Wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2008 r., sygn. II OSK 1559/07

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Rzążewska (spr.) Sędziowie sędzia NSA Jan Paweł Tarno Sędzia del. WSA Leszek Kamiński Protokolant Marcin Rączka po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 13 czerwca 2007 r. sygn. akt II SA/Gl 791/06 w sprawie ze skargi I. W. na postanowienie Wojewody Śląskiego z dnia [...] sierpnia 2006 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania w sprawie o wymeldowanie 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach 2. zasądza od I. W. na rzecz A. W. kwotę 100 (słownie: sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2007 r., sygn. akt II SA/Gl 791/06, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżone postanowienie i orzekł, iż nie podlega ono wykonaniu w całości, w sprawie ze skargi I. W. na postanowienie Wojewody Śląskiego z dnia [...] sierpnia 2006 r. w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania w sprawie o wymeldowanie.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż złożony przez I. W. wniosek o zawieszenie postępowania w sprawie wymeldowania jej z lokalu przy ulicy [...] w D. G. (z dnia [...] lipca 2006 r.) prawidłowo nie został wówczas uwzględniony przez organ I instancji, albowiem nie zawierał okoliczności, które uzasadniałyby obligatoryjne zawieszenie postępowania. Pomimo iż skarżąca wskazywała na fakt złożenia w Sądzie Rejonowym w D. G. wniosku o uregulowanie sposobu korzystania z mieszkania, to, jak zaznaczył Sąd I instancji, w obrocie prawnym pozostawał cały czas prawomocny wyrok rozwodowy wydany przez Sąd Okręgowy w Katowicach z dnia [...] grudnia 2004 r., który nie zawierał rozstrzygnięcia w przedmiocie wspólnego zamieszkiwania rozwodzących się małżonków. Niedopuszczalnym było też, jak podkreślił Sąd, fakultatywne zawieszenie postępowania administracyjnego, bowiem wniosek taki, w myśl art. 98 § 1 k.p.a., może złożyć skutecznie jedynie strona, na której żądanie postępowanie administracyjne zostało wszczęte, czyli A. W.. Jednakże w dacie rozpoznawania zażalenia na powyższe postanowienie przez Wojewodę Śląskiego, który zaskarżonym postanowieniem odmówił zawieszenia postępowania, stan faktyczny był już zdaniem Sądu zgoła odmienny, albowiem wyrokiem z dnia [...] lipca 2006 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach zniósł uprzedni wyrok rozwodowy z dnia [...] grudnia 2004 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wobec powstałej sytuacji, Sąd I instancji wskazał, iż w myśl art. 58 § 2 k.r.o., jeżeli rozwodzący się małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W myśl natomiast uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1978 r., sygn. III CZP 30/77, OSNC 1978/3/39, podjętej w składzie całej Izby Cywilnej i dokonującej wykładni tego przepisu, orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.) polega z reguły na tymczasowym rozdzieleniu małżonków przez przydzielenie każdemu z nich określonej części wspólnego mieszkania do odrębnego korzystania i powoduje takie konsekwencje, jak podział rzeczy quoad usum. O sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania sąd orzeka zatem wtedy, gdy w chwili wydania wyroku rozwodowego oboje małżonkowie "zajmują" to mieszkanie, tzn. faktycznie z niego korzystają, co w przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu I instancji, nie ma miejsca. Jednakże, zdaniem Sądu Najwyższego, sąd może orzec o sposobie korzystania z tego mieszkania także w wypadku, gdy jeden z małżonków przejściowo w nim nie przebywa, w szczególności gdy - nie rezygnując ze wspólnego mieszkania - zmuszony był je opuścić na skutek samowolnego, sprzecznego z prawem lub zasadami współżycia społecznego, postępowania drugiego małżonka. Pomimo formalnego uchylenia instytucji wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej wyrażony w przywołanej uchwale pogląd ze względu na swoje walory prawne podzielony został przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1249/00, LEX nr 80269, w którym Sąd ten stwierdził, iż małżonek opuszczający wspólne mieszkanie dla zapewnienia bezpieczeństwa i spokoju powinien być nadal traktowany, jakby we wspólnym mieszkaniu pozostawał. Wobec powyższego, a także podnoszonego przez skarżącą argumentu, iż wyprowadziła się z domu w obawie przed mężem należało, zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach uznać, że organ II instancji winien był zawiesić prowadzone przez siebie postępowanie do czasu rozstrzygnięcia sprawy rozwodowej przez Sąd Okręgowy. Jak wskazał Sąd I instancji, w odróżnieniu od kwestii odnoszących się do tytułu prawnego do mieszkania, ewentualne orzeczenie o faktycznym sposobie korzystania ze wspólnego lokalu (które zdaniem Sądu może zapaść, bowiem zgodnie z wyżej wskazanym orzeczeniem Sądu Najwyższego nie jest prawnie niedopuszczalne) niewątpliwie zakwalifikowane winno być, w świetle art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., jako zagadnienie wstępne w sprawie o wymeldowanie. Dlatego też, w ocenie Sądu I instancji, zaskarżone postanowienie Wojewody Śląskiego uznać należało za naruszające przepisy postępowania administracyjnego, bowiem w swoim uzasadnieniu organ w ogóle nie uwzględnił treści wyroku Sądu Apelacyjnego, pomijając tym samym przesłankę z art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., którą zobligowany był wziąć pod uwagę z urzędu.