Aktualność

Data publikacji: 2024-09-28

Szkolenia pracowników a czas pracy

Przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W myśl obowiązujących regulacji niektóre szkolenia powinny się odbywać na koszt pracodawcy oraz w godzinach pracy pracownika, a tym samym są traktowane jako praca w godzinach nadliczbowych.

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika – obowiązki pracodawcy >>>

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika. Pracownik może podnosić kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą (art. 103¹ § 1 Kodeksu pracy). W tym zakresie pracodawca podejmuje swobodną decyzję, co oznacza, że nie jest związany wnioskiem pracownika. Jeżeli jednak skieruje pracownika na naukę lub wyrazi zgodę na dokształcanie podjęte z inicjatywy zatrudnionego, powinien zagwarantować mu możliwość skorzystania z dodatkowych odpłatnych uprawnień urlopowych i zwolnić z całości lub części dnia pracy na czas przybycia na zajęcia i uczestniczenia w nich.

Ważne

Pracodawca jest zobowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych (art. 17, art. 94 pkt 6 i art. 103¹ § 1 Kodeksu pracy). Jednak obowiązek ten należy rozumieć jako zapewnienie pracownikom warunków sprzyjających dokształcaniu.

Polecenie pracodawcy dotyczące podnoszenia kwalifikacji

Pracodawca nie zawsze może wydawać pracownikowi polecenia dotyczące obowiązku dokształcania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy polecenie dotyczy takiego zakresu wiedzy, która jest niezbędna do tego, aby w ogóle przystąpić do wykonywania zleconych zadań, lub której pozyskanie może zwiększyć efektywność czy poprawić jakość pracy wykonywanej przez pracownika.

Rodzaje form dokształcania, z których muszą skorzystać pracownicy i są one niezbędne lub pożądane na danym stanowisku albo przy wykonywaniu określonego rodzaju prac, powinny zostać określone przez pracodawcę w regulacjach wewnątrzzakładowych, np. w regulaminie pracy, regulaminie szkoleń albo w zarządzeniach – jeżeli pracodawca nie tworzy tego rodzaju regulaminów.

W takim przypadku wydanie polecenia dotyczącego dokształcania jest uzasadnione i odmowa jego wykonania przez pracownika może wiązać się z określonymi konsekwencjami, np. wypowiedzeniem umowy o pracę.

Przykład

Pracodawca rozbudowuje dział sprzedaży. Organizuje zupełnie nową gałąź w tym dziale zajmującą się sprzedażą internetową. W tym celu zakupił specjalne, bardzo nowoczesne oprogramowanie, na którym opiera się ta forma sprzedaży. Pracodawca zrekrutował nowy zespół do tego działu. Jednym ze szkoleń obowiązkowych dla pracowników działu sprzedaży internetowej jest trzydniowe szkolenie z obsługi tego oprogramowania. Jest to szkolenie obowiązkowe, bez odbycia którego praca nie będzie wykonywana prawidłowo, a nawet wcale. Odmowa przez pracownika odbycia takiego szkolenia może zostać potraktowana jak odmowa wykonania polecenia służbowego.

Jeżeli podnoszenie kwalifikacji dotyczy takiej wiedzy, której zdobycie nie wpływa na pracę, lecz jest jedynie uzupełnieniem posiadanych przez pracownika kompetencji, albo nie ma w ogóle związku z pracą, wydanie w tym zakresie przez pracodawcę polecenia dokształcania można uznać za nieuzasadnione. Doszkalanie w tych okolicznościach powinno odbywać się za zgodą pracownika.

Szkolenia wliczane i niewliczane do czasu pracy

Do czasu pracy pracowników wlicza się obowiązkowe szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237³ § 3 Kodeksu pracy). Takie szkolenia są odbywane na koszt pracodawcy, a pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za ten czas.

Uczestnictwa w szkoleniu pracownika przeprowadzanego z jego inicjatywy, nawet za zgodą i wiedzą pracodawcy, nie należy wliczać do czasu pracy. Oznacza to, że pracownik nie nabywa za taki czas prawa do wynagrodzenia. Ponadto, jeżeli z tematyki szkolenia wynika jego uniwersalny charakter i przez uczestnictwo w nim pracownik podniesie swoje kwalifikacje zawodowe, nie będzie ono zaliczane do czasu pracy. Odmowa pracownika wzięcia udziału w takim szkoleniu nie powoduje dla niego żadnych negatywnych konsekwencji. Jeżeli jednak udział pracownika w szkoleniu jest obowiązkowy i nabyte podczas jego trwania umiejętności zostaną wykorzystane wyłącznie u danego pracodawcy, to czas takiego szkolenia należy zaliczyć do czasu pracy pracownika. Należy uznać, że jest to czas, w którym pracownik wykonuje polecenie pracodawcy ze wszystkimi tego konsekwencjami dotyczącymi wypłaty wynagrodzenia i dodatków za pracę nadliczbową lub udzielenia czasu wolnego, jeżeli szkolenie wykracza poza godziny wykonywania pracy pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I PK 110/07, OSNP 2008/21–22/310).

Ważne

Zgodnie z obowiązującymi od 26 kwietnia 2023 r. przepisami, jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy (art. 94¹³ Kodeksu pracy).

Chodzi o takie szkolenia, które są niezbędne do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku, a obowiązek ich przeprowadzenia przez pracodawcę wynika z:

postanowień układu zbiorowego pracy bądź innego porozumienia zbiorowego lub
postanowień regulaminu albo
przepisów prawa bądź
postanowień umowy o pracę.

Dotyczy to także szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego.

Przykład

Producent pieczywa otwiera nową linię produkcyjną, na której będą wytwarzane nowe rodzaje ciastek. Testy nowej linii przebiegają etapami i nie mogą zakłócać normalnej pracy maszyn na pozostałych liniach. Przy obsłudze nowej linii będzie pracować cała załoga, dlatego pracodawca organizuje instruktaże pracowników po godzinach pracy w wymiarze po 2 godziny we wtorki i czwartki (instruktaż nie przypada w porze nocnej). Udział w instruktażu jest obowiązkowy. Ze względu na to, że szkolenie jest przeprowadzane na polecenie pracodawcy, należy je w całości wliczyć do czasu pracy pracowników biorących w nim udział. Za udział w instruktażu, przypadającym w dniu pracy pracowników, mają oni prawo do wynagrodzenia i dodatku za godziny nadliczbowe co do zasady w wysokości 50 albo do czasu wolnego (art. 151¹ § 1 pkt 2 i art. 151² Kodeksu pracy).

Opracowanie: Katarzyna Bogucka

Przeczytaj więcej na ten temat: Podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Obowiązki pracodawcy >>>