Wyrok NSA z dnia 12 lutego 2015 r., sygn. I OSK 1147/13

Przysługiwanie prawa własności nie może jednak wynikać jedynie z domniemań lub oświadczeń opartych nawet na racjonalnie dokonywanej wykładni przepisów prawa. Prawo własności musi być stwierdzone stosownym dokumentem lub rejestrem (księga wieczysta), z którym ustawodawca wiąże skutek ustalenia przysługiwania prawa własności.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie : Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie: Sędzia NSA Barbara Adamiak Sędzia WSA del. Marian Wolanin (spr.) Protokolant starszy sekretarz sądowy Karolina Kubik po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2015 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B. P. i Z. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 grudnia 2012 r. sygn. akt I SA/Wa 969/12 w sprawie ze skargi B. P. i Z. M. na decyzję Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia [...] marca 2012 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Wa 969/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę B. P. i Z. M. na decyzję Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia [...] marca 2012 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego.

W uzasadnieniu powołanego wyroku wskazano, że Wojewoda W., decyzją z dnia [...] września 1992 r., Nr [...], stwierdził nabycie przez Gminę Dzielnicę P. z mocy prawa, w dniu 27 maja 1990 r., nieodpłatnie, własności nieruchomości położonej w W. przy ul. K., oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej P., obręb ewidencyjny [...], nr działki [...], opisanej w karcie inwentaryzacyjnej nr [...], zabudowanej budynkiem mieszkalnym i oficyną parterową. Z wnioskiem o stwierdzenie nieważności powołanej decyzji, w części dotyczącej budynku mieszkalnego oraz oficyny parterowej znajdującej się na nieruchomości położonej w W. przy ul. K., opisanej w KW nr [...], wystąpili B. P. i Z. M., jako następcy prawni po właścicielach hipotecznych wskazanej nieruchomości. Decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r., Nr [...], Minister Administracji i Cyfryzacji umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe stwierdzając, że w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji podstawowym wymogiem formalnym jest ustalenie, czy wnioskodawca posiada legitymację procesową do skutecznego wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania nadzorczego. Przedmiotem postępowania komunalizacyjnego, są wyłącznie przekształcenia własnościowe, zachodzące pomiędzy Skarbem Państwa, a gminami w odniesieniu do mienia ogólnonarodowego (państwowego), mające na celu uwłaszczenie gmin. Stronami tego postępowania są co do zasady Skarb Państwa, jako właściciel mienia, oraz gmina, która mienie to przejmuje. Inny podmiot może być stroną postępowania, jeżeli wykaże interes prawny, w rozumieniu art. 28 kpa. O tym, czy interes lub obowiązek mają charakter prawny czy tylko faktyczny, przesądza treść przepisów prawa materialnego. Stroną postępowania komunalizacyjnego może być zatem osoba powołująca się na dokumenty świadczące, że to jej, a nie Skarbowi Państwa przysługiwało w dniu 27 maja 1990 r. prawo własności do komunalizowanego mienia. Z uzasadnienia decyzji Ministra Infrastruktury z dnia [...] marca 2011 r. wynika, iż nieruchomość oznaczona hip. [...] stanowiła współwłasność A. i J. małżonków K. oraz J. i G. małżonków B. Aktualnie spadkobiercami dawnych właścicieli są B. P. i Z. M. Nieruchomość położona przy ul. K. oznaczona nr hipotecznym [...], opisana w ewidencji gruntów jako działka nr [...], objęta była działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279) - dalej "dekret warszawski". Z mocy art. 1 tego dekretu wszelkie grunty (nieruchomości gruntowe) położone na obszarze m. st. Warszawy przeszły z dniem jego wejścia w życie na własność gminy m. st. Warszawy. Następnie na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, poz. 130) stały się one własnością Skarbu Państwa. Przejście własności gruntu nie obejmowało własności budynków położonych na gruncie, ponieważ według art. 5 dekretu warszawskiego budynki oraz inne przedmioty znajdujące się na gruntach przechodzących na własność gminy m. st. Warszawy pozostawały własnością dotychczasowych właścicieli. Dla zachowania tego prawa konieczne było złożenie przez dotychczasowych właścicieli gruntów lub ich następców prawnych - w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia gruntów w posiadanie przez gminę - wniosku o przyznanie na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy (zmienionej potem na własność czasową, a następnie na wieczyste użytkowanie). Prawo własności budynków byłych właścicieli gruntów wygasło (przechodziło na własność gminy, a następnie na Skarb Państwa) dopiero z chwilą uprawomocnienia się decyzji o odmowie przyznania im prawa własności czasowej, a obecnie prawa wieczystego użytkowania, albo w razie niezłożenia we wskazanym wyżej terminie wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy. Od chwili wejścia w życie dekretu warszawskiego, budynki znajdujące się na nieruchomości stawały się przedmiotem odrębnej własności dotychczasowego właściciela. Dekret wprowadził bowiem czasowe odstępstwo od zasady superficies solo cedit. Status prawny utrwalał się w razie uwzględnienia wniosku. Natomiast w wypadku odmowy uwzględnienia wniosku, albo bezskutecznego upływu terminu do jego złożenia, budynek z powrotem stawał się częścią składową nieruchomości gruntowej, co następowało z mocy prawa. Orzeczeniem administracyjnym Prezydium Rady Narodowej W. z dnia [...] sierpnia 1953 r. skierowanym do Wydziału Finansowego Terenowego Oddziału Likwidacyjnego odmówiono właścicielom hipotecznym ustanowienia na ich rzecz prawa własności czasowej do przedmiotowej nieruchomości i jednocześnie stwierdzono, że wszystkie budynki znajdujące się na gruncie przeszły na własność Skarbu Państwa. W uzasadnieniu tego orzeczenia administracyjnego wskazano, iż właściciele hipoteczni nie złożyli wniosku dekretowego, a termin do jego złożenia upłynął [...] lutego 1949 r. Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy decyzją Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia [...] listopada 1953 r. W wyniku przeprowadzonego postępowania nadzorczego decyzją z dnia [...] marca 2011 r. Minister Infrastruktury stwierdził nieważność decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia [...] listopada 1953 r. oraz utrzymanego nią w mocy orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej w W. z dnia [...] sierpnia 1953 r. ze względu na to, że wydanie przez organy dekretowe decyzji, pomimo niezłożenia przez dotychczasowych właścicieli wniosku, nastąpiło z rażącym naruszenie art. 7 ust. 1 dekretu warszawskiego, zgodnie z którym postępowanie w sprawie przyznania prawa własności czasowej stanowiło uprawnienie dotychczasowych właścicieli i tylko z ich wniosku postępowanie takie mogło być prowadzone. Przepis ten nie przewidywał możliwości działania w tym zakresie organów administracji z urzędu. W sytuacji, gdy wniosek dekretowy nie został złożony, to organ nie powinien był prowadzić postępowania w sprawie przyznania własności czasowej, gdyż było ono bezprzedmiotowe. Oznacza to, że dawni właściciele uchybili obowiązkowi złożenia wniosku o przyznanie im prawa własności czasowej do gruntu, skutkiem czego przejście budynków położonych na tym gruncie na własność gminy (później Skarbu Państwa) nastąpiło z chwilą upływu terminu do wystąpienia z wnioskiem. Prowadzi to do konkluzji, że wnioskodawcy nie posiadają przymiotu strony i nie są legitymowani do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej Wojewody W. z dnia [...] września 1992 r. we wskazanym zakresie. Bycie spadkobiercą dawnych właścicieli nieruchomości przy ul. K. w W. oraz uznanie za stronę w postępowaniu prowadzonym przez Ministra Infrastruktury nie czyni wnioskodawców stronami postępowania komunalizacyjnego, ponieważ ani w dacie komunalizacji z mocy prawa, tj. w dniu 27 maja 1990 r., ani obecnie, wnioskodawcy nie posiadają tytułu prawnego do spornej nieruchomości. Zgodnie zaś z art. 105 § 1 kpa, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. W przedmiotowej sprawie organ wszczął postępowanie na wniosek podmiotu nieuprawnionego, dlatego postępowanie to podlega umorzeniu na mocy art. 105 § 1 kpa. Po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nieważności decyzji komunalizacyjnej Minister Administracji i Cyfryzacji decyzją z dnia [...] marca 2012 r., Nr [...], utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia [...] grudnia 2011 r., podtrzymując dotychczasowe stanowisko.