Wyrok SN dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. I PK 231/11

Związkowa obrona i reprezentowanie praw oraz interesów zawodowych i socjalnych ludzi pracy ma ustrojowe i ustawowo esencjonalnie jawne podstawy w każdym zakresie, o którym mowa w art. 1 i 7 ustawy o związkach zawodowych, w tym w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy. Wyklucza to nieudzielenie pracodawcy informacji o wszystkich podlegających związkowej ochronie pracownikach lub ich ukrywanie („grę w chowanego”) za przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Regulacje te uprawniają pracodawcę do uzyskania dostępu, gromadzenia i przetwarzania danych o pracownikach podlegających związkowej obronie, jeżeli jest to niezbędne dla spełnienia obowiązku wynikającego z przepisów prawa pracy, pod rygorem zwolnienia pracodawcy z obowiązku współdziałania z organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)

SSN Zbigniew Hajn

SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa P. D. przeciwko "A. Polska" Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością o odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 czerwca 2012 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 lipca 2011 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 7 lipca 2011 r. oddalił apelację pozwanej "A. Polska" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 28 marca 2011 r., zasądzającego od pozwanej na rzecz powoda P. D. odszkodowanie w wysokości 29.715 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 24 stycznia 2011 r. (punkt I wyroku), oddalającego powództwo w pozostałym zakresie (punkt II wyroku), nakazującego pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego kwotę 1.486 zł tytułem opłaty sądowej (punkt III wyroku) oraz zasądzającego od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt IV wyroku). W sprawie tej ustalono, że powód był zatrudniony u pozwanej na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku regionalnego kierownika sprzedaży w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 10.155 zł. W dniu 5 października 2010 r. pozwana wystąpiła z wnioskiem do OM OPZZ /.../ , w trybie art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o związkach zawodowych) o wskazanie nazwisk i imion pracowników pozwanej korzystających z obrony w indywidualnych sprawach pracowniczych. W odpowiedzi ta organizacja związkowa pismem z dnia 10 października 2010 r. odmówiła udzielenia żądanych informacji, powołując się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 28 października 2009 r., II SA/Wa16/09 (LEX nr 573890). W jej ocenie, wniosek pozwanej miał charakter „abstrakcyjny”, a zatem sprzeczny z art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, który umożliwia ujawnienie informacji o przynależności związkowej wyłącznie w indywidualnych sprawach, jeżeli pracodawca nosi się z zamiarem zwolnienia pracownika. Jednocześnie organizacja ta zadeklarowała „chęć współpracy po przedstawieniu przez pozwaną wniosku zgodnie z tym przepisem”, a także poinformowała pozwaną, że jej stanowisko nie zwalnia pracodawcy z obowiązku współdziałania z organizacją związkową w sprawach pracowniczych. Powód został członkiem wymienionej organizacji związkowej w dniu 6 grudnia 2010 r. Natomiast pozwana wypowiedziała mu umowę o pracę 29 grudnia 2010 r. z powodu likwidacji stanowiska pracy, co doprowadziło do rozwiązania stosunku pracy powoda z dniem 31 marca 2011 r., z upływem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy, nie badał zasadności wypowiedzenia umowy o pracę, gdyż uznał, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było niezgodne z art. 38 k.p. i już z tego tytułu zasądził na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości 29.715 zł. Pozwana nie przeprowadziła konsultacji rozwiązania stosunku pracy powoda w trybie art. 38 k.p., ani nie występowała do związku zawodowego z zapytaniem, czy powód korzysta z obrony „swoich praw przez związek, choć od 6 grudnia 2010 r. był członkiem związku zawodowego OM OPZZ /.../. Brak wymaganej konsultacji związkowej sprawiał, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę z dnia 29 grudnia 2010 r. nastąpiło z naruszeniem prawa. W ocenie tego Sądu, choć wniosek pozwanej z dnia 5 października 2010 r. naruszał art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych i „organizacja związkowa miała prawo odmówić udzielenia informacji o przynależności związkowej pracowników, to nie zwalniało to pozwanej od obowiązku konsultowania indywidualnych spraw pracowniczych ze związkiem zawodowym, zwłaszcza że powód stał się członkiem związku po 5 października 2010 r. i nawet gdyby związek zawodowy podał listę pracowników, to i tak nie figurowałby na niej powód”. Sąd Rejonowy zaaprobował pogląd wyrażony w wyroku WSA w Warszawie z dnia 28 października 2009 r., II SA/Wa16/09, że obowiązek wynikający z art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych spoczywa na pracodawcy każdorazowo w momencie zaistnienia sprawy indywidualnej wynikającej ze stosunku pracy, w której przepisy prawa przewidują współdziałanie ze związkiem zawodowym. Przynależność związkowa należy do „danych sensytywnych” i jako taka podlega ochronie zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o ochronie danych osobowych). „Z punktu widzenia szczególnej ochrony danych wrażliwych niedopuszczalne jest przekazywanie pracodawcy imiennej listy pracowników zrzeszonych w danej organizacji związkowej wykraczające poza zapytanie dotyczące konkretnej osoby”. W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że odmowa udzielenia pozwanej wnioskowanych informacji na podstawie art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych i wskazania pracowników korzystających z ochrony związku w indywidualnych sprawach pracowniczych była uzasadniona, ponieważ pozwana w zapytaniu do organizacji związkowej nie wymieniła imiennie pracowników, których udzielane informacje miały dotyczyć, ani nie określiła celu, któremu informacje te miały służyć. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej, podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem art. 38 k.p., co „czyniło zbędnym badanie przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę pod względem ich konkretności, zasadności i rzeczywistości”, chociaż Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż organizacja związkowa była uprawniona do odmowy udzielenia informacji wnioskowanej przez pozwanego. Sąd drugiej instancji nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, przyjętym za wyrokiem WSA w Warszawie, II SA/Wa16/09, że pytanie pracodawcy oparte na art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych wymaga podania imiennej listy pracowników oraz wskazania celu zamierzonych przez pracodawcę działań w indywidualnych sprawach pracowniczych. Przeciwnie, powołując się na literaturę i orzecznictwo Sądu Najwyższego - Sąd Okręgowy stwierdził, że jednorazowe zwrócenie się pracodawcy do działających u niego zakładowych organizacji związkowych o informację dotyczącą wszystkich zatrudnionych pracowników czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Ponadto, w październiku 2010 r., kiedy pozwana wystąpiła z wnioskiem do organizacji związkowej powód nie był jej członkiem ani nie wskazał tej organizacji do obrony swoich praw. Nie jest naruszeniem art. 45 § 1 k.p. niezastosowanie się przez pracodawcę do wymagań określonych w art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, jeżeli pracownik, któremu wypowiedziano umowę o pracę lub rozwiązano ją bez wypowiedzenia, nie korzystał z ochrony jego praw przez zakładowe organizacje związkowe. Sąd Okręgowy uznał, że „mimo odmowy udzielenia informacji przez związek zawodowy, bez względu na ocenę jej zasadności, na pozwanym nadal ciążył obowiązek wynikający z art. 38 k.p.”, skoro pozwana w październiku 2010 r. nie uzyskała od organizacji związkowej żadnej informacji o przynależności związkowej lub o korzystaniu z ochrony związkowej przez pracowników niebędących członkami związku, w tym przez powoda. Skorzystanie przez pracodawcę z innych źródeł informacji niż zakładowe organizacje związkowe (art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych) jest dla niego ryzykowne. „Pozwany otrzymując odmowę związku zawodowego, co do udzielenia informacji, o jakiej mowa w art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, po prostu na tym poprzestał, czując się zwolniony z obowiązku konsultacji związkowej przy podjęciu indywidualnej decyzji o zamiarze wypowiedzenia powodowi stosunku pracy. Jeżeli pracodawca nie zwróci się do zakładowych organizacji związkowych w trybie przepisu art. 38 k.p. zawierzając innym źródłom informacji tu: pracodawca bezkrytycznie stwierdził, że odmowa udzielenia informacji przez związek zawodowy z takiego obowiązku go zwalniała, a okaże się, że pracownik podlegał ochronie związkowej, to wypowiedzenie umowy o pracę lub rozwiązanie jej bez wypowiedzenia staje się wadliwe ze względu na naruszenie procedury wymaganej przy podejmowaniu przez pracodawcę tych czynności prawnych.” Mając na uwadze to, że powód został członkiem związku zawodowego dopiero w grudniu 2010 r., pozwana tym bardziej powinna przeprowadzić konsultację w oparciu o art. 38 k.p. celem uniknięcia ryzyka związanego z konsekwencjami prawnymi naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę.