Interpretacja indywidualna z dnia 6 grudnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.829.2024.1.MB
Skutki podatkowe podpisania ugody z bankiem i zwrotu odsetek za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
27 października 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 27 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych. Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
W roku 2006 wraz z małżonką zawarł Pan umowę kredytu hipotecznego w CHF, którą w 2007 r. Państwo aneksowaliście. Ostatecznie wraz z aneksem umowa opiewała na kwotę (…) PLN, z czego bank udostępnił Państwu kapitał w wysokości (…) PLN ((...)).
W 2018 r. weszliście Państwo we współpracę z kancelarią prawną i w 2019 r. złożyliście pozew przeciwko bankowi. W wyniku prowadzonych rozpraw, sąd pierwszej (2022 r.) oraz drugiej instancji (2024 r.) ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu, zasądzając na Państwa rzecz kwoty (…) PLN, (…) PLN oraz (…) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie ((...)). Bank wykonał w całości prawomocny wyrok.
W międzyczasie w 2022 r. Bank złożył pozew przeciwko Państwu (…) o zapłatę kwoty (…) PLN wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, na którą to kwotę składało się (…) PLN z tytułu umowy kredytu oraz (…) z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia się w postaci korzystania przez Państwa z kapitału udostępnionego na podstawie udzielonego kredytu.
Do dnia 5 czerwca 2024 r. (dzień zapłaty ostatniej raty przed unieważnieniem umowy kredytu, wpłaciliście Państwo na rzecz Banku kwotę (…) PLN oraz (…) CHF, tj. łącznie kwotę (…) PLN (po przeliczeniu kwoty (…) CHF po kursie średnim CHF/PLN Narodowego Banku Polskiego z dnia wyroku, tj. 4,4732).
W konsekwencji, łączna Państwa wierzytelność względem Banku wynosi (…) PLN. W wyniku powyższego w październiku 2024 r. zawarliście Państwo ugodę sądową z bankiem ((...)).
Bankowi należne są odsetki ustawowe za opóźnienie, które na dzień 31 lipca 2024 r. wynosiły (…) PLN, i które to odsetki na zasadzie porozumienia ugodowego pomiędzy Państwem, a bankiem ustaliliście na wysokość (…) PLN.
W konsekwencji, łączna wierzytelność Banku względem Państwa wynosi (…) PLN. Uznając wzajemnie swoje wierzytelności, jest Pan zobowiązany do zapłaty bankowi (…) PLN.
Podsumowując na podstawie powyższego oraz Pana wyliczeń: Do banku wpłaciliście Państwo (…) PLN. Bank udzielił Państwu kredyt w wysokości (…) PLN. Odsetki, jakie wypłacił Państwu bank wynoszą (…) PLN. Odsetki, jakie Państwo musicie zapłacić bankowi wynoszą (…). Poniesione przez Państwa koszty, które doprowadziły do rozstrzygnięcia przed sądem: (…) PLN – analiza merytoryczna dokumentacji przez kancelarię prawną (…) PLN – koszty stawiennictwa przedstawiciela kancelarii na rozprawach (…) PLN – wynagrodzenie kancelarii prawnej za wykonanie całej usługi (…) PLN – koszty zastępstwa procesowego (…) PLN – opłaty sądowe skarbowe.
Pytania
1.Czy a jeśli tak, to od jakiej kwoty ma Pan zapłacić podatek?
2.Czy musi Pan zapłacić podatek od zwróconych środków przez bank, które to środki wpłacił Pan do banku przez okres trwania kredytu?
3.Czy musi Pan zapłacić podatek od wypłaconych na Pana rzecz przez bank odsetek, i czy ewentualną kwotę ma Pan pomniejszyć o wartość odsetek jaką Pan ma do zapłacenia bankowi oraz czy koszty jakie poniósł Pan w wyniku sprawy (opłaty sądowe, wynagrodzenie kancelarii) również może Pan odliczyć od otrzymanych od banku odsetek?
4.Czy odliczając koszty od otrzymanych odsetek, może Pan również odliczyć koszty zastępstwa procesowego?
5.Jeśli będzie Pan musiał zapłacić podatek, czy ma go Pan zapłacić z rocznym rozliczeniem PIT?
6.Jeśli będzie Pan musiał zapłacić podatek, jaki potrzebny jest dokument, który potwierdzi wartość bazową od której podatek należy obliczyć?
7.Czy nie jest potrzebny żaden dokument, a wystarczającym jest ugoda sądowa oraz zapłacone faktury?
Pana stanowisko w sprawie
W Pana ocenie, nie musi Pan płacić podatku od zwróconej Panu przez bank kwoty, jaką wpłacił Pan do banku przez cały okres spłaty kredytu, zarówno w wartości kapitału jak i odsetek.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Treść powyższego przepisu wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.
Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.
Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów.
Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.
Jak stanowi art. 20 ust. 1 ww. ustawy:
Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” oznacza, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.
Przystępując do oceny skutków podatkowych otrzymanego przez Pana zwrotu środków, które to środki wpłacił Pan do banku przez okres kredytu oraz odsetek za opóźnienie tego zwrotu związanych z nieważnością umowy kredytowej w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.), z którego wynika, że:
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Z kolei na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):
Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
Natomiast stosownie do treści art. 58 § 2 tej ustawy:
Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W myśl art. 3851 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca winien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.
Z kolei instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Na podstawie art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Jednocześnie stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Wprowadzając ww. przepis ustawodawca uregulował jednoznacznie m.in. kwestię opodatkowania odsetek z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Powziął Pan m.in. wątpliwość, czy otrzymany zwrot środków, które to środki wpłacił Pan do banku przez okres kredytu oraz odsetek za opóźnienie tego zwrotu związanych z nieważnością umowy kredytowej stanowi Pana przychód, który musi Pan opodatkować.
Pana zdaniem, nie musi Pan płacić podatku od zwróconej przez bank kwoty, jaką wpłacił Pan do banku przez cały okres spłaty kredytu, zarówno w wartości kapitału jak i odsetek.
W opisanej sytuacji doszło do wykonania postanowień zapadłych w wyrokach sądu pierwszej oraz drugiej instancji. W konsekwencji uzyskał Pan zwrot wpłaconych przez Pana rat kredytowych. Zatem kwota zwrotu nie powoduje faktycznego przyrostu w Pana majątku, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w Pana majątku. Wobec tego, można uznać, że zwrot ten nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów, a tym samym po Pana stronie jako kredytobiorcy nie powstał przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym zwrócona Panu przez bank kwota nienależnie pobranych przez bank świadczeń nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zatem wypłacone Panu odsetki za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń dotyczą świadczenia niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, że odsetki te podlegają zwolnieniu od opodatkowania na podstawie wyżej zacytowanego art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Podsumowując, nie ma Pan obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwoty otrzymanych przez Pana: zwrotu nienależnie pobranych przez bank środków oraz odsetek ustawowych za opóźnienie tego zwrotu.
W tym miejscu wskazuję, że z uwagi na fakt, że Pana stanowisko w zakresie pytań nr 1-3 uznałem za prawidłowe, rozpatrywanie pozostałych kwestii będących przedmiotem Pana wniosku, a zakreślonych pytaniami nr 4-7, jest w tym przypadku niecelowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Zgodnie ze wskazaniem we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej Pan jest wnioskodawcą w niniejszej sprawie. Tym samym wystąpił Pan o interpretację przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako jeden ze współkredytobiorców. Dlatego niniejsza interpretacja stanowi odpowiedź na pytania w niej zawarte tylko w odniesieniu do Pana osoby. Nie wywiera ona skutku prawnego dla drugiego współkredytobiorcy (Pana żony).
Wydając interpretacje indywidualne nie odnoszę się do kwot i nie dokonuję wyliczeń. Zgodnie bowiem z zasadą samoopodatkowania, obowiązującą w polskim systemie podatkowym, na podatniku spoczywa obowiązek określenia podstawy opodatkowania, a prawidłowość takiego wyliczenia podlega weryfikacji przez organ podatkowy w postępowaniu podatkowym.
Ponadto wskazuję, że nie jestem uprawniony do analizowania i oceny dokumentów załączonych do wniosku o interpretację. Jestem związany wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionym we wniosku o interpretację.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).
POTRZEBUJESZ POMOCY?