla związków zawodowych działających na szczeblu zakładowym, Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że na dzień rozwiązania z powodem umowy o pracę nie istniał już obowiązek konsultacji związkowej zamiaru rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, o którym mowa w art. 52 § 3 k.p., a pozwany nie był związany negatywną odpowiedzią związku w kwestii rozwiązania umowy o pracę z powodem. Powód nie korzystał zatem z ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Oceniając podane przez pracodawcę przyczyny dyscyplinarnego rozwiązania z powodem umowy o pracę Sąd Rejonowy uznał jednak, że godziny pracy powoda były elastyczne, a wyznaczonych prac nie można było wykonać w wymiarze 1/2 etatu. Powód wywiązywał się ze swoich obowiązków i realizował w pełni zlecone mu zadania. Charakter obowiązków powoda powodował, że nie było możliwe, aby cały czas przebywał w miejscu pracy. Powód w ramach swoich obowiązków współpracował z różnymi instytucjami m.in. z Caritasem oraz Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Pozwany wiedział o współpracy powoda z innymi podmiotami, sam mu ją zlecał. Pozwany podpisał porozumienie z Ośrodkiem Pomocy Społecznej o wykorzystaniu sali do nagrań, którą dysponował MOK. Pozwany wiedział o udziale powoda w organizacji Wigilii w dniach 15 i 22 grudnia 2011 r. oraz o tym, że powód w związku z organizacją Wigilii wykonywał szereg czynności, które wymuszały opuszczanie miejsca pracy. W ocenie Sądu Rejonowego powód nie zawsze znajdował się w miejscu pracy zgodnie z godzinami wskazanymi w grafiku pracy z listopada 2011 r., jednak taka sytuacja wynikała z obowiązków powoda oraz zleconych przez pozwanego zadań, na skutek czego przyczyny zwolnienia w trybie natychmiastowym nie uzasadniały zwolnienia dyscyplinarnego. Powyższy wyrok Sądu Rejonowego apelacjami zaskarżyły obydwie strony postępowania. Wyrokiem z dnia 12 marca 2014 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W.: zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1 i 3 w ten sposób, że oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 1.); oddalił apelację powoda (pkt 2.); zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 90 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (pkt 3). Sąd drugiej instancji ustalił, że powód pomimo obowiązku nie podpisał listy obecności w dniach 16 grudnia 2011 r. i 2 stycznia 2012 r. i nie świadczył pracy na rzecz pozwanego w tych dniach. W ocenie tego Sądu z materiału dowodowego sprawy wynika, że czynności, które powód uznawał jako realizację swoich obowiązków w ramach umowy o pracę z pozwanym w grudniu 2011 r., w istocie wykonywał na rzecz innych podmiotów: Ośrodka Pomocy Społecznej w L. w ramach stosunku pracy oraz Centrum Charytatywno - Opiekuńczego Caritas w L., a także Stowarzyszenia "A.". Dyrektor pozwanego nie polecił powodowi zajęcie się organizacją zajęć z robotyki, które odbywały się w późnych godzinach przed świętami i były finansowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej w L., gdzie powód był zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej. Sąd drugiej instancji wskazał, że naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych przez powoda miało miejsce też w dniu 15 grudnia 2011 r. Wbrew ustaleniu Sądu Rejonowego powód w godzinach pracy u pozwanego, za wiedzą dyrektora pozwanego nie realizował żadnych czynności jako pracownik pozwanego w ramach organizowanej Wigilii w dniu 15 grudnia 2011 r. dla dzieci i młodzieży. Organizatorami koncertu były Centrum Charytatywno - Opiekuńcze Caritas w L. wraz z stowarzyszeniem "A.". Jako nieobecność nieusprawiedliwioną powoda w pracy Sąd uznał też organizowanie Wigilii w K. w dniu 22 grudnia 2011 r., gdyż organizatorem tej wigilii był Ośrodek Pomocy Społecznej w L. Według Sądu drugiej instancji materiał dowodowy sprawy pozwala na ocenę, że pozwany udowodnił naruszenie przez powoda podstawowych obowiązków pracowniczych w postaci wielokrotnych nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy (wyłączając dni 7 i 9 grudnia 2011 r.), które uzasadniały zastosowanie przepisu art. 52 § 1 pkt 1 k.p. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że "zmiana zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa spowodowała, że Sąd Okręgowy nie rozważał już zarzutów apelacji powoda w zakresie naruszenia prawa materialnego w postaci uznania, że powód był pracownikiem szczególnie chronionym". Powyższy wyrok Sądu Okręgowego powód zaskarżył skargą kasacyjną, opartą na obydwu podstawach kasacyjnych określonych w art. 398 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W ramach podstawy dotyczącej naruszenia przepisów prawa materialnego zarzucono: