Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 28 lutego 1991 r., sygn. III PZP 24/90

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora z Ministerstwa Sprawiedliwości po rozpoznaniu wniosku Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

„Czy jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci pracownika lub rencisty ulega na mocy art. 14 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144; zm. z 1989 r. nr 35, poz. 192; z 1990 r., nr 36, poz. 206) zmniejszeniu o jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, faktycznie wypłacone w przeszłości pracownikowi, bez uwzględnienia spadku – w dacie stwierdzenia związku śmierci z wypadkiem lub chorobą – realnej wartości tego ostatniego świadczenia?”

podjął następującą uchwałę:

Jednorazowe odszkodowanie należne rodzinie z tytułu śmierci pracownika lub rencisty w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, zgodnie z przepisem art. 14 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 114, ze zm.; z 1989 r. nr 35, poz. 192; z 1990 r. nr 36, poz. 206), podlega zmniejszeniu o nominalną kwotę wypłaconego pracownikowi odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, bez uwzględnienia wzrostu wielkości stawek jednorazowego odszkodowania przysługującego pracownikowi.

Uzasadnienie

Przepisy określające wysokość jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych (wprowadzonych początkowo ustawą z 23.I.1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadku przy pracy – Dz.U. nr 3, poz. 8), były kilkakrotnie zmieniane, zarówno pod wpływem ogólnej krytyki wyrastającej z oceny, iż ustalone kwoty tych obciążeń są zbyt niskie, jak i ze względu na stopniowy spadek wartości (siły nabywczej) pieniądza. Wysokość jednorazowych odszkodowań (przy jednoczesnym rozróżnieniu jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci pracownika lub rencisty) została podwyższona już w 1975 r., kiedy to ustawa o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zastąpiła ustawę z 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy. Następnie podwyższono je w 1981 r. (rozporządzenie Rady Ministrów z 11.XII.1981 r. w sprawie podwyższenia niektórych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – Dz.U. nr 31, poz. 174), w 1986 r. (rozporządzenie Rady Ministrów z 22.IX.1986 r. w sprawie podwyższenia niektórych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – Dz.U. nr 38, poz. 186) i wreszcie w 1988 r. (rozporządzenie Rady Ministrów z 8.VIII.1988 r. w sprawie podwyższenia niektórych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – Dz.U. nr 29, poz. 199; zm. Dz.U. z 1989 r. nr 61, poz. 366). Ten ostatni akt prawny przewidział przy tym sukcesywne i automatyczne podwyższanie jednorazowych odszkodowań stosownie do wzrostu wynagrodzeń za pracę. Wysokość kwoty przysługującej z tytułu 1% uszczerbku na zdrowiu powodującego niezdolność do zarobkowania (z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu – według aktualnej terminologii) wzrosła od 400 zł (1968), przez 500 zł (1975), 1.000 zł (1981), 2.500 zł (1986), 10.000 (1988) do 247.000 zł, według ustaleń przyjętych w obwieszczeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 11.IX.1990 r. w sprawie podwyższenia kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Mon. Pol. nr 35, poz. 280). Odpowiednio do podnoszenia się wysokości jednorazowych odszkodowań z tytułu uszczerbku na zdrowiu wzrastały także kwoty przysługujące z racji utraty żywiciela (od 20.000 do 23.134.000 zł – gdy uprawnionym jest małżonek lub dziecko).