Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2014 r., sygn. II UK 209/13

W odniesieniu do instruktorów praktycznej nauki zawodu okresy ich pracy przed dniem 31 sierpnia 1988 r. nie były okresami pracy w szczególnym charakterze uprawniającymi do emerytury nauczycielskiej.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Józef Iwulski

SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

w sprawie z wniosku T. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 stycznia 2014 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 20 grudnia 2012 r.,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy T. K. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 marca 2012 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o prawo do emerytury w niższym wieku, którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego z dnia 24 sierpnia 2011 r., odmawiającej przyznania prawa do wcześniejszej emerytury wobec nieudokumentowania 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy wnioskodawcy w Stoczni [...] od dnia 1 kwietnia 1983 r. do dnia 31 maja 1985 r., w którym wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku samodzielnego instruktora praktycznej nauki zawodu, oraz od dnia 1 czerwca 1985 r. do dnia 31 października 1989 r. na stanowisku starszego instruktora szkolenia praktycznej nauki zawodu. W ustalonym stanie faktycznym wnioskodawca (ur. w dniu 24 sierpnia 1951 r.), w dniu 22 lipca 2011 r. złożył wniosek o emeryturę. Wnioskodawca udokumentował 33 lata, 3 miesiące i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 9 lat, 1 miesiąc i 6 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. Nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego, a w dniu 24 sierpnia 2011 r. rozwiązał stosunek pracy. Przedmiotem sporu były nieuwzględnione przez organ rentowy okresy zatrudnienia wnioskodawcy w stoczni na stanowisku wskazanym w dziale XIV (prace różne) pod pozycją nr 24 załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - "kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie". Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 16 marca 2012 r. ustalił, że wnioskodawca we wskazanych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał pracę polegająca na szkoleniu nowo przyjętych pracowników w zakresie spawalnictwa, montowania kadłubów i rurociągów na wyodrębnionym wydziale szkoleniowym. Pracownicy ci (objęci szkoleniem) nie brali bezpośrednio udziału w procesie produkcyjnym, ale byli przygotowywani aby taką prace podjąć. W ocenie Sądu wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, bo mimo, że wykonywana przez niego praca była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to jednak głównym jego zajęciem było nauczanie poprzez praktyczne pokazywanie sposobów wykonywania poszczególnych elementów składających się na proces spawania, czy montowania. Udzielanie praktycznej nauki zawodu nie jest wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. jako praca w szczególnych warunkach. Sąd wskazał, że w zakresie obowiązków wnioskodawcy oprócz nauczania mieścił się także nadzór nad jakością wykonywanych przez kursantów prac szkoleniowych z zakresu spawalnictwa czy montażu, jednak nadzór ten dotyczył pracowników nowych, niewykwalifikowanych, przechodzących dopiero odpowiednie szkolenie na wydzielonym wydziale szkoleniowym, innym niż wydział produkcyjny, zatem dotyczył pracowników, których prace nie były wymienione w wykazie, bowiem nie były pracami zaliczanymi do prac w szczególnych warunkach ani w szczególnym charakterze. Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny, aby mógł zostać uznany za prace w warunkach szczególnych musi być prowadzony stale i mieć miejsce na oddziałach i wydziałach, w których - jako podstawowe - wykonywane są prace wymienione w wykazie. Osoby przyuczane do zawodu nie są zaliczane do osób wykonujących pracę w warunkach szczególnych, a ich instruktorzy - tak jak wnioskodawca - nie mogą być uznani za osoby wykonujące dozór inżynieryjno - techniczny na wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zaskarżonym wyrokiem, Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy, podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz zapadłe orzeczenie, wskazując że kontrola, o której mowa w powołanym przepisie była wykonywana przez wnioskodawcę jedynie przez okres jednego miesiąca w trakcie trzymiesięcznego kursu spawacza, podczas którego szkolił nowo przyjętych pracowników. Według jego wyjaśnień, dopiero po szkoleniu teoretycznym, które trwało około dwóch miesięcy, pracownicy niewykwalifikowani dokonywali spawania większych elementów konstrukcyjnych, wykorzystywanych następnie do budowy statków. Dodatkowo wskazał, że wszystkie te czynności były wykonywane na wyodrębnionej części hali produkcyjnej, przeznaczonej wyłącznie do szkolenia pracowników, którzy na etapie szkolenia nie wykonywali zatrudnienia w warunkach szczególnych, albowiem osoby przyuczane do zawodu nie były zaliczane do osób wykonujących pracę w warunkach szczególnych. Tak więc wnioskodawca w kwestionowanych okresach nie wykonywał zatrudnienia, o którym mowa w wykazie A, dział XIV poz. 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu Apelacyjnego za taką prace mógłby zostać uznany wyłącznie jeden miesiąc z każdego przeprowadzonego przez wnioskodawcę szkolenia, gdyż wówczas możliwym byłoby ewentualne przyjęcie, że ubezpieczony sprawował kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny, to zaś pozwalałoby na zaliczenie 26 miesięcy (2 lata i 2 miesiące) w całym kwestionowanym okresie, po zaliczeniu których wykazałby on łącznie 11 lat 3 miesiące i 6 dni okresów pracy w warunkach szczególnych, co nie stanowi wystarczającego okresu, warunkującego przyznanie prawa do dochodzonego świadczenia na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Ponadto oceniając okres, w którym wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku samodzielnego instruktora praktycznej nauki zawodu oraz starszego instruktora szkolenia praktycznej nauki zawodu, Sąd wskazał, że okresy pracy instruktorów praktycznej nauki zawodu wykonywane przed dniem 31 sierpnia 1988 r. nie były okresami pracy w szczególnym charakterze uprawniającymi obecnie do przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym. Powyższe ograniczenie - mimo że wynika z ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) - znajduje "poprzez analogię" zastosowanie w rozpatrywanej sprawie - w tym zakresie Sąd powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r. (II UK 166/09, niepublikowany), w uzasadnieniu którego wskazano, że zakres podmiotowy ustawy- Karta Nauczyciela w chwili jej wejścia w życie, nie obejmował instruktorów praktycznej nauki zawodu, tym samym okresy zatrudnienia wnioskodawcy w charakterze samodzielnego instruktora praktycznej nauki zawodu (od dnia 1 kwietnia 1983 r. do dnia 31 maja 1985 r.) oraz starszego instruktora szkolenia praktycznej nauki zawodu (od dnia 1 czerwca 1985 r. do dnia 31 października 1989 r.), nie podlegałyby zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, co oznacza że wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach warunkujących prawo do przyznania dochodzonego świadczenia. Powyższy wyrok zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 32 ust. 1, 2 i 4 w związku z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, w związku z pkt 24 działu XIV wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia przez przyjęcie "że wykonywanie przez powoda pracy na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu (...) nie było pracą wykonywaną w szczególnych warunkach", art. 86 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela w związku z § 1 pkt 1 i § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1988 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników uspołecznionych zakładów pracy, prowadzących prace pedagogiczne i wychowawcze (Dz.U. Nr 34, poz. 261 ze zm.), oraz w związku z § 1 pkt 1 lit. a i § 2 ust. 7 pkt 8 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 września 1998 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów i kierowników praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników prowadzących prace dydaktyczne i wychowawcze (Dz.U. Nr 126, poz. 833), przez ich niezastosowanie i nieuwzględnienie okresu pracy wnioskodawcy na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu jako pracy w szczególnym charakterze i niezaliczenie tego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, jego zmianę w całości i przyznanie wnioskodawcy prawa do dochodzonego świadczenia wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.