Amortyzacja podatkowa i bilansowa

Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne są najczęściej najbardziej wartościowymi składnikami majątku firmy. Oznacza to, że dokonywane przez jednostkę odpisy amortyzacyjne bardzo istotnie wpływają zarówno na wynik finansowy, jak i na podstawę opodatkowania.

Jednocześnie należy być świadomym różnic między amortyzacją dokonywaną dla celów bilansowych a amortyzacją podatkową. Ta pierwsza powinna w możliwie wierny sposób odzwierciedlać zużycie składników majątku i ich aktualną wartość. Amortyzacja podatkowa nie musi spełniać tego celu - ważne jest jedynie, aby była dokonywana zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawie o PIT i ustawie o CIT. A ponieważ przepisy podatkowe pozostawiają podatnikom znaczną swobodę w wyborze metod i stawek amortyzacyjnych, podatnicy mogą za ich pomocą kształtować - w pewnych granicach - wysokość podstawy opodatkowania.

Dla celów podatkowych zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także metody ustalania wartości początkowej majątku, który jest w posiadaniu podatnika, zostały uregulowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Dodatkowo osobny element związany z amortyzacją majątku trwałego występuje w przepisach o rachunkowości.

W praktyce gospodarczej nakłady, które są ponoszone przez przedsiębiorcę na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwagi na odmienną formę udziału takiego majątku w procesie wytwórczym lub handlowym, nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w momencie poniesienia tego wydatku. W takiej sytuacji następuje rozliczenie w czasie kosztów nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, które jest związane z tym, że majątek taki nie zużywa się jednorazowo. Zużycie majątku trwałego następuje stopniowo, w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, a także wskutek upływu czasu czy też oddziaływania warunków atmosferycznych. Można zatem stwierdzić, że środki trwałe ulegają stopniowemu zużyciu, przenosząc swoją wartość na nowo wytworzone wyroby bądź świadczone usługi. Zużycie środków trwałych może mieć charakter zużycia fizycznego lub zużycia moralnego. Cechą charakterystyczną zużycia fizycznego jest to, iż w wyniku eksploatacji dany środek staje się coraz bardziej zawodny, starzeje się, wykazuje zwiększoną awaryjność, a także wymaga częstszych remontów. Z kolei zużycie moralne jest związane z postępem technicznym. Wraz z rozwojem cywilizacji pojawiają się nowe generacje środków trwałych, które są doskonalsze, pozwalają uzyskiwać lepsze wyniki przy tych samych nakładach bądź odznaczają się wyższą wydajnością (dobrym przykładem są komputery, cyfrowe aparaty fotograficzne i wszelkie inne urządzenia wykorzystujące mikroprocesory).