Wyrok NSA z dnia 25 września 2024 r., sygn. III FSK 1584/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Bogusław Woźniak, Sędzia NSA Wojciech Stachurski, Sędzia WSA (del.) Mirella Łent (sprawozdawca), , po rozpoznaniu w dniu 25 września 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 6 lipca 2023 r. sygn. akt I SA/Gl 88/23 w sprawie ze skargi Wójta Gminy C. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia 15 listopada 2022 r. nr 2401-IEE.711.880.2022.5/AD UNP: 2401-22-248518 w przedmiocie egzekucji świadczeń pieniężnych 1) uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach, 2) zasądza od Wójta Gminy C. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach kwotę 460 (słownie: czterysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 6 lipca 2023 r., I SA/Gl 88/23, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sprawie ze skargi Wójta Gminy C. (dalej jako: skarżący) na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia 15 listopada 2022 r. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie określenia i zwrotu nadpłaty kosztów egzekucyjnych uchylił zaskarżone postanowienie i zasądził od organu na rzecz strony skarżącej kwotę 100 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wyroku, Sąd pierwszej instancji wskazał, że dopuszczalność odmowy wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000, t.j. ze zm.) - dalej jako "k.p.a.", z powodu ''innych uzasadnionych przyczyn" uniemożliwiających wszczęcie postępowania administracyjnego zostało ograniczone do sytuacji, które w sposób oczywisty stanowią przeszkodę do wszczęcia postępowania. Podkreślił, że w postanowieniu wydanym w trybie 61a § 1 k.p.a. organ nie może formułować wniosków i ocen dotyczących meritum żądania. Wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego jest dopuszczalne wyłącznie z powodu oczywistych przeszkód o charakterze przedmiotowym i podmiotowym, takich, których wystąpienie jest możliwe do stwierdzenia po wstępnej analizie wniosku. Instytucja odmowy wszczęcia postępowania zastrzeżona jest bowiem dla wstępnego etapu oceny wniosku. Odmowa wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 k.p.a., tj. ''innych uzasadnionych przyczyn" może mieć miejsce wyłącznie w sytuacjach oczywistych, tj. gdy ''na pierwszy rzut oka'' można stwierdzić, że brak jest podstaw do prowadzenia postępowania. WSA w Gliwicach dodał także, że brak uregulowania w uprzednio obowiązującym stanie prawnym, tj. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ww. nowelizacji w u.p.e.a., kwestii przedawnienia kosztów, nie może stać na przeszkodzie rozpoznaniu wniosku podmiotu, który podnosi taką okoliczność. Prowadziło by to bowiem do sytuacji, w której pobierane byłyby koszty egzekucyjne, które np. na skutek przedawnienia wygasły przed tym dniem. Rolą organów jest zatem, w przypadku wystąpienia o zwrot takich kosztów ocena, które z przepisów mają zastosowanie w zależności od stanu prawnego, w tym nie zapominając o odwołaniu zawartym w art. 67 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U.22021 r. poz.305 t.j. ze zm.) - dalej: "u.f.p.". Dodał, że za niezrozumiałe uznał twierdzenie organu odwoławczego, że kwestia zwrotu kosztów została już prawomocnie osądzona na skutek wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 grudnia 2021 r., sygn. akt III FSK 129/11. Wyrok ten dotyczył bowiem postanowienia określającego wysokość tych kosztów i obciążenia nimi wierzyciela, nie zaś tego czy możliwe jest ich ściągnięcie, w tym czy w dacie ich zapłaty (dobrowolnej bądź przymusowej) koszty te uległy przedawnieniu. Są to bowiem odrębne kwestie. W niniejszej sprawie przyczyną odmowy wszczęcia postępowania w sprawę wniosku o stwierdzenie nadpłaty kosztów egzekucyjnych był art. 61a k.p.a. Przy czym, organ odwoławczy wskazuje w sentencji, że nie może prowadzić postępowania, a następnie w uzasadnieniu odnosić się do argumentacji skarżącej co do przedawnienia obowiązku zwrotu przez skarżącą kosztów egzekucyjnych, a zatem merytorycznie ocenia jej wniosek. Zatem jeżeli organ odwoławczy stosuje powyższe przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r., poz. 1540, t.j. ze zm.) - dalej jako "O.p.", tj. w zakresie w jakim uznaje, że w sprawie ma zastosowanie art. 70 O.p. do kosztów egzekucyjnych, należałoby uznać, że po pierwsze rozpoznaje merytorycznie wniosek, a w takim wypadku istnieje możliwość zastosowania przepisów uregulowanych w Rozdziale 9 O.p., to zaś stoi w sprzeczności z sentencją odmawiającą wszczęcia postępowania. Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zaskarżone postanowienie jest wadliwe i narusza art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 w zw. z art. 61a k.p.a., bowiem jak już wyżej wskazano, postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania takiej oceny zawierać nie może. Wskazał, że w ponownie prowadzonym postępowaniu organ odwoławczy winien ustalić, czy jest możliwe rozpoznanie merytoryczne wniosku skarżącej w kontekście wskazywanych przepisów, bacząc, że wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania jest postanowieniem tamującym merytoryczne rozpoznanie wniosku, a zatem jego bezprzedmiotowość jest widoczna od razu bez dokonywania jakiejkolwiek oceny. Innymi słowy uwzględniając powołane przepisy oceni czy istnieje materialnoprawna podstawa wniosku oraz przepisy regulujące procedurę jego rozpoznania. Uwzględni przy tym odrębności postępowań: egzekucyjnego prowadzonego wobec zobowiązanej, w sprawie kosztów egzekucyjnych oraz egzekucyjnego dotyczącego kosztów administracyjnych obciążających wierzyciela. Wyrok ten w całości dostępny jest w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej w skrócie CBOSA).