Interpretacja indywidualna z dnia 5 czerwca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.329.2024.2.MKA

Nieważność umowy kredytowej, zwrot części wpłaconych rat oraz wypłata odsetek.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

3 kwietnia 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 3 kwietnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych unieważnienia umowy kredytowej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

14 lipca 2008 r. podpisali Państwo (Pani oraz Pani narzeczony A.A.) umowę z (…) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych waloryzowany kursem CHF, na zakup mieszkania na rynku wtórnym w (…). Kwota kredytu to 183 000 zł, została ona wyrażona w walucie polskiej, a jako waluta waloryzacji określony został frank szwajcarski. Kredyt został zaciągnięty na okres 25 lat i miał być spłacony do 15 lipca 2033 r. Kredyt został przez Państwa wzięty na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. W 2013 r. wzięli Państwo ślub. W 2016 r. w związku z utratą pracy przez męża i brakiem dostarczających dochodów powodujących zagrożenie spłaty kredytu podjęli Państwo decyzję o wyprowadzeniu się z mieszkania i zamieszkaniu u teścia. Mieszkanie postanowili Państwo wynająć. Od wynajmu nieruchomości opłacają Państwo comiesięczny podatek.

W 2020 r. założyli Państwo sprawę sądową - pozew przeciwko (…) S.A. o nieważność umowy. W toku postępowania sądowego i wyrokiem Sądu Apelacyjnego w (…) z 22 grudnia 2022 r. (sygn. (…)) sprawę tę Państwo wgrali z werdyktem unieważnienie umowy i w sprawie powodów (…), A.A.przeciwko (…) S.A z siedzibą w (…) o zapłatę i ustalenie na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w (…) z 17 lutego 2021 r. sygn. akt (…), zasądził od pozwanego na rzecz powoda A.A. kwotę 28 608,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 15 czerwca 2020 r. do 7 listopada 2022 r. i na rzecz powódki (…) kwotę 28 608,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 15 czerwca 2020 r. do 7 listopada 2022 r. Dodatkowo Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 102 929,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 15 czerwca 2020 r. do 7 listopada 2022 r. Dodatkowo zasądza na rzecz powodów po 219,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 15 czerwca 2020 r. do 7 listopada 2022 r.

W konsekwencji nieważności umowy kredytowej Bank 26 października 2023 r. na konto reprezentującej Państwa firmy przelał nadpłacone przez Państwa pieniądze (zwrot zapłaconych wcześniej Bankowi kwot) wraz z ustawowymi odsetkami w kwotach: (…) - za stwierdzenie nieważności umowy kredytowej 47 079,43 zł, (…) - odsetki 14 343,30 zł, A.A. - za stwierdzenie nieważności umowy kredytowej 47 079,42 zł, A.A. - odsetki 14 343,30 zł. Kwota wpływu: 122 845,45 zł. 7 listopada 2023 r. firma prowadząca Państwa postępowanie przelała na Państwa konto bankowe kwotę 108 205,45 zł. W wyniku wygranej sprawy sądowej Bank został wykreślony z księgi wieczystej mieszkania na podstawie otrzymanego listu mazalnego. Bank do dnia dzisiejszego nie wystawił Państwu informacji PIT-11. Reasumując jako współkredytobiorczyni otrzymała Pani od Banku zwrot nadpłaconych przez siebie rat kredytowych wraz z odsetkami.

Pytania

1)Czy w toku zakończonego postępowania sądowego z werdyktem unieważnienie umowy kredytowej na cele mieszkaniowe i otrzymanego zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń, czyli rat kredytowych wcześniej co miesiąc przez Panią wpłacanych do banku, obowiązuje Panią wydane przez Ministerstwo Finansów rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego (Dz.U. z 2024 r. poz.102)?

2)Czy zwrócone odsetki ustawowe za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (czyli wpłacanych do banku rat kredytowych), na podstawie unieważnionej przez Sąd umowy kredytowej, podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego (Dz. U. z 2024 r. poz.102)?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, jako współkredytobiorczyni zaciągniętego w 2008 r. kredytu mieszkaniowego w walucie obcej na cele mieszkaniowe, wydane przez Ministra Finansów rozporządzenie z dnia 11 marca 2022 r. (Dz. U. 2024 r. poz. 102) o zaniechaniu poboru podatku, dotyczy także Pani sprawy i Pani zdaniem nie występuje konieczność płacenia przez Panią podatku dochodowego od osób fizycznych, gdyż unieważnienie przez Sąd umowy kredytowej i dokonanie przez Bank zwrotu nadpłaconych przez Panią rat wraz z odsetkami wchodzi w zapis tej ustawy.

Nigdy jeszcze nie korzystała Pani z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego na cele mieszkaniowe.

Na podstawie art. 22 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 i 2760) zarządza się, co następuje:

§1.1. Zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot:

1)umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:

a)kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego - gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz

b)osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej;

2)otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.

2. Kwoty wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, obejmują:

1)kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);

2)odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje;

3)opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Wobec powyższego należy Pani do grona podatników, których wyżej opisane rozporządzenie dotyczy i powinna Pani być zwolniona z płacenia podatku dochodowego.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Treść powyższego przepisu wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

·pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

·pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów.

Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.

Jak stanowi art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” oznacza, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Przystępując do oceny skutków podatkowych otrzymanego przez Panią zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń (rat kredytowych wcześniej co miesiąc przez Panią wpłacanych do banku) oraz odsetek za opóźnienie tego zwrotu związanych z nieważnością umowy kredytowej w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.), z którego wynika, że:

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4 ustawy Prawo bankowe:

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

– pkt 2 – kwotę i walutę kredytu;

– pkt 4 – zasady i termin spłaty kredytu.

Z kolei na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Natomiast stosownie do treści art. 58 § 2 tej ustawy:

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W myśl art. 385¹ Kodeksu cywilnego:

§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Z powodu abuzywności klauzul walutowych znajdujących się w umowach o kredyt hipoteczny, sądy orzekają o nieważności jednostkowych umów o kredyt hipoteczny zawartych przez banki. Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca winien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca winien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.

Z kolei instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na podstawie art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Jednocześnie stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku

Wprowadzając ww. przepis ustawodawca uregulował jednoznacznie m.in. kwestię opodatkowania odsetek z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W opisanej sytuacji doszło do wykonania postanowień zapadłych w wyrokach sądu okręgowego i sądu apelacyjnego. W konsekwencji uzyskała Pani zwrot wpłaconych przez Panią rat kredytowych. Zatem kwota zwrotu nie powoduje faktycznego przyrostu w Pani majątku, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w Pani majątku. Wobec tego, można uznać, że zwrot ten nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów, a tym samym po Pani stronie jako kredytobiorcy nie powstał przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym zwrócona Pani przez bank kwota nienależnie pobranych przez bank świadczeń nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zatem wypłacone Pani odsetki za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń dotyczą świadczenia niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, że odsetki te podlegają zwolnieniu od opodatkowania na podstawie wyżej zacytowanego art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podsumowując, nie ma Pani obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwoty otrzymanych przez Panią: zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń oraz odsetek ustawowych za opóźnienie tego zwrotu.

Wskazane przez Panią w pytaniu oraz własnym stanowisku rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 102) dotyczy wymienionych w nim kwot powstałych w związku z umorzeniem i otrzymanych świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.

W Pani sprawie jak wyżej wyjaśniłem kwota otrzymana w związku z unieważnieniem przez Sąd umowy kredytowej nie stanowi źródła przychodu, zatem w tej sprawie ww. rozporządzenie nie będzie miało zastosowania.

Pani stanowisko uznałem za nieprawidłowe ze względu na to, że oparła je Pani na ww. rozporządzeniu.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Z uwagi na to, że wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej stosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, został złożony przez Panią jako jednego ze współkredytobiorców, zaznaczam, że interpretacja nie wywiera skutku prawnego dla drugiego współkredytobiorcy, tj. Pani męża.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).