Wyrok SN z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. III USKP 72/23

Ocena, czy funkcjonariusz pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, wymaga rozważenia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a nie tylko formalnej przynależności do danej formacji. Przepisy ustawy o obniżeniu emerytury w związku z pełnieniem służby na rzecz systemu totalitarnego muszą być stosowane z uwzględnieniem konstytucyjnych standardów proporcjonalności i sprawiedliwości.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący, sprawozdawca)
 

SSN Krzysztof Rączka

‎SSA Marek Szymanowski

w sprawie z odwołania H. J. ‎od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ‎o wysokość emerytury policyjnej, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 4 czerwca 2024 r., ‎skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie ‎z dnia 26 stycznia 2022 r., sygn. akt III AUa 298/21,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie (dalej jako organ emerytalny) decyzją z dnia 26 maja 2017 r. ponownie ustalił, począwszy od dnia 1 października 2017 r., wysokość emerytury policyjnej ubezpieczonej H. J. w ten sposób, że miesięczna wysokość tego świadczenia wyniosła kwotę 2.069,02 zł.

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 26 marca 2021 r. zmienił zaskarżoną przez ubezpieczoną decyzję i przyznał jej prawo do emerytury policyjnej w wysokości 3.297,78 zł brutto oraz zasądził od organu emerytalnego na rzecz ubezpieczonej kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona, ur. 9 października 1963 r., od dnia 1 września 1982 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pełniła służbę w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w S. (wcześniej Komenda Wojewódzka MO), pracując w Wydziale Paszportów jako referent. Od dnia 14 sierpnia 1986 r. w związku z upływem okresu służby przygotowawczej mianowano ją funkcjonariuszem stałym. Wydział Paszportowy zatrudniał od 60 do 80 osób, a ubezpieczona pracowała w kartotece, wykonując czynności typowo administracyjne. Nie wykonywała zadań, które miałyby na celu naruszenie praw obywatelskich, czy wolności. Nie brała udziału w czynnościach operacyjnych przeciwko obywatelom. Na początku zajmowała się sprawdzaniem prawidłowość wystawianych dokumentów paszportowych, tj. porównywała dane gotowego paszportu z wnioskiem osoby ubiegającej się o paszport. Nie miała wpływu na to, czy dana osoba otrzyma paszport. W oparciu o wnioski, które wpływały do Wydziału Paszportowego zakładała akta paszportowe, tworzyła bazę osób składających wnioski paszportowe. Zdarzało się, że wpisywała również adnotacje na kartach osób, które wyjechały za granicę i nie wróciły (tzw. rejestr „uciekinierów”). Ubezpieczona większość czasu spędzała w kartotece. W spornym okresie brała udział w kursie paszportowym w B., który dotyczył wyłącznie czynności paszportowych. Kurs podoficerski z 1985 r. dotyczył zagadnień z zakresu prawa, były też zajęcia na strzelnicy. Jego odbycie nie było warunkiem dalszego zatrudnienia, ale odmowa udziału w kursie mogłaby skutkować trudnościami z awansem. W trakcie służby ubezpieczona urodziła dwoje dzieci i korzystała z urlopu wychowawczego od dnia 18 września 1983 r. do dnia 31 sierpnia 1984 r. oraz od dnia 29 marca 1988 r. do dnia 1 czerwca 1990 r. Po urodzeniu pierwszego dziecka jej mąż został powołany do wojska i z uwagi na trudną sytuację finansową musiała wrócić do pracy. Początkowo ubezpieczona mieszkała z rodziną w 16-metrowym mieszkaniu, ale w 1988 r. otrzymała mieszkanie służbowe. Z uwagi na wysoką absencję w pracy z tytułu opieki nad dzieckiem otrzymała negatywną opinię od kierownika, wnioskowano nawet o jej zwolnienie. W opinii służbowej z dnia 2 listopada 1984 r. podano, że jest funkcjonariuszem mało wydajnym, nieprzejawiającym zaangażowania w wykonywanie zadań służbowych, czy inicjatyw, niechętnie wykonującym dodatkowe czynności zlecone przez kierownika sekcji, a w rezultacie nie nadaje się do służby w MO i wnosi się o jej zwolnienie.