Nie tylko pracodawcy, ale też RPO przygotowują się do wdrożenia ustawy o ochronie sygnalistów

Część przepisów związanych z ochroną sygnalistów – czyli osób zgłaszających nieprawidłowości i naruszenia prawa UE – zacznie obowiązywać już 25 września br. Do zmian przygotowują się tysiące firm i organizacji, które muszą wdrożyć u siebie odpowiednie, związane z tym procedury. Kolejne przepisy, w obszarze zgłoszeń zewnętrznych, wejdą w życie 25 grudnia br. Wsparcia sygnalistom udzielać będzie Rzecznik Praw Obywatelskich, który zajmie się zarówno przyjmowaniem zgłoszeń dotyczących nieprawidłowości, jak i poradnictwem w zakresie praw i obowiązków wynikających z nowych przepisów.

– Ustawa o ochronie sygnalistów powierza Rzecznikowi Praw Obywatelskich zupełnie nową rolę, różniącą się od jego konstytucyjnych zadań dotyczących ochrony praw i wolności obywateli. Ta rola będzie polegała na udzielaniu sygnalistom wsparcia w dokonywaniu zgłoszeń zewnętrznych – RPO będzie przyjmował od sygnalistów takie zgłoszenia i przekazywał je do organów właściwych do podjęcia działań następczych, związanych z naruszeniem prawa – mówi Marcin Malecko, główny koordynator ds. wdrożenia w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich ustawy o ochronie sygnalistów.

 – Oprócz tego RPO będzie też organem zobligowanym do udzielania porad i zapewnienia powszechnego dostępu do informacji o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy o ochronie sygnalistów.

Sygnalistą może być każda osoba zgłaszająca nieprawidłowości i naruszenia prawa UE w ramach firmy lub jednostki publicznej. Może być nim np. pracownik, stażysta, praktykant, dostawca lub podwykonawca, wspólnik bądź akcjonariusz spółki, ale też np. wolontariusz, żołnierz albo funkcjonariusz służb. W ustawie z 14 czerwca 2024 roku w katalogu naruszeń, których zgłoszenie podlega ochronie, znajduje się 17 punktów, które odnoszą się m.in. do korupcji, zamówień publicznych, rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy, bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, a także interesów finansowych Skarbu Państwa i samorządów oraz rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. W finalnej wersji ustawy ostatecznie nie znalazły się jednak naruszenia odnoszące się do prawa pracy.

Nowa jednostka organizacyjna w Biurze RPO ma liczyć ok. 20 pracowników, których rekrutacja już się rozpoczęła. Zadaniem zespołu będzie przyjmowanie od sygnalistów i dalsze procedowanie zgłoszeń dotyczących naruszenia prawa, a także poradnictwo w zakresie praw i obowiązków wynikających z nowych przepisów.

Nadrzędnym celem nowych przepisów jest ochrona sygnalistów przed ewentualnymi działaniami odwetowymi, np. w formie rozwiązania umowy o pracę, obniżenia wysokości wynagrodzenia, pominięcia przy awansach, przeniesienia na niższe stanowisko czy szeroko pojętej dyskryminacji i niesprawiedliwego traktowania. Prawo przewiduje w takich przypadkach sankcje dla stosującego takie działania podmiotu i odszkodowanie dla sygnalisty. Ważny jest też jednak fakt, że osoba zgłaszająca naruszenie powinna działać w dobrej wierze – tzn. mieć przekonanie, że naruszenie prawa faktycznie miało miejsce (nie może przykładowo chcieć mścić się na pracodawcy). Tylko wówczas będzie przysługiwać jej pełna ochrona prawna. Z kolei fałszywe zgłoszenie, dokonane w złej wierze, nie tylko nie zapewni sygnaliście ochrony, ale może też prowadzić do jego odpowiedzialności karnej i cywilnej.

newseria.pl