Opinia rzecznika generalnego Collins przedstawiona w dniu 15 grudnia 2022 r., sygn. połączone C-181/21 i C-269/21

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

ANTHONY’EGO MICHAELA COLLINSA

przedstawiona w dniu 15 grudnia 2022 r.(1)

Sprawy połączone C‑181/21 i C‑269/21

G.

przeciwko

M.S.,

przy udziale:

Rzecznika Praw Obywatelskich,

Prokuratury Okręgowej w Katowicach

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Okręgowy w Katowicach (Polska)]

oraz

BC,

DC

przeciwko

X,

przy udziale:

Rzecznika Praw Obywatelskich,

Prokuratury Okręgowej w Krakowie

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Okręgowy w Krakowie (Polska)]

Odesłanie prejudycjalne – Państwo prawne – Artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE – Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Powoływanie sędziów sądów powszechnych – Rola organów samorządu sędziowskiego w procesie powoływania sędziów – Brak niezależności Krajowej Rady Sądownictwa – Właściwość Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego (Polska) – Spełnianie przez tę izbę kryterium niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy

Spis treści

I. Wprowadzenie

II. Ramy prawne – prawo polskie

A. Konstytucja Rzeczpospolitej Polski

B. Ustawa o KRS

C. Zmieniona ustawa o Sądzie Najwyższym

D. Prawo o ustroju sądów powszechnych

E. Kodeks postępowania cywilnego

III. Okoliczności faktyczne w postępowaniach głównych i pytania prejudycjalne

A. Sprawa C181/21

B. Sprawa C269/21

IV. W przedmiocie postępowania przed Trybunałem

V. Dopuszczalność

A. Przedstawione uwagi

B. Analiza

VI. Co do istoty

A. Uwagi wstępne

B. W przedmiocie pytania pierwszego

1. W przedmiocie drugiego z wymienionych czynników

2. W przedmiocie pierwszego z wymienionych czynników

3. W przedmiocie trzeciego z wymienionych czynników

VII. Wnioski

I. Wprowadzenie

W ramach rozpatrywanych tu wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sądy odsyłające zwracają się do Trybunału o zbadanie zgodności z prawem Unii niektórych aspektów niedawnej reformy polskiego sądownictwa odnoszących się do nowej procedury powoływania sędziów sądów powszechnych w Polsce. Zmierzają one do ustalenia, czy skład orzekający spełnia wymóg uprzedniego ustanowienia na mocy ustawy w świetle z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych” lub „KPP”), jeżeli niektórzy z jego członków zostali powołani w ramach procedury pomijającej udział organów samorządu sędziowskiego na podstawie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (zwanej dalej „KRS”) podjętej w składzie działającym po 2018 r.() oraz jeżeli kandydaci, którzy nie zostali rekomendowani do powołania, zostali pozbawieni prawa do zaskarżenia niekorzystnych dla nich uchwał do sądu spełniającego wymóg uprzedniego ustanowienia na mocy ustawy. Sądy odsyłające zwracają się z pytaniem, czy prawo Unii stoi na przeszkodzie przyznaniu Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego (zwanej dalej „Izbą Kontroli Nadzwyczajnej”) wyłącznej właściwości w zakresie kontroli zgodności z prawem powołania sędziego sądu powszechnego z uwagi na to, że w skład tej izby wchodzą wyłącznie sędziowie powołani w wyniku procedury podobnej do procedury obowiązującej przy powoływaniu sędziów sądów powszechnych. Według sądów odsyłających Izba Kontroli Nadzwyczajnej w żadnym wypadku nie może badać jakichkolwiek zarzutów dotyczących zgodności z prawem powołania sędziego lub jego umocowania do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości. Z uwagi na to, że prawo polskie nie przewiduje środków prawnych pozwalających na zaradzenie wadliwemu powołaniu sędziów, sądy odsyłające zastanawiają się również nad kwestią, czy w celu zapewnienia skuteczności prawa Unii powinny one z urzędu stosować w drodze analogii przepisy krajowe dotyczące wyłączenia sędziego z mocy ustawy (iudex inhabilis), wyłączając w ten sposób od orzekania sędziów powołanych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu powszechnego w wadliwym trybie.