KODEKS PRACY. KOMENTARZ DLA PRAKTYKÓW.

Waldemar Gujski, Piotr Żukowski

Art. 11². Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.

1. Komentowany przepis jedynie podkreśla obowiązywanie w dziedzinie stosunków pracy zasady równego traktowania. Należy bowiem wskazać, że już przepisy ustawy zasadniczej wyraźnie stanowią, że wszyscy są wobec prawa równi (art. 32 ust. 1 zd. 1 Konstytucji RP) oraz że kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Mają oni w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń (art. 32 ust. 2 Konstytucji RP).

Nakaz równego traktowania w zatrudnieniu wynika również z przyjętych we współczesnym nam społeczeństwie norm moralnych (wyrok SN z 11 kwietnia 2006 r., I PK 169/05, OSNP 2007/7-8/93). Dlatego także w stanie prawnym sprzed wprowadzenia do Kodeksu pracy art. 11² (wszedł on w życie 2 czerwca 1996 r.), jak również uchwalenia Konstytucji RP (1 kwietnia 1997 r.) Sąd Najwyższy stwierdzał, że naruszenie prawa, które prowadzi do złamania zasady równego traktowania pracowników, trzeba uznać za rażące (wyrok z 2 marca 1993 r., I PRN 13/93, PiZS 1993/5/96).

2. Równość nie oznacza przy tym zaprzeczenia zróżnicowania, a wręcz przeciwnie zróżnicowanie zakłada. Zaprzeczeniem równości jest bowiem jednakowe traktowanie podmiotów o istotnym z określonego punktu widzenia zróżnicowaniu cech czy właściwości lub też znajdujących się w wyraźnie odmiennej sytuacji (uchwała z 8 stycznia 2002 r., III ZP 31/01, OSNP 2002/12/284).

Podobną wymowę ma teza wyroku SN z 5 października 2007 r. (II PK 14/07, OSNP 2008/21-22/311), w którym stwierdzono, że zasada równego traktowania pracowników nie wyklucza dyferencjacji praw i obowiązków pracowniczych. Przepis art. 11 k.p. zakłada wprost różnicowanie sytuacji pracowników ze względu na odmienności wynikające z ich cech osobistych i różnic w wykonywaniu pracy. Do naruszenia zasady równego traktowania pracowników i zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu (por. uwagi do art. 11 k.p.) może dojść tylko wtedy, gdy różnicowanie sytuacji pracowników wynika wyłącznie z zastosowania przez pracodawcę niedozwolonego przez ustawę kryterium, co opiera się wprost na założeniu, że dyferencjacja praw pracowniczych nie ma w tym przypadku oparcia w odrębnościach związanych z obowiązkami ciążącymi na danych osobach, sposobem ich wypełnienia czy też ich kwalifikacjami (wyrok SN z 19 lutego 2008 r., II PK 256/07, niepubl.).