Ubezpieczenie OC działalności gospodarczej a ograniczenia w odpowiedzialności ubezpieczyciela (cz. I)

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności to jedno z najczęściej poszukiwanych przez przedsiębiorców rodzajów ubezpieczeń. Wpływa na to przede wszystkim uregulowanie tej odpowiedzialności przez kodeks cywilny w dość szerokim zakresie oraz znaczne następstwa ewentualnych roszczeń osób trzecich za doznane przez nich szkody. Zakłady ubezpieczeń oferują możliwość zawarcia umowy ubezpieczenia, której przedmiotem jest właśnie odpowiedzialność cywilna przedsiębiorcy, ale jednocześnie stosują wiele przesłanek wyłączających ochronę ubezpieczeniową.

Obowiązujące powszechnie prawo obarcza przedsiębiorcę dość szerokim zakresem odpowiedzialności za szkody doznane przez osoby trzecie niezależnie od tego, czy są one następstwem niewykonania zobowiązania, czy też dopuszczenia się czynu niedozwolonego. Kodeks cywilny stanowi, że dłużnik (w tym przedsiębiorca) obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.), oraz że prowadzące na własny rachunek przedsiębiorstwo (lub zakład) wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu (art. 435 § 1 k.c.). Pierwszy z cytowanych artykułów przewiduje tzw. odpowiedzialność kontraktową, z której dłużnik może się zwolnić jedynie w przypadku, gdy niewykonanie bądź nienależyte wykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Drugi zaś, regulujący odpowiedzialność określaną jako deliktową, wyraźnie wskazuje, że ewentualne krzywdy wynikłe wskutek funkcjonowania przedsiębiorstwa powinien naprawić podmiot prowadzący dany zakład. Co więcej, taka odpowiedzialność za szkody na osobie lub mieniu powstałe w związku z prowadzoną działalnością jest uregulowana na zasadzie ryzyka. Obowiązek przedsiębiorcy naprawienia ewentualnej szkody nie będzie więc uzależniony od jego zawinienia, a opiera się jedynie na konieczności ponoszenia konsekwencji z tytułu ryzyka prowadzenia zakładu. Obowiązek ten będzie wyłączony jedynie w przypadku, gdy zajdą okoliczności ściśle określone w dalszej części przywołanego artykułu k.c., tj. siła wyższa albo wyłączna wina poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności. Co wynika z powyższego, podmiot prowadzący przedsiębiorstwo powinien liczyć się z koniecznością zadośćuczynienia ewentualnym krzywdom doznanym przez osoby trzecie. Aby ograniczyć negatywne konsekwencje wynikające z tej konieczności, przedsiębiorcy bardzo często korzystają z ochrony oferowanej przez zakłady ubezpieczeń w tym zakresie. Ubezpieczający powinien mieć jednak świadomość, że nie zawsze pomimo zawarcia odpowiedniej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel będzie realizował roszczenia, z którymi wobec niego wystąpią pokrzywdzeni czy też wierzyciele. Wpływa na to przede wszystkim zakres udzielonej ochrony ubezpieczeniowej oraz stosowane w ogólnych warunkach ubezpieczeń wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.