Fikcyjne zatrudnienie a prawo do świadczeń

• Zatrudnienie osoby bliskiej

• Pozorność umowy o pracę

• Umowa o pracę - obejściem prawa?

Zawarcie fikcyjnej umowy o pracę wyłącza możliwość podlegania ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu oraz uzyskanie prawa do świadczeń wynikających z ubezpieczenia. Fikcyjność umowy o pracę sprowadza się do wykazania, że umowa została zawarta dla pozoru (art. 83 k.c.) bądź w celu obejścia prawa (art. 58 k.c.), przy czym odwołanie do przepisów Kodeksu cywilnego wynika z art. 300 k.p. Kodeks pracy nie reguluje wprost kwestii wad oświadczeń woli.

Pozorność to działanie zmierzające do udawania, przeinaczania lub oszukiwania. Ustawodawca łączy pozorność z wadami oświadczenia woli. Artykuł 83 k.c. stwierdza, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność jest szczególnym rodzajem wady, przy której nie dochodzi do wadliwego podjęcia aktu woli przez strony, lecz do jego świadomego pozorowania. Strony świadczenia nie mają zamiaru wywołać skutku, jakie prawo łączy z czynnością pozorowaną. Strony mają zamiar stworzenia jedynie wrażenia, że chęć taka istnieje. Ocena, czy czynność prawna została dokonana dla pozoru, wymaga stwierdzenia wystąpienia trzech elementów, tj. pozorności oświadczenia woli, złożenia oświadczenia woli drugiej osobie, zgody drugiej osoby na dokonanie czynności prawnej tylko dla pozoru. Skutkiem pozornej czynności prawnej jest jej bezwzględna nieważność.

Bezwzględną nieważność powoduje również stosownie do art. 58 k.c. czynność prawa sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że przepis właściwy przewiduje inny skutek, a w szczególności ten, iż miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.