Interpretacja indywidualna z dnia 6 sierpnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0115-KDIT1.4011.410.2024.1.JG

Możliwość zwolnienia z opodatkowania odszkodowania wynikającego ze zwrotu nakładów wypłaconego na podstawie zawartej ugody sądowej.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

12 czerwca 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 5 czerwca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczący zwolnienia z opodatkowania odszkodowania wypłaconego na podstawie zawartej ugody sądowej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawczyni jest spadkobierczynią i córką zmarłego dnia (...) 2012 roku A.A. W rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.o.f.) Wnioskodawczyni podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Aktualnie Wnioskodawczyni nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.f.

W ramach działu spadku po zmarłym ojcu w (...) 2023 r. Wnioskodawczyni zawarła z mamą i pozostałymi jej dziećmi (brat i dwie siostry) ugodę sądową w Sądzie Rejonowym w (...), sygn. akt (...). W ramach tej ugody Wnioskodawczyni miała otrzymać – po zrzeczeniu się udziału w nieruchomości – (...) PLN, co odpowiadało jej części w wartości tej nieruchomości oraz odszkodowanie z tytułu zwrotu nakładów z majątku osobistego na ww. nieruchomości w kwocie (...) PLN – rozbudowa części usługowej w latach 2004-2007. W wyżej określonej rozbudowanej części usługowej przedmiotowej nieruchomości, w związku z którą Wnioskodawczyni otrzymać miała odszkodowanie z tytułu zwrotu nakładów z majątku osobistego, do końca (...) 2016 roku Wnioskodawczyni prowadziła sklep (...).

Podczas danej rozbudowy właścicielami budynku byli rodzice Wnioskodawczyni we współwłasności małżeńskiej łącznej, natomiast przez Wnioskodawczynię rozbudowa ta była rozliczana jako inwestycja w obcym środku trwałym. W związku z tym, że Wnioskodawczyni była opodatkowana w podatku dochodowym od osób fizycznych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, to nie mogła korzystać z kosztów poprzez odpisy amortyzacyjne.

Pytanie

Czy tak otrzymane odszkodowanie wynikające ze zwrotu nakładów z majątku osobistego poniesionych na nieruchomość, otrzymane na podstawie ugody sądowej, jest wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawczyni, art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwalnia odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku, lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b u.p.d.o.f. Wnioskodawczyni nie dotyczy. Natomiast art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a u.p.d.o.f. nie ma dla Wnioskodawczyni zastosowania, gdyż wydatki związane z rozbudową sklepu nie były bieżącymi kosztami uzyskania przychodów z uwagi na to, że opodatkowana Wnioskodawczyni była ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Była to tzw. inwestycja w obcym środku trwałym – właścicielem nieruchomości byli ojciec i matka Wnioskodawczyni we współwłasności małżeńskiej łącznej – rozliczana poprzez odpisy amortyzacyjne w latach 2009-2016. Wszystkie te zdarzenia miały miejsce 8 lat temu i więcej, dlatego też dzisiejsze rozliczenie z rodziną za nakłady we wspólnej nieruchomości, którą przejmuje jeden z jej członków (w tym przypadku matka), w żaden sposób nie mają związku z prowadzona działalnością.

Po pierwsze Wnioskodawczyni od 8 lat nie prowadzi już działalności gospodarczej (natomiast przepis mówi o odszkodowaniach lub zadośćuczynieniach otrzymanych w związku z „prowadzoną” działalnością gospodarczą). Po drugie odszkodowanie nie dotyczy również żadnych aspektów prowadzenia działalności wypłacającego odszkodowanie (mama Wnioskodawczyni nie prowadzi działalności i nie jest to jej koszt uzyskania przychodu).

Ponadto odszkodowanie miałoby związek z prowadzoną działalnością, gdyby wynikało z:

–niewywiązania się z umowy;

–wadliwego towaru;

–niewłaściwie wykonanych usług;

–nieterminowości dostaw.

Zwrot nastąpił w związku z wydatkowaniem środków osobistych na rozbudowę majątku wspólnego, na którym nie jest prowadzona żadna działalność gospodarcza. A działalność Wnioskodawczyni zakończyła się 8 lat temu i odszkodowanie to nie wynika z żadnych stosunków gospodarczych, a zatem tak otrzymane odszkodowanie wynikające ze zwrotu nakładów z majątku osobistego poniesionych na nieruchomość, otrzymane na podstawie ugody sądowej, jest wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych(t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy:

Źródłem przychodów są inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności” definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy, a które mieszczą się w ogólnej definicji przychodów zawartej w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić zatem w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), jak również na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Zatem do przychodów z innych źródeł należy zaliczyć różnego rodzaju odszkodowania,zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże odszkodowań bądź zadośćuczynień. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 cytowanej ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Należy podkreślić, że wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe są wyjątkiem, istotnym odstępstwem od zasady sprawiedliwości podatkowej – powszechności i równości opodatkowania, a ich zastosowanie nie może odbywać się na podstawie wykładni rozszerzającej, tzn. muszą być interpretowane ściśle.

W przedmiocie stosowania wszelkiego rodzaju ulg podatkowych trzeba mieć na uwadze także przepis art. 84 Konstytucji RP dotyczący zasady powszechności opodatkowania, stąd każdy wyjątek od tej zasady, w tym także ulga podatkowa, nie może być interpretowany dowolnie, ani uzupełniany w drodze interpretacji o treść, której nie zawiera.

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania, tym nie mniej jego rozumienie nie może odbiegać od znaczenia przyjętego w systemie prawa cywilnego. Wiele pojęć z katalogu zwolnień przedmiotowych nie zostało zdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osóbfizycznych – nie może to jednak oznaczać dowolności w ich rozumieniu i stosowania wykładni rozszerzającej, przy czym oczywistym jest, że aby uniknąć takiej dowolności kryteria rozumienia tych pojęć, niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych. Odwołując się zatem do prawa cywilnego, zasady odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym opierają się na zasadzie winy lub ryzyka. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) przewiduje dwa zasadnicze rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy (art. 471 ww. Kodeksu i nast.) oraz deliktową – wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 ww. Kodeksu i nast.). W konsekwencji na tle Kodeksu cywilnego świadczenie odszkodowawcze jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania. O tym, co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują generalnie przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego. W świetle powyżej wskazanych uregulowań wypłata odszkodowania jest więc konsekwencją wystąpienia szkody.

Zgodnie z art. 415 ww. Kodeksu:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Stosownie natomiast do art. 471 ww. Kodeksu:

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zgodnie natomiast z art. 361 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Stosownie do treści art. 363 ww. Kodeksu:

§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

Zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy dotyczy odszkodowań, które otrzymane są na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Przepis ten obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako wyłączone ze zwolnienia na mocy lit. b) tego przepisu.

Aby wypłacona kwota korzystała ze zwolnienia na podstawie ww. przepisu muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

1)kwota ta musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

2)podstawą jej przyznania musi być wyrok lub ugoda sądowa,

3)nie może dotyczyć działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika ani korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Podkreślić należy, że o tym czy dane świadczenie przybiera cechy odszkodowania, czy też nie, nie decyduje jego nazwa, lecz rzeczywisty charakter.

Zagadnienia dotyczące rozliczenia nakładów zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym.

Zgodnie z art. 408 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.

§ 2. Kto czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.

§ 3. Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić.

Tym samym świadczenie przysługujące z tytułu zwrotu nakładów nie jest naprawieniem wyrządzonej szkody, lecz zapłatą za poniesione na cudzej nieruchomości nakłady (inwestycje). W związku z tym, tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Skoro zatem świadczenie z tytułu zwrotu nakładów nie ma charakteru odszkodowawczego to na gruncie przepisów podatkowych nie może ono korzystać ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co prawda ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody, czy odszkodowania, jednakże dokonując wykładni tych sformułowań nie należy odbiegać od rozumienia tych pojęć jakie zostały im nadane w systemie prawa cywilnego. Przedmiotowe świadczenie (nazwane odszkodowaniem z tytułu zwrotu nakładów) jako niesłużące naprawieniu szkody, nie ma charakteru odszkodowawczego.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa oraz przedstawiony opis stanu faktycznego, zwrot nakładów zasądzony na Pani rzecz ugodą sądową nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy takiego zwolnienia nie przewiduje.

Jednocześnie wskazać należy, że zwrot nakładów poczynionych na nieruchomości nie stanowi dla Pani przychodu na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Tego rodzaju świadczenie nie skutkuje przysporzeniem majątkowym, gdyż ma charakter zwrotny (jest zwrotem wcześniej poniesionych przez Panią wydatków).

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dniu zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pani sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i musi się Pani zastosować do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).