Wyrok NSA z dnia 15 listopada 2022 r., sygn. II OSK 3500/19

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Robert Sawuła Sędziowie Sędzia NSA Tomasz Zbrojewski (spr.) Sędzia del. NSA Jerzy Stankowski Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Jankowski po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2022 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej "H." Sp. z o.o. z siedzibą w K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2019 r. sygn. akt VII SA/Wa 2776/18 w sprawie ze skargi "H." sp. z o.o. z siedzibą w K. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 19 września 2018 r. nr DOZ-OAiK.650.504.2018.MW w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej 1. uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Nr WZN/74/2018 z dnia 25 kwietnia 2018 r. znak: WUOZ.DB.WZN.5143.3.2018.ZWF.JF, 2. zasądza od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rzecz "H." Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 1197 (jeden tysiąc sto dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 29 maja 2019 r., sygn. akt VII SA/Wa 2776/18, oddalił skargę "H." sp. z o.o. z siedzibą w K. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 19 września 2018 r., nr DOZ-OAiK.650.504.2018.MW, w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej.

Wyrok został podjęty w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w [...] z dnia 5 czerwca 1987 r., nr A/219/1-8, do rejestru zabytków województwa [...] (obecnie województwo [...]) zostało wpisane założenie dworsko-parkowe z drugiej połowy XIX w. położone w miejscowości [...], gmina [...]. Obiekt ten po drugiej wojnie światowej stał się własnością Skarbu Państwa i od 1949 r. wchodził w skład Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które od 1977 r. jako baza zakładu rolnego w [...] należało do Kombinatu PGR w [...]. Po likwidacji Państwowego Gospodarstwa Rolnego zabytkowy zespół dworsko-parkowy w październiku 1993 r. został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział Terenowy w [...] (obecnie Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Oddział Terenowy w [...]). Od 1998 r. dzierżawcą budynku dworu jest H." sp. z o.o. z siedzibą w K. (zwana dalej: "Spółką"), co potwierdzają aneksy do umowy dzierżawy zawartej w dniu 10 grudnia 1998 r. pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych a Spółką. Pismem z dnia 15 lipca 1998 r. Spółka wystąpiła do wojewódzkiego konserwatora zabytków z wnioskiem o wydanie zaleceń konserwatorskich w związku z planowaną renowacją i konserwacją, które to wytyczne organ konserwatorski przedstawił w piśmie z dnia 17 lipca 1998 r. skierowanym do niej. W wytycznych tych organ wskazał, że budynek dworu podlega ochronie i wstępnie zalecane są: wykonanie stolarki okiennej z drewna z zachowaniem dawnych podziałów na kwatery, zrekonstruowanie stolarki drzwiowej wejścia głównego oraz sieni, w oparciu o zachowane na miejscu fragmenty, wymiana pokrycia dachowego z zastosowaniem dotychczasowego rodzaju materiału, tj. dachówki ceramicznej, wykonanie rekonstrukcji drewnianych schodów z dekoracyjną balustradą tralkową w oparciu o zachowaną litografię oraz przywrócenie pierwotnego układu wnętrza, poprzez likwidację wtórnych podziałów. Ponadto organ konserwatorski wskazał na konieczność opracowania dokumentacji projektowej adaptacji dworu do uzgodnienia z organem. W dniu 20 lutego 2002 r. organ konserwatorski przeprowadził inspekcję m.in. zabytkowego budynku dworu, w trakcie której stwierdzono, że nie jest on prawidłowo zabezpieczony przed dewastacją, brak jest stolarki okiennej, bądź jest ona bardzo zniszczona, w elewacjach zniszczona jest dekoracja architektoniczna, do czego przyczyniło się uszkodzone opierzenie dachu, rynien i rur spustowych. Nieszczelne pokrycie dachowe powoduje destrukcję stropów - belki stropowe grożą zawaleniem. Organ ochrony konserwatorskiej ocenił, że budynek dworu wymaga natychmiastowego podjęcia prac remontowo konserwatorskich, które pozwolą zabezpieczyć go przed całkowitą dewastacją. W domu stangreta zapadł się dach. W rządcówce zniszczone pokrycie dachowe przyczynia się do destrukcji elementów konstrukcyjnych dachu. W parku wypasane są zwierzęta hodowlane, które całkowicie zniszczyły roślinność okrywową i niszczą drzewa, których część ma charakter pomnikowy. Z protokołu kontroli przeprowadzonej w dniu 4 listopada 2002 r. wynika, że stan tego obiektu wykazuje potrzebę pilnego podjęcia prac elewacyjnych i blacharskich przy pokryciu dachowym. Kontrola przeprowadzona przez pracowników organu w dniu 30 kwietnia 2003 r. wykazała, że stan budynku nie uległ zmianie, a zostały tymczasowo zabezpieczone deskami i folią otwory okienne i drzwiowe. Dach miejscowo jest nieszczelny przez co jest stale zawilgocenie murów, zaś teren parku otaczającego dwór został zniszczony przez maszyny rolnicze oraz wypas zwierząt hodowlanych. Przeprowadzone w kolejnych latach oględziny wykazały stale pogarszający się stan budynku dworu (protokoły oględzin z dnia: 11 października 2006 r.; 4 grudnia 2006 r.; 15 września 2009 r.; 23 marca 2010 r.; 30 stycznia 2011 r., 27 lutego 2011 r., 12 lipca 2011 r., 18 sierpnia 2015 r., 22 lutego 2016 r.). Poszycie dachu uległo zniszczeniu w ok. 70 % a wnętrze zostało zalane przez wody opadowe, stropy zawaliły się w ok. 50 %. Na budynku odnaleziono ślady systematycznego pozyskiwania materiałów budowlanych, poprzez demontaż płytek posadzkowych i cegieł oraz wycinanie elementów konstrukcyjnych dachu. Ponadto, obiekt nie został zabezpieczony przed dostępem postronnych osób. [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków (WKZ) pismem z dnia 14 października 2015 r., znak: WUOZ.DB.WZN.5180.14.2015.ZWF.AS, wydał zalecenia pokontrolne skierowane do Właściciela (Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, Oddział Terenowy w [...]) oraz do Spółki. WKZ, na podstawie art. 40 i 119 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm., zwana dalej: "u.o.z."), stwierdził konieczność podjęcia takich czynności przy obiekcie zabytkowym, jak: - niezwłoczne zabezpieczenie budynku przed dostępem osób trzecich; - zachowanie i konserwacja elewacji frontowej, zabezpieczenie jej statyki, detalu architektonicznego znajdującego się na elewacji oraz luźnych fragmentów dekoracji, które odpadły ze ściany, zabezpieczenie drzwi frontowych i stolarki okiennej; - konieczność uzupełnienia ubytków w ogrodzeniu parku, celem uniemożliwienia dostępu osób postronnych; - wykonanie niezbędnych czynności pielęgnacyjnych drzewostanu; - uprzątnięcie terenu parku ze śmieci, gruzu i opon; - wykonanie ekspertyzy technicznej w zakresie zabezpieczenia konstrukcji budynku przed dalszą degradacją i katastrofą budowlaną. Organ określił termin wykonania ww. prac do dnia "31 marca 2015" r. W protokole z dnia 22 lutego 2016 r. WKZ zawarł kolejne zalecenia pokontrolne, w których wskazał na konieczność odtworzenia zawalonej ściany obwodowej, wewnętrznej ściany podłużnej (przy kominie); przykrycie całości lekkim ale stabilnym przykryciem, a także z uwagi na zagrożenie, organ nakazał zamurowanie otworów okiennych i drzwiowych z uwzględnieniem wentylacji oraz zabezpieczenie detalu architektonicznego oraz zachowaną stolarkę drzwiową i okienną. Przy piśmie z dnia 31 marca 2016 r. Spółka przekazała do organu konserwatorskiego opracowany na jej zlecenie "Projekt prac zabezpieczających przed dalszą degradacją zabytkowego dworu w zespole dworsko-pałacowym w [...], gmina [...]". WKZ decyzją z dnia 13 lipca 2016 r., nr WZN 148/2016, po rozpatrzeniu wniosku Spółki, udzielił pozwolenia na prowadzenie prac budowlanych przy zabytku - dworze w [...], gmina [...] - w zakresie wykonania prac zabezpieczających przed dalszą degradacją zgodnie z projektem budowlanym autorstwa inż. J. K. opracowanym w marcu 2016 r. Inwestycja uzyskała pozytywną opinię konserwatorską z dnia 26 kwietnia 2016 r., nr 421/2016, pod warunkiem wypełnienia wytycznych konserwatorskich zawartych w protokole z przeprowadzonej wizji lokalnej w dniu 22 lutego 2016 r. Termin ważności ww. pozwolenia organ ustalił do 31 grudnia 2017 r. Podczas kontroli przeprowadzonej w dniu 28 marca 2018 r. (ze względu na stan obiektu były możliwe oględziny tylko z zewnątrz, bez możliwości wejścia do środka) organ konserwatorski stwierdził, że na elewacji frontowej zawaleniu uległa ściana szczytowa z wejściem głównym oraz połać dachu od strony zachodniej głównego wejścia, jednocześnie w całości zawaleniu uległy stropy. W części wschodniej zawaleniu uległa część dachu w sąsiedztwie ściany poprzecznej. Organ nie stwierdził, że zostały wykonane jakiekolwiek prace zabezpieczające i remontowe obiektu określone w pozwoleniu konserwatorskim z dnia 13 lipca 2017 r., nr WZN 148/2018. Od strony północnej i szczytowej stwierdzono widoczne zawalenia, brak dachu i stropów opisane w protokole kontroli z dnia 22 lutego 2016 r.