Interpretacja indywidualna z dnia 1 marca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.155.2023.4.MM; 0115-KDIT1.4011.838.2023. 5.MST

Skutki podatkowe otrzymania w darowiźnie od matki wierzytelności oraz spłaty tej wierzytelności (w formie potrącenia).

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od spadków i darowizn oraz w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

18 grudnia 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 7 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych otrzymania darowizny od matki oraz podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie otrzymania wierzytelności w darowiźnie od matki oraz spłaty tej wierzytelności (w formie potrącenia).

Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – 25 stycznia 2024 r. (data uiszczenia brakującej opłaty) oraz 2 lutego 2024 r. (data wpływu dowodu uiszczenia brakującej opłaty).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pana matka zamierza sprzedać 3/4 udziału w nieruchomości firmie X. Umowa sprzedaży przewidywałaby termin zapłaty ceny za sprzedany udział, tworząc dla matki wierzytelność o zapłatę ceny. Uzyskaną w ten sposób wierzytelność Pana matka chciałaby przekazać Panu w formie darowizny.

Otrzymaną od matki, w formie darowizny, wierzytelność w stosunku do firmy X chciałby Pan potrącić, z chwilą powstania jej wymagalności, z Pańskim wymagalnym zobowiązaniem wobec firmy X, tj. nabywcy udziału w nieruchomości.

Pytania

1)Czy otrzymanie przez Pana od matki w formie darowizny wierzytelności będzie zwolnione z podatku od spadków i darowizn?

2)Czy otrzymanie przez Pana od matki w formie darowizny wierzytelności w stosunku do firmy X z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości, a następnie rozliczenie jej poprzez potrącenie z Pana zobowiązaniem wobec firmy X będzie podlegało przepisom o podatku od spadków i darowizn, czy przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pana stanowisko w sprawie

Ad. 1. Pana zdaniem, otrzymanie przez Pana od matki w formie darowizny wierzytelności będzie zwolnione z podatku od spadków i darowizn.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Biorąc pod uwagę powyższy przepis, w sytuacji kiedy zgłosi Pan naczelnikowi urzędu skarbowego w powyższym terminie fakt otrzymania przez Pana wierzytelności w formie darowizny, czynność ta będzie zwolniona z podatku od spadków i darowizn.

Ad. 2. Pana zdaniem, otrzymanie przez Pana w formie darowizny wierzytelności w stosunku do firmy X z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości, a następnie rozliczenie tej wierzytelności poprzez potrącenie z Pana zobowiązaniem wobec firmy X, będzie podlegało przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, a nie przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny. Zatem - w świetle cyt. przepisu - otrzymanie przez Pana w darowiźnie wierzytelności byłoby opodatkowane na podstawie przepisów o podatku od spadków i darowizn, a nie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Powyższa regulacja zapobiega sytuacji, w której to samo przysporzenie majątkowe powodowałoby powstanie obowiązku podatkowego w dwóch podatkach, czego skutkiem byłoby podwójne opodatkowanie tego samego przysposobienia majątkowego.

W przeciwnym razie otrzymana w drodze darowizny wierzytelność i jej realizacja (poprzez potrącenie ze zobowiązaniem) stałaby się przychodem.

Tymczasem realizacja roszczenia, czyli wykonanie prawa majątkowego, jest tylko technicznym etapem jego istnienia. Nie jest to odrębny akt obrotu, ani odrębna czynność prawna podlegająca opodatkowaniu na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tym samym, w związku z jej realizacją (potrącenie ze zobowiązaniem), nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Opodatkowanie tego samego przysporzenia na podstawie zarówno przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn jak i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomimo art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nakazującego wyłączenie z opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, doprowadziłoby do opodatkowania tego samego przychodu dwukrotnie.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że przychód podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych powstałby już u darczyńcy (Pana mamy) w momencie sprzedaży nieruchomości. W takiej sytuacji przychód powstałby niejako ponownie, tym razem u osoby obdarowanej w momencie spłaty wierzytelności.

Pana zdaniem, opisane powyżej stanowisko potwierdzają wyroki i interpretacje wydane w podobnym stanie faktycznym, i tak m.in.:

- interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej Znak: 0112-KDIL2-1.4011.857.2022.2.KF z 3 stycznia 2023 r.,

- interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej Znak: 0115-KDIT1 4011.225.2023.4.MR z 6 czerwca 2023 r.,

- wyrok NSA sygn. akt II FSK 233/18 z 13 grudnia 2019 r.,

- wyrok NSA sygn. akt II FSK 2149/16 z 2 sierpnia 2018 r.,

- wyrok WSA w Gdańsku sygn. akt I SA/Gd 250/20 z 22 lipca 2020 r.

Podsumowując, otrzymanie przez Pana w formie darowizny wierzytelności w stosunku do firmy X z tytułu ceny sprzedaży nieruchomości, a następnie rozliczenie jej poprzez potrącenie z Pana zobowiązaniem wobec firmy X, będzie podlegało przepisom o podatku od spadków i darowizn i na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 tej ustawy korzystać będzie ze zwolnienia podatkowego.

Dodatkowo wyjaśnia Pan, że zarówno Pana matka jak i Pan jesteście obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej i podlegacie w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 ze zm.):

Jako że przepisy tej ustawy nie definiują pojęcia „darowizna”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie to ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Do zawarcia umowy darowizny podobnie jak każdej innej umowy, niezbędne jest zgodne oświadczenie woli złożone przez obie strony umowy. Umowa darowizny dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli obdarowanego o przyjęciu darowizny.

Przedmiotem darowizny mogą być zarówno rzeczy, jak również prawa majątkowe. Pod pojęciem praw majątkowych, o których mowa w ustawie o podatku od spadków i darowizn ustawodawca rozumie m.in. prawa majątkowe wynikające ze stosunków zobowiązaniowych.

Natomiast wierzytelność jest to przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego. Wierzytelność stanowi więc podstawę roszczeń kierowanych wobec drugiej strony stosunku obligacyjnego. Jest to swego rodzaju prawo podmiotowe istniejące po stronie wierzyciela, składające się z szeregu uprawnień węższych, funkcjonalnie ze sobą powiązanych.

Powyższe oznacza, że zawierając umowę darowizny wierzytelności przysługującej darczyńcy wobec wierzyciela, obdarowany – na mocy tej umowy – nabywa prawo majątkowe, dające mu podstawę do wystąpienia z roszczeniem wobec wierzyciela o spełnienie określonego świadczenia.

Na podstawie art. 5 ww. ustawy:

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 2 zdanie pierwsze omawianej ustawy:

Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:

Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:

W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:

Jednakże zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgłoszenie o nabyciu rzeczy i praw majątkowych powinno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 2060).

Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy:

Należy zauważyć, że – co do zasady – stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn – darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn i obowiązek uiszczenia tego podatku ciąży na obdarowanym.

Niezależnie od powyższego, w ww. ustawie przewidziano sytuacje, w których nabycie własności rzeczy i praw majątkowych jest zwolnione z opodatkowania, jeżeli zostaną spełnione określone warunki.

Z treści przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest:

-otrzymanie darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie;

-złożenie w terminie 6 miesięcy zgłoszenia (ZD-Z2) o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (obowiązek zgłoszenia nie jest konieczny wówczas, gdy nabycie następuje na podstawie dokumentu sporządzonego w formie aktu notarialnego).

Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pana matka zamierza przekazać Panu w formie darowizny wierzytelność jaką posiada wobec firmy X.

Zatem, planowana darowizna będzie mieć miejsce pomiędzy osobami należącymi do grupy osób wymienionych w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, tj. matką i synem. Jeżeli więc w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zgłosi Pan właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycie wierzytelności (prawa majątkowego), otrzymanie darowizny będzie zwolnione z opodatkowania.

Natomiast realizacja nabytej wierzytelności wobec firmy X poprzez potrącenie z Pańskim zobowiązaniem wobec firmy X, nie jest w świetle ustawy o podatku od spadków i darowizn odrębną czynnością podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem.

Reasumując, na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn otrzymanie od matki w darowiźnie wierzytelności wobec firmy X może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, natomiast późniejsze rozliczenie wierzytelności nie jest w świetle ustawy o podatku od spadków i darowizn czynnością podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem.

Przechodząc na grunt ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) wskazać należy, że zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy:

Zatem opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną.

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zasadę powszechności opodatkowania. Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał przy tym na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. Katalog źródeł przychodu, do których kwalifikuje się przychody danego rodzaju został określony w art. 10 ust. 1 ustawy.

W art. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidziane zostały natomiast sytuacje, w których uzyskanie korzyści majątkowej mieszczącej się w definicji przychodu nie spowoduje powstania obowiązku podatkowego w tym podatku.

W myśl bowiem art. 2 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:

Przepis ten dotyczy sytuacji podatników osiągających dochód (przychód), który został przez nich uzyskany na podstawie jednego z tytułów wymienionych w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jego rolą jest zapobieżenie sytuacji, w której to samo przysporzenie majątkowe powodowałoby powstanie obowiązku podatkowego w dwóch podatkach, czego skutkiem byłoby podwójne opodatkowanie ww. przysporzenia.

Jak wynika z opisu sprawy, Pana matka zamierza darować Panu wierzytelność w stosunku do firmy X o zapłatę ceny za sprzedawany udział w nieruchomości. Darowizna ta – jako darowizna prawa majątkowego – podlega przepisom o podatku od spadków i darowizn, co zostało wskazane w uzasadnieniu interpretacji w zakresie ww. podatku. W związku z tym, do otrzymania przez Pana darowizny od matki nie będą mieć zastosowania przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przedmiotem Pana wątpliwości jest również kwestia stosowania ww. przepisów względem rozliczenia wierzytelności otrzymanej w drodze darowizny poprzez potrącenie jej z Pana zobowiązaniem wobec firmy X.

Zgodnie z art. 498 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego:

Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony. Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia, wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Dokonanie zapłaty przez wierzyciela stanowi spełnienie przez niego świadczenia i nie może być uznane za odrębne od wierzytelności źródło przysporzenia majątkowego. Tym samym, potrącenie wierzytelności – jako czynność zrównana w skutkach podatkowych z zapłatą – nie będzie zdarzeniem podatkowym, w związku z którym po Pana stronie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Tym samym, Pana stanowisko zaprezentowane we wniosku jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Odnośnie do przywołanych przez Pana interpretacji indywidualnych oraz wyroków sądów administracyjnych, interpretacje te i wyroki dotyczą konkretnych spraw podatników osadzonych w określonym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym i w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).