Urlopy pracownicze - problemy, przykłady, orzecznictwo (cz. 1)

Urlop wypoczynkowy jest zwolnieniem pracownika z obowiązku świadczenia pracy w celu regeneracji jego sił fizycznych i psychicznych przy jednoczesnym zapewnieniu mu za ten czas wynagrodzenia.

Należy podkreślić, że jest to uprawnienie nierozłącznie związane z pozostawaniem w stosunku pracy.

Osoby wykonujące pracę na innej podstawie, np. umowy cywilnoprawnej, tj. umowy-zlecenia, o dzieło, agencyjnej albo w ramach wykonywania działalności gospodarczej - nabywają to prawo tylko wtedy, gdy strony w łączącej je umowie postanowią, że jednej ze stron będzie przysługiwać płatny urlop na zasadach urlopu pracowniczego. Prawo do urlopu nakładców wynika z przepisów szczególnych, regulujących prawa i obowiązki wykonujących pracę nakładczą.

Urlop musi być udzielony pracownikowi w naturze. Wypłata ekwiwalentu pieniężnego w miejsce urlopu udzielonego w postaci płatnego zwolnienia od wykonywania pracy jest dopuszczalna tylko w sytuacjach przewidzianych prawem. Sprzeczna z prawem i nieważna będzie zatem umowa pracownika z pracodawcą, której przedmiotem jest tzw. sprzedaż urlopu. Polega ona na zobowiązaniu się przez pracownika do niewykorzystania urlopu w naturze oraz zobowiązaniu się pracodawcy do zapłaty pracownikowi, poza normalnym wynagrodzeniem, dodatkowo wynagrodzenia za czas niewykorzystanego przez pracownika urlopu. Nieważność tej umowy powoduje, że pracownik nadal ma prawo do urlopu w naturze, a jeżeli zostało mu wypłacone wynagrodzenie za ten "sprzedany" urlop, to pracodawca może dochodzić jego zwrotu w warunkach określonych w prawie cywilnym (art. 405 i nast. k.c. - przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu). Z mocy prawa nieważne są także ewentualne postanowienia stron stosunku pracy, w których pracownik w ogóle zrzeka się prawa do urlopu wypoczynkowego, a także porozumienia, w których strony uzgadniają, że pracownikowi będzie przysługiwał urlop w mniejszym wymiarze niż wynikający z przepisów kodeku pracy.