Praca najemna i prowadzenie działalności gospodarczej w dwóch państwach UE – jakie przepisy stosować w zakresie ubezpieczeń społecznych

Jeżeli osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę i prowadzi działalność gospodarczą w dwóch różnych państwach UE, obejmuje ją w zakresie zabezpieczenia społecznego zasadniczo tylko ustawodawstwo tego państwa, w którym jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

Zasadą określoną w przepisach dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego UE jest podleganie przez osoby wykonujące pracę najemną np. w ramach stosunku pracy lub prowadzące działalność gospodarczą ustawodawstwu tylko jednego państwa. W sytuacji gdy osoba prowadząca działalność np. w Polsce podejmuje dodatkowo zatrudnienie w innym państwie (lub w kilku państwach), istotne jest ustalenie, w którym z nich będzie ona objęta ubezpieczeniami. Zwykle będzie to państwo, w którym wykonywana jest praca najemna.

Podleganie w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego UE

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (dalej: rozporządzenie nr 883/2004) przyjęto jako ogólną zasadę, że ustawodawstwem mającym zastosowanie w zakresie ubezpieczeń jest ustawodawstwo tego państwa członkowskiego, w którym zainteresowana osoba wykonuje pracę jako pracownik najemny lub na własny rachunek. Osoby te traktowane są do celów ubezpieczeń tak, jak gdyby wykonywały każdą swoją pracę najemną lub pracę na własny rachunek i jakby uzyskiwały cały swój dochód w zainteresowanym państwie członkowskim. Nie ma przy tym znaczenia, gdzie dana osoba zamieszkuje ani gdzie jej pracodawca ma siedzibę.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że instytucja ubezpieczeniowa właściwa dla miejsca zamieszkania osoby wykonującej pracę najemną lub prowadzącej działalność na własny rachunek nie ma uprawnienia do oceny ważności stosunku prawnego stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim (postanowienie SN z 11 stycznia 2023 r., II USK 142/22).