Wyrok NSA z dnia 24 października 2000 r., sygn. V SA 1197/00

Przepis art. 19 pkt 5 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ jest skonstruowany w ten sposób, iż wymienia najpierw kategorie spraw dotyczących cudzoziemców, gdzie wyłącza się kontrolę NSA, a następnie ogranicza to wyłącznie, obejmując nim tylko cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie. Przepis ograniczający drogę do sądu /prawo do sądu/ jako wkraczający w sferę praw jednostki chronioną konstytucyjnie /art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2/ nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Nie można rozumieć art. 19 pkt 5 ustawy o NSA, jakoby dotyczył on cudzoziemca, który np. kiedykolwiek przebywał w Polsce nielegalnie /brak bowiem wówczas związku czasowego ze sprawą, której dotyczy spór/ albo, który chce dopiero wjechać do Polski, nie znajdując się na jej terenie. Wtedy bowiem brak po jego stronie przesłanki "nielegalnego przebywania na terytorium Polski", i to zarówno z przyczyn faktycznych /cudzoziemiec nie wjechał jeszcze do Polski/, jak i prawnych /brak elementu nielegalności po stronie cudzoziemca, który skądinąd odpowiada warunkom do oficjalnego wjazdu/. W odniesieniu do sytuacji wskazanych w art. 19 pkt 5 ustawy o NSA występują wypadki, gdy cudzoziemiec przebywa na terenie Polski i takie, kiedy na tym terytorium nie przebywa. W odniesieniu do pierwszej grupy jest to przebywanie legalne albo nielegalne. Jedynie sytuacji pierwszej grupy dotyczy wyłączenie kognicji NSA, jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce nielegalnie. Natomiast uznanie, iż art. 19 pkt 5 wyłącza właściwość kontrolną NSA wówczas, gdy cudzoziemiec w ogóle nie znajduje się na terenie Polski byłoby zakazaną, rozszerzającą interpretację wyjątkowego przepisu ograniczającego konstytucyjne prawo do sądu.