Czy AI usprawni rozstrzyganie sporów podatkowych?

Ponad 90% firm uważa, że sztuczna inteligencja (AI) pozytywnie wpłynie na sposób prowadzenia sporów podatkowych, wynika z raportu PwC Global Tax Controversy and Dispute Resolution. Przedsiębiorcy liczą również, że sztuczna inteligencja pomoże w identyfikacji nieprawidłowości i umożliwi podjęcie działań zapobiegających sporom z administracją skarbową. Jednocześnie, obawy firm budzą mechanizmy międzynarodowego opodatkowania, w szczególności związane z wprowadzeniem globalnego podatku minimalnego Pillar 2.

sztuczna inteligencja, prawo, młotek sędziowski, sąd

Większość firm (ponad 90%) ocenia, że AI korzystnie wpłynie na sposób prowadzenia sporów podatkowych, Jednocześnie 44 proc. respondentów globalnego badania PwC wierzy, że sztuczna inteligencja zwiększy zarówno szybkość, jak i jakość ich pracy, a 49 proc. badanych jest zdania, że AI będzie pomocna w realizacji określonych zadań związanych ze sporem podatkowym, takich jak przykładowo analiza dużych zbiorów danych, czy obsługa masowych zapytań kierowanych do podatników.

Globalny podatek minimalny zwiększy ryzyko

W opinii 41 proc. badanych przedsiębiorców z Europy Pillar 2 będzie źródłem międzynarodowych sporów podatkowych, 39 proc. respondentów wskazało, że globalny podatek minimalny może być źródłem sporów w kontekście umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, 35 proc. uważa, że ryzyko stanowić będzie wzajemne oddziaływanie globalnego podatku minimalnego oraz regulacji dotyczących cen transferowych.

Skomplikowanie przepisów Pillar 2, liczne odesłania do pojęć z zakresu rachunkowości oraz konieczność dostosowania się do nowych wytycznych OECD, które są na bieżąco wydawane, zwiększa ryzyko sporów między podatnikami a organami podatkowymi - wskazała Agata Oktawiec.

"Co więcej spory mogą również wystąpić w wyniku różnej implementacji przepisów Pillar 2 w poszczególnych państwach jak i różnego sposobu interpretacji reguł modelowych. Obszary, które cechuje duży stopień niedookreślenia są często przedmiotem zainteresowania organów podatkowych. Stąd wydaje się, że taka sytuacja może nastąpić w przypadku Pillar 2" - skomentowała.

Wzrosła liczba kontroli skarbowych

Jak wskazano w raporcie, 71 proc. firm dostrzega rosnące zainteresowanie organów podatkowych ich rozliczeniami, a w niemal połowie przypadków prowadzi to do sporów podatkowych. W Polsce liczba zrealizowanych kontroli celno-skarbowych wzrosła na przestrzeni lat 2022-2024 z poniżej 3 tys. do ponad 7 tys.

Autorzy raportu zauważyli, że w Polsce podatnicy chętnie sięgają po dostępne mechanizmy rozwiązywania kontrowersji podatkowych o charakterze ponadnarodowym. Według statystyk MF w 2023 roku zawarto 110 uprzednich porozumień cenowych APA (advance pricing arrangements - formalnych porozumień w sprawach ustalenia cen transferowych zawieranych między podatnikiem a organem podatkowym - PAP). W pierwszej połowie 2024 roku liczba ta wynosiła 59.

AI zmienia funkcjonowanie systemu podatkowego

Tomasz Kassel z PwC zauważył, że dynamika zmian w globalnym i polskim systemie podatkowym wymaga od przedsiębiorców nie tylko bieżącej kontroli rozliczeń, ale też strategicznego podejścia do ryzyka podatkowego.

"Widzimy, że administracje podatkowe na całym świecie, w tym w Polsce, korzystają z coraz bardziej zaawansowanych narzędzi analitycznych, sztucznej inteligencji i automatyzacji w celu weryfikacji rozliczeń. To nowa rzeczywistość, w której kluczowe znaczenie ma zarówno odpowiednie przygotowanie wewnętrznych procedur compliance, jak i transparentna współpraca z administracją. Nasze badanie jasno pokazuje, że przedsiębiorcy dostrzegają te wyzwania, a w przypadku niektórych regulacji spodziewają się wręcz wzrostu liczby sporów podatkowych w nadchodzących latach lub pojawienia się nowych obszarów, jak Pillar 2" - stwierdził.

Eksperci PwC zwrócili uwagę, że same rozliczenia z tytułu podatku u źródła w ostatnich latach było przedmiotem prawie ośmiuset kontroli, w toku których ustalono nieprawidłowości o wartości przekraczającej 2,3 miliarda zł. Także na świecie przedsiębiorcy łączą ten trend z presją regulacyjną oraz wykorzystaniem zaawansowanych technologii wspierających weryfikację rozliczeń i typowanie podatników do kontroli. (PAP)