Wyrok SN z dnia 6 czerwca 2014 r., sygn. I CSK 462/13

Prawidłowa wykładnia art. 361 § 1 i 2 k.c. wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności występujących w obiektywnie rekonstruowanym i ocenianym ciągu powiązań między przyczyną wskazywaną jako sprawcza a szkodą. To, że określona szkoda może być uznana za normalne następstwo więcej niż jednej przyczyny, przy czym przynajmniej niektóre z tych przyczyn stanowią zdarzenia uzasadniające odpowiedzialność odszkodowawczą nie pozbawia poszkodowanego prawa wyboru okoliczności faktycznych, z których wywodzi swoje roszczenie. Nie uzasadnia też obaw o nadużycie prawa dochodzenia roszczeń, które - oparte na wybranej podstawie - nie uległy przedawnieniu, podczas kiedy dochodzone w oparciu o inną podstawę faktyczną byłyby przedawnione

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Mirosław Bączyk

SSN Barbara Myszka

w sprawie z powództwa Z. A. S. przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie M. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 6 czerwca 2014 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 5 lutego 2013 r.,

uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 29 listopada 2011 r. i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo powódki Z. S. skierowane przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie M. o zapłatę kwoty 643 888 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za przejęcie przez Skarb Państwa nieruchomości położonej w W. przy ulicy S. [...]. Apelację powódki od tego wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia 5 lutego 2013 r. Podstawę obydwu wyroków stanowiły ustalenia, zgodnie z którymi nieruchomość przy ul. S. [...] stanowiła własność S. i Z. P. i była objęta przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.). Dnia 23 lipca 1948 r. Z. P. wystąpił z wnioskiem o ustanowienie prawa własności czasowej, który Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy w dniu 30 grudnia 1967 r. załatwiło odmownie. Decyzja ta została w dniu 25 czerwca 1969 r. utrzymana w mocy przez Ministra Gospodarki Komunalnej. Spadkobiercy małżonków P. - Z. S. i S. P. uzyskali w dniu 31 października 2000 r. decyzję o stwierdzeniu nieważności decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 czerwca 1969 r. W wyniku ponownego rozpatrzenia wniosku z 1948 r. w dniu 31 grudnia 2004 r. wydana została decyzja o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego a następnie zawarta w dniu 4 czerwca 2007 r. umowa ustanowienia na rzecz powódki i jej brata na 99 lat prawa użytkowania wieczystego do udziału wynoszącego 0,41802 części zabudowanego gruntu o pow. 182 m2 w 1/2 części i udziałach po 0,20901 oraz w stosunku do gruntu o pow. 56 m2 i gruntu o pow. 153 m2 również co do 1/2 części na rzecz każdego z nich. Odmówiono natomiast ustanowienia tego prawa w stosunku do udziału wynoszącego 0,58198 części gruntu, który został rozdysponowany na rzecz osób trzecich w wyniku sprzedaży lokali mieszkalnych w latach 70-tych XX w. Powódka, wobec odmowy ustanowienia na jej rzecz prawa użytkowania wieczystego gruntu w zakresie udziałów przynależnych właścicielom lokali mieszkalnych sprzedanych w latach 70-tych, wniosła wspólnie ze S. P. o stwierdzeniem nieważności tych decyzji lokalowych. Decyzjami Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 30 lipca 2008 r. decyzje uznane zostały za wydane z rażącym naruszeniem prawa. Stwierdzenie ich nieważności było niemożliwe, ponieważ wywołały nieodwracalne skutki prawne. Oddalając powództwo Sąd Okręgowy stwierdził, że powódce nie przysługuje wywiedzione z art. 160 § 1 k.p.a. roszczenie o odszkodowanie za szkody, których źródła upatruje w wydaniu z rażącym naruszeniem prawa decyzji o sprzedaży lokali ponieważ nie była stroną postępowania administracyjnego, w którym decyzje te wydano. Uznał ponadto za skuteczny zarzut przedawnienia roszczenia odszkodowawczego, ponieważ powstanie szkody powódki poczytał za konsekwencję bezprawnej decyzji odmawiającej poprzednim właścicielom przyznania praw do nieruchomości na podstawie przepisów dekretu z 1945 r., która zapoczątkowała ciąg zdarzeń, prowadzący do wydania decyzji o sprzedaży lokali i ich wykonania. Akceptacja poglądu, że źródłem szkody były decyzje o sprzedaży lokali prowadziłaby, zdaniem Sądu, do współistnienia kilku podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, wywodzonych z jednej podstawy faktycznej i prowadziłaby do obejścia art. 160 k.p.a. Przy tym, gdyby nie stwierdzono nieważności decyzji o odmowie oddania nieruchomości na własność czasową, to same decyzje o sprzedaży lokali nie spowodowałyby szkody dla powódki, co - zdaniem Sądu - wskazuje, że pomiędzy decyzjami lokalowymi a szkodą wskazywaną przez powódkę nie ma normalnego związku przyczynowego. Oddalając apelację powódki Sąd Apelacyjny przyjął, że zdarzeniem wyrządzającym szkodę była decyzja administracyjna z dnia 25 czerwca 1969 r. odmawiająca przyznania prawa własności czasowej, która spowodowała szkodę w postaci utraty prawa własności budynku i prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) nieruchomości. Za logicznie sprzeczną uznał możliwość, aby taka sama szkoda mogła powstać w przyszłości wskutek innego zdarzenia, a konkretnie w wyniku decyzji administracyjnych o sprzedaży lokali. Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniosła powódka, wyrok ten zaskarżając w całości. W skardze opartej na podstawie z art. 398 § 1 pkt 1 k.p.c. zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 160 k.p.a. polegającą na przyjęciu, że normalny związek przyczynowy nie zachodzi pomiędzy wydaniem decyzji o sprzedaży lokali mieszkalnych a szkodą powódki w postaci niemożności uzyskania prawa użytkowania wieczystego całości gruntu i prawa własności całego budynku oraz art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 160 § 1 k.p.a. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 września 2004 r.) przez przyjęcie, że szkoda powódki wywołana niemożnością uzyskania prawa użytkowania wieczystego całej nieruchomości wraz z prawem własności całego budynku nie powstała, ponieważ zawierała się w szkodzie spowodowanej wydaniem bezprawnej decyzji z 1969 r. Wnosiła o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego oraz o uchylenie w całości wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi l instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego. W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. nr 169, póz. 1417 ze zm.).