Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 19 maja 2009 r., sygn. III CZP 139/08

Sąd Najwyższy w składzie:

Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)

SSN Gerard Bieniek

SSN Stanisław Dąbrowski

SSN Lech Walentynowicz

SSN Tadeusz Wiśniewski

SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)

SSN Mirosława Wysocka

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej

w dniu 19 maja 2009 r.,

przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka,

po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego

przez Rzecznika Praw Obywatelskich

we wniosku z dnia 25 listopada 2008 r., RPO-598253-IV/08/MC:

"Czy Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone zaniechaniem legislacyjnym w sytuacji, gdy stan bezczynności prawodawcy powstał przed dniem 1 września 2004 r.?"

podjął uchwałę:

Skarb Państwa odpowiada za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego, którego obowiązek wydania powstał po wejściu w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienie

I. Przedstawione przez Rzecznika Praw Obywatelskich zagadnienie prawne dotyczy kwestii, czy art. 417 k.c., w rozumieniu przyjętym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00 (OTK-A 2001, nr 8, poz. 256), w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, może stanowić podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego, którego obowiązek wydania powstał w okresie od dnia 17 października 1997 r. (wejście w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) do dnia 1 września 2004 r. (wejście w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 162, poz. 1692, dalej także: nowelizacja k.c.) bądź wcześniej i istniał w chwili wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zdaniem Rzecznika podniesiona kwestia budzi wątpliwości i spowodowała rozbieżności w judykaturze Sądu Najwyższego. Obok orzeczeń, w których Sąd Najwyższy wprost lub pośrednio przyjmuje, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za zaniechanie normatywne już od wejścia życie Konstytucji (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 września 2003 r., I CSK 143/03, OSNC 2004, nr 11, poz. 179; z dnia 21 listopada 2003 r., I CK 323/02, OSNC 2004, nr 6, poz. 103; z dnia 16 lutego 2005 r., IV CSK 541/04, OSP 2006, nr 1, poz. 3 i z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CSK 138/05, OSNC 2007, nr 4, poz. 63 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 56), są podejmowane także orzeczenia odmienne, wyrażające pogląd, że przed dniem 1 września 2004 r. nie było podstaw prawnych do przypisania Skarbowi Państwa odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechanie prawodawcy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2005 r., III CZP 82/05, OSNC 2006, nr 9 poz. 148 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 483/06, niepubl. i z dnia 5 grudnia 2007 r., I CSK 273/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 28). Rzecznik Praw Obywatelskich opowiedział się za taką wykładnią art. 417 k.c. w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która najpełniej realizuje konstytucyjne prawo obywateli, a zatem konstruuje - na gruncie stanu prawnego sprzed 1 września 2004 r. - konstytucyjne prawo do odszkodowania także za delikt w postaci zaniechania prawodawcy.