Wyrok SN z dnia 18 grudnia 2002 r. sygn. I PKN 668/01

1. Skarb Państwa na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administracje publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) ponosi odpowiedzialność za powstałe przed 31 grudnia 1998 r. zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wymienionych w załączniku do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostały przejęte przez gminy, powiaty i samorządy województw (Dz.U. Nr 85, poz. 659).

2. Do czasu wejścia w życie art. 32j ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.), to jest do 21 stycznia 2000 r., podstawę prawną oceny sytuacji pracowników zakładów opieki zdrowotnej pełniących dyżury zakładowe stanowił art. 144 k.p.

Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 grudnia 2002 r. sprawy z powództwa Tadeusza W. przeciwko 1) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w P., 2) Skarbowi Państwa - Wojewodzie O. o wynagrodzenie, na skutek kasacji obu stron pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 maja 2001 r. [...]

oddalił obydwie kasacje.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem wstępnym z dnia 23 maja 2001 r. [...] oddalił apelacje Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w P. oraz Skarbu Państwa - Wojewody O. od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 8 września 2000 r. [...], uznającego roszczenie Tadeusza W. o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (dyżury lekarskie) za uzasadnione co do zasady.

Powód domagał się zasądzenia od strony pozwanej na jego rzecz wynagrodzenia za pracę wykonywaną w czasie dyżurów zakładowych za okres od lipca 1996 r. W ocenie Sądu drugiej instancji, wyrok Sądu pierwszej instancji uznający roszczenie powoda za usprawiedliwione co do zasady jest prawidłowy. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 stycznia 2001 r., III ZP 30/00 (OSNAPiUS 2001 nr 23, poz. 685) przyjął pogląd, że przepisy §§ 11 i 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych obowiązków i uprawnień pracowników zatrudnionych w zakładach służby zdrowia (Dz.U. Nr 51, poz. 326 ze zm.) uznane wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 1999 r., P. 6/98 (Dz.U. 45, poz.458) za niezgodne z art. 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 298 i art. 128 k.p., nie mają zastosowania przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za czas pełnienia dyżurów zakładowych przed dniem wejścia tego wyroku w życie. Taki sam pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00 (OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 331). Trzy są, zdaniem Sądu, możliwości oceny mocy wiążącej przepisów, co do których orzeczono niekonstytucyjność. Pierwsza jest taka, że skoro orzeczenie Trybunału wywołuje skutki w zakresie obowiązywania aktu normatywnego na przyszłość, to do momentu ogłoszenia orzeczenia akt ten ma pełną moc obowiązującą i powinien być stosowany do stanów faktycznych powstałych przed ogłoszeniem orzeczenia. Jego przyjęcie prowadziłoby do przekreślenia sensu instytucji wznowienia postępowania na podstawie art. 401k.p.c. Skoro bowiem po wznowieniu postępowania sądy miałyby stosować przepisy, które stanowiły podstawę prawną prawomocnego rozstrzygnięcia, to wyrok wydany wskutek wznowienia musiałby być identyczny z wydanym uprzednio. Stanowisko drugie wyraża się w przyjęciu, że orzeczenie Trybunału stwierdza istnienie sprzeczności aktu normatywnego z Konstytucją, lecz na pewien czas (do ogłoszenia orzeczenia) „legalizuje” go. Pozostaje ono w oczywistej sprzeczności z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji. Trzecia możliwość jest taka, że „niekonstytucyjny” akt prawny musi być uznany przed opublikowaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego za obowiązujący, ale ze względu na jego sprzeczność z Konstytucją, która istnieje od początku jego uchwalenia, nie powinien być stosowany. Ten właśnie pogląd Sąd uznał za prawidłowy. Data publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie mogła przeto decydować o zasadności roszczenia powoda. Sąd nie może bowiem stosować przepisów, które są niezgodne z Konstytucją. W konsekwencji do roszczeń Tadeusza W. sprzed opublikowania w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 maja 1999 r. powinny być stosowane przepisy Kodeksu pracy o dyżurach i zasadach wynagradzania za nie. Według art. 144 k.p. czasu dyżuru pełnionego przez pracownika poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy (§ 1); pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania (§ 2). Jeżeli natomiast w czasie dyżuru pracownik wykonywał pracę, czas ten wlicza się do czasu pracy ze wszystkimi tego konsekwencjami w zakresie ekwiwalentu za pracę w godzinach nadliczbowych.