Wynagrodzenie jako element umowy o pracę

Rozdział I

Paweł Ziółkowski

prawnik, trener, ekspert ds. wynagrodzeń

1. Umowa o pracę wśród innych umów

Umowy można dzielić na wiele sposobów, np. na odpłatne i nieodpłatne. Wbrew pozorom podział ten nie jest precyzyjny. Odpłatność polega bowiem na świadczeniu wzajemnym, a nie zawsze świadczenie wzajemne jest świadczeniem ekwiwalentnym. Brak ekwiwalentności może spowodować, że w praktyce odpłatność będzie pozorna (np. symboliczna złotówka). Należy także pamiętać, że umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się do jej wykonania w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej (art. 487 § 2 Kodeksu cywilnego, dalej: k.c.). Różnorodność powiązań między stronami umowy powoduje jednak, że wyznaczenie "odpowiednika" bywa czasem dość trudne i na nic zda się stosowanie reguł ogólnych. O tym, czy świadczenie jest ekwiwalentne, powinny więc decydować strony danego stosunku. Jeżeli uważają swoje świadczenia za ekwiwalentne, należy to uznać - chyba że narusza to przepisy prawa.

Umowa o pracę jest jednym z rodzajów świadczenia usług. Poza stosunkiem pracy mogą być zawierane takie umowy, jak umowy zlecenia, o dzieło czy kontrakty menedżerskie (umowy o zarządzanie). Stosownie do zasady swobody umów, jest to katalog otwarty - strony mogą wykazać się inwencją twórczą i zawierać umowy spoza powyższego kanonu. Tworząc własne umowy mogą decydować, czy umowa będzie odpłatna czy nieodpłatna, a jeżeli będzie przewidziane wynagrodzenie - strony mają swobodę w określaniu jego wysokości. Jeżeli jednak skorzystają z umów standardowych, muszą pamiętać, że przepisy wprowadzają tu pewne ograniczenia - choćby stwierdzając, że umowy o pracę i umowy o dzieło są zawsze odpłatne. Ponadto przy umowach o pracę przepisy wprowadzają dolny limit wynagrodzenia, określając kwotę wynagrodzenia minimalnego.

2. Umowa o pracę a umowy cywilnoprawne

Podstawową formą świadczenia pracy jest stosunek pracy, który powstaje na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania i wyboru. Zbliżone do stosunku pracy są także stosunek pracy nakładczej i spółdzielczy stosunek pracy.