Wyrok SN z dnia 7 stycznia 2013 r., sygn. I UK 372/12

Osoba, która celowo opłaca składki na ZUS po kilka złotych miesięcznie, nie może żądać od organu rentowego uzyskania pełnej ochrony ubezpieczeniowej.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)

SSN Józef Iwulski

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania K.K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

z udziałem zainteresowanego G. S.A. w T.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 stycznia 2013 r.,

skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w K.

z dnia 29 grudnia 2011 r., sygn. akt [...]

I. oddala skargę kasacyjną,

II. zasądza od skarżącego K.K. na rzecz organu rentowego 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w K. wyrokiem z 29 grudnia 2011 r. oddalił apelację skarżącego od wyroku Sądu Okręgowego w K. z 11 marca 2011 r., oddalającego jego odwołanie od decyzji pozwanego z 26 lutego 2010 r., stwierdzającej, że nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia zawartych ze Spółką Akcyjną G. w K. w okresach od 15 lutego 2004 r. do 9 sierpnia 2006 r. i od 1 kwietnia do 31 lipca 2009 r. Według pozwanego umowy zlecenia skarżący zawarł w celu niepłacenia składek z prowadzonej działalności gospodarczej i doszło do obejścia przepisów o ubezpieczeniu społecznym (art. 58 § 1 k.c.), zwłaszcza, że po stronie Spółki G. stwierdzono takie działania na "szeroką skalę". Skarżący utrzymywał, że postępował zgodnie z prawem. Sąd Okręgowy ustalił, że skarżący prowadził działalność gospodarczą i 15 lutego 2004 r. zawarł umowę zlecenia ze Spółką G.. Miał informować potencjalnych klientów spółki o oferowanych przez nią usługach i produktach za wynagrodzeniem 26 zł miesięcznie. Drugą umowę zlecenia strony zawarły 1 kwietnia 2009 r., przy czym wynagrodzenie miesięczne ustalono na 150 zł. Podstawy wymiaru składek w czasie pierwszej umowy wynosiły: w marcu 2004 r. - 52 zł, od kwietnia 2004 r. do października 2005 r. po 26 zł, od listopada 2005 r. do sierpnia 2006 r. 0 zł. W czasie drugiej umowy zlecenia, czyli od 1 kwietnia do 31 lipca 2009 r. podstawa ubezpieczenia wynosiła 150 zł. Od listopada 2005 r. skarżący miał umowę o pracę nakładczą ze Spółką M., a od 1 kwietnia 2009 r. zawarł umowę o telepracę ze Spółką T. na 1/80 etatu za wynagrodzeniem 31,90 zł miesięcznie. Sąd Okręgowy nie stwierdził pozorności umów zlecenia (art. 83 k.c.), organ rentowy nie kwestionował wykonywania umów zlecenia przez ubezpieczonego. Nie wykluczało to, wobec stanowiska pozwanego, badania, czy umowy nie zmierzały do obejścia prawa (wyroki Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 r., II UKN 258/00 i z 19 stycznia 2010 r., I UK 261/09). Sąd Okręgowy stwierdził obejście prawa. Odnosząc się do pierwszej umowy zlecenia z 15 lutego 2004 r. wskazał, że zakres pracy i miesięczne wynagrodzenie 26 zł, świadczą, iż rzeczywistym i podstawowym powodem zawarcia umowy było wyłączenie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z działalności gospodarczej. Umowa miała na celu obejście art. 18 ust. 8 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego wynagrodzenia. Wynagrodzenie skarżącego z umowy zlecenia 26 zł miesięcznie, przekładało się proporcjonalnie na składki po kilka złotych miesięcznie, co dodatkowo uzasadniało stwierdzenie, że umowa była także sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) wskazanymi w podobnej sprawie przez Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 2008 r., III UK 75/07. Umowa zlecenia z 15 lutego 2004 r. nie stanowiła tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie do 9 sierpnia 2006 r. ze względu na nieważność na podstawie art. 58 k.c., przy czym od 1 listopada 2005 r. wyłączenie tego tytułu wynikało z nowej regulacji art. 9 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej także jako "ustawa o sus"). Od 1 listopada 2005 r. deklarowane przez Spółkę G. podstawy wymiaru składek z umowy zlecenia wynosiły 0,00 zł, bowiem skarżący zawarł wówczas umowę o pracę nakładczą ze Spółką M., co dodatkowo wzmacnia wniosek, że celem zlecenia było uniknięcie składek z działalności gospodarczej. Ocena drugiej umowy zlecenia z 1 kwietnia 2009 r. łączy się z ustaleniem, że w tym samym dniu skarżący, prowadzący nadal działalność gospodarczą, zawarł umowę o telepracę w wymiarze 1/80 etatu ze Spółką T. Umowa zlecenia w takiej sekwencji trzech tytułów ubezpieczenia była potrzebna do skorzystania z regulacji art. 9 ust. 1, ust. 1a. ust. 1b i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Skarżący wybrał umowę zlecenia. W ocenie Sądu umowa zlecenia została zawarta wyłącznie w celu uniknięcia opłacania składek z działalności gospodarczej, a więc obejścia art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczącego wysokości składki. Nikła umowa o telepracę (1/80 etatu) umożliwiała stosowanie wskazanej regulacji z art. 9, lecz nie była wystarczająca dla uniknięcia składek z działalności gospodarczej, dlatego skarżący zawarł umowę zlecenia. Zmierzała do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.) i nie stanowiła tytułu podlegania ubezpieczeniom w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2009 r.