Amortyzacja w rachunkowości

Przepisy prawa bilansowego pełnią odmienną funkcję od prawa podatkowego. Celem przepisów ustawy o rachunkowości jest zagwarantowanie jednostce możliwości rzetelnego i jasnego przedstawienia jej sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego¹²⁶. Natomiast prawo podatkowe służy przede wszystkim fiskalnym interesom państwa. Dlatego amortyzacja przewidziana w przepisach prawa bilansowego różni się od podatkowej, co w konsekwencji nakłada na jednostkę obowiązek stosowania do tych samych aktywów trwałych dwóch różnych reżimów prawnych w celu ustalenia np. wysokości odpisu amortyzacyjnego. Mimo tych różnic, podstawowe założenia, dla których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, są takie same w obydwu gałęziach prawa, tzn. stopniowe dokonywanie odpisów amortyzacyjnych jest związane ze zużyciem aktywów trwałych jednostki ze względu na upływ czasu. Amortyzacja jest odzwierciedleniem spadku wartości aktywów trwałych jednostki w czasie i ma na celu wykazywanie tego faktu w księgach rachunkowych.

W tej części opracowania wskażemy zasady dotyczące amortyzacji według przepisów prawa bilansowego. W miejscach występowania podstawowych różnic między amortyzacją podatkową a bilansową, zwrócimy na nie uwagę.

1. Środki trwałe

Podobnie jak to jest w przepisach prawa podatkowego, jednym z głównych przedmiotów amortyzacji bilansowej są środki trwałe. Należy podkreślić, że mimo zbieżności terminologicznej występują różnice między pojęciem środków trwałych w znaczeniu ustawy o rachunkowości¹²⁷ a pojęciem środków trwałych, o których mowa w przepisach ustaw o podatkach dochodowych (o czym piszemy niżej).

Definicja środków trwałych przewiduje, że są nimi: rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku, przeznaczone na potrzeby jednostki.

Wymienione w definicji środka trwałego cztery elementy muszą występować jednocześnie, aby można było stwierdzić, że mamy do czynienia ze środkiem trwałym. Zanalizujmy poszczególne elementy definicji środka trwałego.