Wyrok SN z dnia 5 marca 2015 r., sygn. III UK 136/14

1. Ewentualne wady decyzji wynikające z naruszeń przepisów postępowania przed organem rentowym pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania, a sąd w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzeka o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego.

2. Decyzja przyznająca rentę rodzinną ma tylko deklaratoryjny charakter. Prawo do renty określa ustawa i świadczenie zależy od spełnienia warunków. Decyzja tylko je potwierdza. Nie może określić prawa, które nie istnieje wobec niespełnienia przesłanek. Decyzja jest wówczas wadliwa dlatego, że przyznaje świadczenie, którego organ nie powinien i nie mógł przyznać.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Józef Iwulski (przewodniczący)

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

SSN Dawid Miąsik

w sprawie z odwołania M. T. od decyzji Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego w [...] o prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 marca 2015 r., skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 8 maja 2014 r.,

I. oddala skargę kasacyjną,

II. nie obciąża wnioskodawczyni kosztami postępowania kasacyjnego strony pozwanej.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z 8 maja 2014 r. oddalił apelację skarżącej M. T. od wyroku Sądu Okręgowego w S. z 25 czerwca 2013 r., który oddalił jej odwołanie od decyzji pozwanego Dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego z 12 kwietnia 2010 r. i z 25 stycznia 2013 r. Pozwany decyzją z 12 kwietnia 2010 r. unieważnił własną decyzję z 6 lutego 2001 r., którą przyznał skarżącej rentę rodziną. Stwierdził, że w chwili wydania decyzji skarżąca nie miała prawa do renty rodzinnej i decyzja została wydana bez podstawy prawnej, i w konsekwencji wstrzymał wypłatę renty rodzinnej od 1 maja 2010 r. Decyzja z 6 lutego 2001 r. o przyznaniu renty rodzinnej została wydana na podstawie ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Decyzja ustalała rentę rodziną po 1/2 dla niej oraz dla jej syna K. Mąż skarżącej zmarł 5 października 1987 r. Pierwotnie prawo do renty rodzinnej ustalono dla skarżącej oraz dzieci. Syn K. urodzony 7 maja 1977 r., kontynuował naukę i rentę rodzinną miał do 25 roku życia. Skarżąca 50 lat ukończyła 11 lutego 2001 r. Pismem z 19 stycznia 2001 r. wystąpiła o rentę rodzinną po mężu wobec ukończenia 50 roku życia. Pozwany stwierdził, że popełniono błąd i prawo skarżącej do renty oceniono na podstawie poprzedniej ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, zamiast na podstawie ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Niezasadnie przyjęto, że prawo do renty rodzinnej dla wdowy istniało w ciągu pięciu lat od ustania prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowywania dzieci, czyli od ukończenia przez syna 20 lat (7 maja 1997 r.). Uprawnienie do renty dla wdowy ustało od ukończenia przez syna 18 lat (7 maja 1995 r.). Ochrona rentowa z tytułu wychowania dziecka zakończyła się 7 maja 1995 r. Skarżąca 50 lat ukończyła po upływie 5 lat od ustania prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowania dziecka. Decyzją z 25 stycznia 2013 r. pozwany podtrzymał decyzję z 12 kwietnia 2010 r. (po zwróceniu akt sprawy przez Sąd w trybie art. 467 § 4 k.p.c.), gdyż decyzja przyznająca rentę rodzinną z 6 lutego 2001 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Na skutek błędu organu rentowego skarżąca pobierała świadczenie, które się jej nie należało. Sąd Okręgowy decyzje pozwanego uznał za prawidłowe. Zauważył, że zgodnie ustawą z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin prawo wdowy do renty zależało od ukończenia 50 lat nie później niż w ciągu 5 lat od ustania prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowywania dzieci, czyli po osiągnieciu przez syna 20 lat (art. 25 ust.1 tej ustawy). Regulacja ta uległa zmianie z wejściem w życie ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin. Ochrona rentowa z tytułu wychowania dziecka uległa skrócenia, gdyż znaczenie miało ukończenie 50 lat w ciągu 5 lat od osiągnięcia przez dziecko 18 lat (art. 70 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS). Skarżąca nie mogła zatem nabyć prawa do renty rodzinnej, gdyż miała 44 lata, gdy syn ukończył 18 lat. Sąd nie podzielił argumentacji skarżącej, że korzysta z ochrony prawa nabytego. Pozwany rażąco naruszył prawo przyznając skarżącej rentę rodziną decyzją z 6 lutego 2001 r. (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z 10 grudnia 1993 r.). Skutki nie są do pogodzenia z wymaganiami praworządności. Skarżąca przez 9 lat pobierała świadczenia i znalazłaby się w sytuacji uprzywilejowanej. Od 2011 r. uprawniona jest do emerytury. W 2001 r. wyszła za mąż. W okresie wakacyjnym wraz z mężem wynajmują kwatery turystom. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu oddalenia apelacji potwierdził prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego.