Wyrok NSA z dnia 24 stycznia 2023 r., sygn. III OSK 1000/22

Fakt budowy pomnika w latach 50-tych w stylu "socrealizmu" nie świadczy a priori o jego "komunistycznej" proweniencji. Mimo czytelnego wyrazu ideowego oraz cech stylistycznych odwołujących się do socrealizmu, nie można uznać tego stylu ex definitione za "propagujący komunizm".

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Mirosław Wincenciak Sędziowie: sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak (spr.) sędzia del. WSA Beata Jezielska po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 października 2021 r. sygn. akt II SA/Wa 2903/21 w sprawie ze skargi Gminy Miasta Rzeszów na postanowienie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia 2 października 2018 r. nr [...] w przedmiocie opinii w sprawie pomnika 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu na rzecz Gminy Miasta Rzeszów kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 7 października 2021 r., sygn. akt II SA/Wa 2903/21, po rozpoznaniu skargi Gminy Miasta Rzeszów na postanowienie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia 2 października 2018 r., nr [...], w przedmiocie wyrażenia opinii o niespełnianiu przez pomników warunków – uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie z dnia 20 sierpnia 2018 r., nr [...].

Jak wskazał Sąd pierwszej instancji Podkarpacki Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, działając z upoważnienia Wojewody Podkarpackiego (kompetencja do prowadzenia postępowania została przekazana przez Wojewodę Podkarpackiego w drodze porozumienia administracyjnego zawartego w dniu 26 marca 2018 r.), zwrócił się do Prezesa IPN - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, na podstawie art. 5b ust. 2 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1103, ze zm.) – dalej jako: "ustawa o zakazie propagowania komunizmu" o wydanie opinii, czy pomnik "wdzięczności Armii Radzieckiej", posadowiony na Placu Ofiar Getta w Rzeszowie (dz. ew. 745 obręb 207), nie spełnia warunków, o których mowa w art. 5a ust. 1 tej ustawy (tj. upamiętnia lub propaguje komunizm).