Wyrok NSA z dnia 27 maja 2014 r., sygn. I OSK 1698/12

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Kremer (spr.), Sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska, Sędzia del. NSA Jolanta Sikorska, Protokolant asystent sędziego Marcin Rączka, po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej oraz M. B., J. P., A. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2011 r. sygn. akt I SA/Wa 1223/11 w sprawie ze skargi Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] kwietnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie uchylenia decyzji i umorzenia postępowania oddala skargi kasacyjne

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 9 grudnia 2011 r., sygn. akt I SA/Wa 1223/11 w sprawie ze skargi Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] kwietnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie uchylenia decyzji i umorzenia postępowania: 1. uchylił zaskarżoną decyzję; 2. stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu; 3. zasądził od Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej na rzecz skarżącego Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wyrok zapadł na tle następujących okoliczności sprawy:

Zaskarżoną decyzją Minister Infrastruktury, po rozpatrzeniu odwołania E. B., M. B., A. S. oraz J. P. od decyzji Wojewody Mazowieckiego nr [...] z dnia [...] marca 2010 roku, orzekającej o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości, przeznaczonej pod budowę obwodnicy J. wraz z rozbudową drogi krajowej nr [...], oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr [...] o pow. 0,2102 ha, ustaleniu z tego tytułu odszkodowania na rzecz E. B. w wysokości 538.872,00 zł, na rzecz M. B. w wysokości 80.831,00 zł, na rzecz A. S. w wysokości 80.831,00 zł i na rzecz J. P. w wysokości 80.831,00 zł oraz o zobowiązaniu Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad do zapłaty ww. odszkodowania w terminie 14 dni od dnia, w którym ww. decyzja będzie podlegała wykonaniu - uchylił tę decyzję Wojewody Mazowieckiego i umorzył postępowanie przed organem pierwszej instancji. W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy przestawił dotychczasowy przebieg postępowania w sprawie oraz stan prawny sprawy. Za nieprawidłowe uznał ustalenia organu pierwszoinstancyjnego polegające na przyjęciu, iż nieruchomość objęta wnioskiem o wywłaszczenie ma nieuregulowany stan prawny i przyjęty w związku z tym ustaleniem tryb postępowania wywłaszczeniowego. Wskazując postanowienie Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 30 marca 2006 r., sygn. akt I Ns 430/05 o stwierdzeniu nabycia spadku po G. B. (mężu E. B., która na początku postępowania oświadczyła, że postępowanie spadkowe nie zostało przeprowadzone) organ wywiódł, iż już na etapie wszczęcia postępowania Wojewoda miał możliwość ustalenia wszystkich stron postępowania, a co za tym idzie prowadzenia sprawy we właściwym trybie. Minister wskazał, iż pismem z dnia [...] sierpnia 2007 r. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad uzupełnił wniosek wywłaszczeniowy z dnia [...] grudnia 2004 r. wskazując, że postępowanie spadkowe zostało zakończone i wszystkie strony postępowania wywłaszczeniowego są znane. Do wniosku załączono oferty skierowane do współwłaścicieli wraz ze zwrotnymi poświadczeniami ich odebrania. W związku z powyższym Minister stwierdził, iż w niniejszej sprawie postępowanie wywłaszczeniowe powinno odpowiadać regulacjom przewidującym tryb wywłaszczania nieruchomości o uregulowanym stanie prawnym. Tym samym, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2003 r., podstawą prawidłowego wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego jest wystąpienie inwestora do osób, którym przysługuje prawo własności do przedmiotowej nieruchomości z ofertą nabycia tej nieruchomości na drodze cywilnej. Kolejnym krokiem, w sytuacji gdy do porozumienia w sprawie sprzedaży nieruchomości nie doszło powinno być wyznaczenie przez organ terminu do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości. Dopiero po bezskutecznym upływie tak wyznaczonego terminu organ może orzec o wszczęciu postępowania w sprawie wywłaszczenia. Minister więc wywiódł, iż wywłaszczenie nieruchomości (o uregulowanym stanie prawnym) może być dokonane, jeżeli bezskutecznie upłynął wyznaczony przez organ termin do zawarcia umowy sprzedaży tej nieruchomości na drodze cywilnej, przy czym termin ten nie może być krótszy niż 30 dni od dnia otrzymania przez właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości pisemnej oferty Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad dotyczącej zawarcia umowy. Legalność przeprowadzenia wywłaszczenia nieruchomości uzależniona więc została od braku porozumienia w przedmiocie cywilnoprawnego nabycia praw do nieruchomości. W sytuacji, gdy stan prawny nieruchomości jest nie uregulowany (przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego nie można ustalić osób, którym przysługują do nieruchomości prawa rzeczowe) i nie jest możliwe wystąpienie z ofertą nabycia nieruchomości przyjęto, że jeżeli w okresie dwóch miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia o zamiarze wywłaszczenia nieruchomości zgłosi się osoba, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, koniecznym jest złożenie tej osobie oferty, a wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić dopiero po bezskutecznym upływie terminu do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości na drodze cywilnej. Organ może wszcząć postępowanie wywłaszczeniowe, jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia o zamiarze wywłaszczenia nie zgłosi się osoba, której przysługuje prawo rzeczowe do tej nieruchomości. W przypadku, gdy w trakcie postępowania wywłaszczeniowego, którego przedmiotem jest nieruchomość o nieuregulowanym stanie prawnym, zgłosi się osoba, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, kontynuacja tego postępowania na zasadach ogólnych nie jest możliwa. Takie postępowanie powinno zostać umorzone, a wszczęcie postępowania na zasadach ogólnych należy poprzedzić trybem ofertowym, wyznaczeniem terminu na zawarcie umowy oraz zawiadomieniem o wszczęci postępowania wywłaszczeniowego. Nadto organ odwoławczy stwierdził, iż organ wojewódzki orzekając zaskarżoną decyzją o wywłaszczeniu przedmiotowej nieruchomości i ustalając z tego tytułu odszkodowanie, pominął jednego z jej współwłaścicieli - P. B. Stanowi to istotne naruszenie przepisów gwarantujących stronom czynny udział w postępowaniu. W konsekwencji Minister stwierdził, iż na obecnym etapie postępowania, zarzuty odwołania co do operatu szacunkowego nie mają wpływu na treść rozstrzygnięcia, gdyż jeśli strony przyjmą ofertę inwestora, to nie będzie podstaw do wszczynania postępowania wywłaszczeniowego.